Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng. Ảnh: PT

Sáng 22/5, Quốc hội nghe tờ trình, thẩm tra báo cáo nghiên cứu tiền khả thi Dự án đầu tư xây dựng cao tốc Bắc - Nam phía Tây đoạn Gia Nghĩa (Đắc Nông) - Chơn Thành (Bình Phước).

Trình bày tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng cho hay, dự án dài 128,8 km, trong đó đoạn đi qua tỉnh Đắk Nông dài 27,8 km, qua địa phận Bình Phước dài 101 km (bao gồm 2 km kết nối với đường Hồ Chí Minh đoạn Chơn Thành - Đức Hòa).

Theo quy hoạch, cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành 6 làn xe, giai đoạn 1 phân kỳ đầu tư 4 làn xe hoàn chỉnh theo đúng tiêu chuẩn, giải phóng mặt bằng thực hiện một lần với 6 làn xe. Tốc độ thiết kế 100 - 120 km/giờ.

Với 5 dự án thành phần, ông Thắng cho hay, sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 25.540 tỷ đồng, trong đó vốn Nhà nước 12.770 tỷ đồng (gồm: ngân sách Trung ương hơn 10.536 tỷ đồng, ngân sách địa phương hơn 2.233 tỷ đồng). Còn lại là vốn nhà đầu tư tham gia 12.770 tỷ đồng.

Tính toán sơ bộ, dự án có nhu cầu sử dụng khoảng 1.111 ha đất. Thời gian chuẩn bị dự án trong năm 2023 và 2024, thi công xây dựng từ năm 2025, phấn đấu hoàn thành 2026.

Chính phủ kiến nghị Quốc hội cho áp dụng một số cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai dự án. Trong đó, cho phép người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định việc chỉ định thầu với các gói thầu tư vấn, gói thầu thực hiện đền bù, giải phóng mặt bằng và tái định cư.

Nêu ý kiến thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho hay ủy ban này nhất trí cần thiết đầu tư của dự án.

“Đầu tư dự án sẽ từng bước hoàn thành mạng lưới cao tốc theo quy hoạch, mở ra không gian phát triển mới cho các địa phương và tăng cường liên kết vùng nói chung và liên kết nội vùng nói riêng, tạo động lực, sức lan tỏa, thuận lợi kết nối với Cảng hàng không quốc tế Long Thành và cảng Cái Mép - Thị Vải, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội vùng Tây nguyên và Đông Nam Bộ, giúp tăng cường việc bảo đảm quốc phòng, an ninh”, ông Thanh nói.

Phải có giải pháp tránh trục lợi chính sách, lợi ích nhóm

Đi vào nội dung cụ thể, cơ quan thẩm tra còn băn khoăn về phạm vi đầu tư, hướng tuyến, phương thức đầu tư.

Theo Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, đoạn Gia Nghĩa - Chơn Thành có chiều dài 140 km. Theo tờ trình của Chính phủ, dự án có tổng chiều dài tuyến khoảng 128,8 km.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội Vũ Hồng Thanh. Ảnh: P.Thắng

“Có ý kiến trong Ủy ban Kinh tế đề nghị làm rõ hơn việc đề xuất đầu tư thay đổi điểm đầu, điểm cuổi, giảm chiều dài của dự án so với quy hoạch”, theo ông Thanh.

Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị cân nhắc mở rộng đầu tư đoạn kết nối 2 km của dự án theo quy mô 4 làn xe tiêu chuẩn, để bảo đảm kết nối đồng bộ nhằm phát huy hiệu quả đầu tư đường cao tốc TP Hồ Chí Minh - Chơn Thành đang triển khai đầu tư.

Dự án được kiến nghị đầu tư theo phương thức đối tác công tư PPP. Tuy nhiên, theo Ủy ban Kinh tế, thực tế triển khai các dự án thời gian qua cho thấy việc thu hút các nhà đầu tư, tổ chức tín dụng tham gia đầu tư các dự án gặp nhiều khó khăn.

Cơ quan thẩm tra đề nghị bổ sung các cơ sở để bảo đảm tính khả thi, tránh trường hợp phải chuyển đổi sang hình thức đầu tư công.

Ngoài ra, theo báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, có 2 dự án BOT song hành với dự án là BOT Cầu 38 - thị xã Đồng Xoài (Bình Phước) và dự án nâng cấp mở rộng QL14 đoạn Km817 - Km887, tỉnh Đắk Nông).

“Việc đầu tư dự án sẽ làm giảm doanh thu và thay đổi phương án tài chính dự kiến ban đầu của các dự án này”, ông Thanh cảnh báo và nói, Ủy ban Kinh tế đề nghị bổ sung giải pháp cụ thể hơn đối với phương án xử lý các dự án giao thông BOT song hành để Quốc hội có cơ sở xem xét, quyết định.

Đặc biệt, cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ sự phù hợp lãi suất vốn vay (10,7%) với quy định về cơ chế quản lý tài chính dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư tại Nghị định số 28 năm 2021.

Ngoài ra, theo Ủy ban Kinh tế, việc tính toán phương án tài chính của dự án được lập trên cơ sở xác định mức giá tối đa cho dịch vụ sử dụng đường bộ theo chặng. Do đó, có thể vượt quá khả năng chi trả của người tham gia giao thông tại khu vực này, làm giảm lưu lượng xe và ảnh hưởng đến phương án tài chính, tính khả thi, hiệu quả của Dự án, vì vậy đề nghị bổ sung làm rõ.

Về kiến nghị cho phép áp dụng cơ chế chỉ định thầu để đẩy nhanh tiến độ dự án, cơ quan thẩm tra nêu, kiến nghị là phù hợp.

“Đề nghị cần có các giải pháp trong quá trình tổ chức thực hiện bảo đảm công khai, minh bạch, không để trục lợi chính sách, thất thoát, lãng phí, tiêu cực, lợi ích nhóm”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh.