Tỉnh Trà Vinh có thế mạnh về logistics nhờ cảng nước sâu Định An (ảnh ST)

Chủ trương hợp nhất ba tỉnh Vĩnh Long, Bến Tre và Trà Vinh thành một đơn vị hành chính mới mang tên tỉnh Vĩnh Long, với trung tâm chính trị - hành chính đặt tại thành phố Vĩnh Long, là quyết sách lớn trong tiến trình sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính tinh gọn, hiệu quả theo Nghị quyết Trung ương.

Tuy nhiên, giá trị mang lại không chỉ nằm ở cơ cấu hành chính mới mà còn ở cơ hội phát triển kinh tế quy mô vùng, đặc biệt là khai thác và phát huy tiềm năng to lớn về kinh tế biển - một thế mạnh đặc trưng của khu vực ven biển Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).

Ba tỉnh trước khi hợp nhất đều có những lợi thế riêng về địa hình, tài nguyên và vị trí chiến lược trong chuỗi liên kết kinh tế ven biển. Khi hợp lại, tỉnh Vĩnh Long mới sẽ sở hữu gần 100 km đường bờ biển (chủ yếu thuộc địa bàn Trà Vinh và Bến Tre), hệ sinh thái sông biển phong phú, các cửa sông lớn thông ra biển Đông như Cung Hầu, Ba Lai, Cổ Chiên, Hàm Luông… cùng với hàng trăm nghìn hecta diện tích mặt nước nuôi trồng thủy sản và vùng đất ven biển thích hợp phát triển năng lượng tái tạo.

Trà Vinh là địa phương nổi bật với cảng Định An, một trong những cảng nước sâu hiếm hoi của ĐBSCL, đóng vai trò then chốt trong vận tải hàng hóa và xuất khẩu khu vực. Sự hiện diện của cụm cảng biển này, nếu được đầu tư và khai thác đồng bộ, sẽ giúp giảm tải cho các cảng lớn tại TP Hồ Chí Minh, đồng thời tạo điều kiện cho tỉnh Vĩnh Long mới phát triển mạnh ngành logistics, dịch vụ cảng biển, kết nối hiệu quả với các vùng sản xuất và tiêu thụ hàng hóa trong khu vực và quốc tế.

Ngoài ra, Trà Vinh cũng là tỉnh đi đầu cả nước về điện gió ngoài khơi với hàng chục trụ turbine đang vận hành ven biển và nhiều dự án đang trong quá trình đầu tư. Nguồn điện sạch từ gió không chỉ góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, mà còn mở ra tiềm năng phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ, công nghệ cao và xây dựng các khu công nghiệp xanh ven biển.

Tỉnh Bến Tre, tuy diện tích không quá lớn, nhưng có thế mạnh đáng kể trong lĩnh vực thủy sản nước lợ, đặc biệt là tôm, cá tra và nghêu sò. Những vùng ven biển huyện Bình Đại, Ba Tri đã phát triển mạnh mô hình nuôi tôm công nghệ cao, ứng dụng kỹ thuật tiên tiến trong quản lý môi trường và nâng cao năng suất. Đây là tiền đề tốt để mở rộng quy mô, hình thành chuỗi giá trị thủy sản từ vùng nuôi - chế biến - xuất khẩu đồng bộ. Đồng thời, tỉnh còn là “thủ phủ” của cây dừa - nguyên liệu phục vụ chế biến thực phẩm, mỹ phẩm, hàng tiêu dùng có giá trị xuất khẩu cao.

Tỉnh Bến Tre có thế mạnh đặc biệt về dừa và chế biến sản phẩm nông sản (ảnh ST)

Khi hợp nhất, Bến Tre sẽ góp phần quan trọng trong việc cung ứng nguyên liệu nông nghiệp – thủy sản cho vùng kinh tế biển mới, tạo nền tảng vững chắc cho các ngành chế biến và thương mại phát triển. Những cụm công nghiệp, nhà máy chế biến nông - thủy sản có thể được quy hoạch tập trung quanh trục giao thông liên kết nội tỉnh và các tuyến đường dẫn ra cảng biển, góp phần giảm chi phí vận chuyển và nâng cao hiệu quả sản xuất.

Vĩnh Long, dù không giáp biển, nhưng giữ vai trò kết nối nội địa - ven biển cực kỳ quan trọng. Với vị trí trung tâm của tỉnh mới, hệ thống sông ngòi như sông Tiền, sông Hậu, cùng các tuyến quốc lộ, tỉnh lộ huyết mạch, Vĩnh Long là đầu mối trung chuyển hàng hóa, kết nối vùng sản xuất với các khu chế biến và cảng biển. Vai trò điều phối vùng và hỗ trợ hậu cần nội địa sẽ giúp tỉnh phát huy thế mạnh về hạ tầng logistics nội vùng, đồng thời thúc đẩy phát triển thương mại - dịch vụ, tài chính và đô thị hóa.

Sự sáp nhập tạo điều kiện để ba địa phương liên kết chặt chẽ hơn về không gian phát triển kinh tế biển, tổ chức lại vùng ven biển theo hướng tổng thể, khoa học và bền vững. Thay vì mỗi tỉnh phát triển theo cách riêng lẻ, tỉnh Vĩnh Long mới có thể hình thành các hành lang kinh tế biển chuyên biệt: hành lang năng lượng gió - điện mặt trời tại Trà Vinh, hành lang nuôi trồng - chế biến thủy sản tại Bến Tre, hành lang hậu cần – logistics nội vùng tại Vĩnh Long. Những hành lang này sẽ tạo thành chuỗi giá trị liên kết, thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế từ chiều rộng sang chiều sâu, gia tăng giá trị và giảm phụ thuộc vào xuất thô nguyên liệu.

Vĩnh Long là đầu mối trung chuyển hàng hóa, kết nối vùng sản xuất với các khu chế biến và cảng biển (ảnh IT)

Tuy nhiên, để phát huy tối đa thế mạnh này, vấn đề quy hoạch và phân bổ nguồn lực cần được đặt lên hàng đầu. Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế biển của tỉnh mới cần tích hợp từ các quy hoạch ngành, quy hoạch không gian ven biển và chiến lược phát triển bền vững. Cần xác định rõ vai trò của từng khu vực: đâu là vùng sản xuất, đâu là vùng bảo tồn sinh thái, đâu là trung tâm công nghiệp – đô thị ven biển… Đồng thời, phải bảo đảm sử dụng tài nguyên thiên nhiên hợp lý, hài hòa giữa khai thác và bảo vệ môi trường biển – điều kiện tiên quyết cho phát triển lâu dài.

Nguồn nhân lực phục vụ kinh tế biển cũng là bài toán cấp thiết. Từ kỹ sư năng lượng tái tạo, công nhân chế biến thủy sản, nhân lực vận hành logistics, đến nhân viên du lịch biển… tất cả đều cần được đào tạo bài bản, phù hợp với công nghệ mới và xu hướng thị trường quốc tế. Do vậy, tỉnh cần xây dựng chiến lược đào tạo nguồn nhân lực biển, kết nối với các trường đại học, trung tâm nghề và doanh nghiệp để đảm bảo cung – cầu lao động được cân đối.

Một khía cạnh không thể bỏ qua là thích ứng với biến đổi khí hậu. Các khu vực ven biển Bến Tre, Trà Vinh đang chịu ảnh hưởng rõ rệt từ xâm nhập mặn, sạt lở và nước biển dâng. Vì vậy, phát triển kinh tế biển phải gắn với giải pháp thích ứng thông minh: đầu tư hệ thống đê biển, cống ngăn mặn, công nghệ nuôi trồng phù hợp với môi trường mặn – lợ, đồng thời tăng cường trồng rừng ngập mặn bảo vệ bờ biển và đa dạng sinh học.

Từ góc nhìn tổng thể, việc hợp nhất ba tỉnh sẽ góp phần tạo ra một thực thể kinh tế biển mạnh, có đủ quy mô, nguồn lực và tầm ảnh hưởng để vươn lên trở thành trung tâm kinh tế biển quan trọng của cả khu vực ĐBSCL. Nếu được đầu tư đúng hướng, tỉnh Vĩnh Long mới có thể đóng vai trò đầu tàu trong chiến lược phát triển biển của cả nước - vừa là trung tâm chế biến xuất khẩu thủy sản, vừa là vùng năng lượng tái tạo, đồng thời là mắt xích quan trọng trong hệ thống logistics ven biển miền Nam.

Việc phát huy thế mạnh kinh tế biển không chỉ giúp tăng trưởng GRDP, nâng cao đời sống nhân dân mà còn góp phần đảm bảo an ninh kinh tế, an ninh lương thực, bảo vệ chủ quyền biển đảo và thực hiện cam kết phát triển bền vững. Trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh quốc tế ngày càng khốc liệt, một tỉnh Vĩnh Long mới – năng động, hội tụ và bứt phá - hoàn toàn có thể trở thành biểu tượng thành công trong chiến lược phát triển vùng ven biển ĐBSCL trong thời kỳ mới.