(Thanh tra) - Cơ khí chính xác giữ vai trò nền tảng trong phát triển bán dẫn và năng lượng tái tạo. Đáng chú ý, cải cách thủ tục hành chính của Bộ Khoa học và Công nghệ, nhất là số hóa quy trình tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng, giúp doanh nghiệp tiếp cận hỗ trợ nhanh hơn, giảm chi phí, thúc đẩy đầu tư công nghệ cao.
Trong bối cảnh thế giới chuyển dịch mạnh mẽ sang các ngành công nghiệp công nghệ cao, cơ khí chính xác đang trở thành một trong những mũi nhọn quan trọng tạo nền tảng cho phát triển bán dẫn, năng lượng tái tạo và sản xuất thiết bị thông minh.
Đối với Việt Nam, khi Chính phủ đặt mục tiêu thu hút các tập đoàn lớn đầu tư vào sản xuất chip và linh kiện điện tử, vai trò của cơ khí chính xác càng trở nên thiết yếu, bởi đây là ngành đảm nhiệm việc chế tạo các chi tiết nền tảng có độ chính xác cực cao, vốn quyết định chất lượng và độ ổn định của thiết bị.
Trong chuỗi giá trị bán dẫn, cơ khí chính xác xuất hiện ở hầu hết các công đoạn: từ thiết kế và sản xuất khuôn mẫu cho bo mạch, giá đỡ wafer, chi tiết máy quang khắc, đến vỏ linh kiện và bộ gá trong đóng gói chip. Các chi tiết này đòi hỏi độ chính xác ở mức micron, bề mặt mịn hoàn hảo và khả năng chịu nhiệt tốt.
Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã đầu tư máy CNC 3-5 trục, máy mài, doa siêu chính xác, máy đo CMM và công nghệ xử lý bề mặt tiên tiến để đáp ứng yêu cầu của các tập đoàn FDI như Samsung, Foxconn hay Amkor. Một số doanh nghiệp tại Hà Nội, Hải Phòng và Bắc Ninh đã sản xuất được linh kiện đạt độ chính xác dưới 10 micron, cho thấy năng lực nội địa đang cải thiện rõ rệt.
Ngoài bán dẫn, năng lượng tái tạo cũng là lĩnh vực tạo ra nhu cầu lớn về cơ khí chính xác. Các chi tiết của tuabin gió như trục rotor, ổ đỡ, hệ thống truyền động, cánh quạt đòi hỏi quy trình gia công nghiêm ngặt, độ bền cao và khả năng chịu tải lớn trong môi trường khắc nghiệt.
Nhiều doanh nghiệp cơ khí Việt Nam đã tham gia sản xuất khung đỡ pin mặt trời, cấu kiện thép chịu lực và linh kiện inverter. Tỷ lệ nội địa hoá trong các dự án điện gió và điện mặt trời đã được nâng lên đáng kể nhờ các doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư công nghệ hiện đại.
Việc phát triển cơ khí chính xác không chỉ tạo ra giá trị kinh tế mà còn góp phần xây dựng năng lực tự chủ công nghệ quốc gia. Để tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, doanh nghiệp Việt Nam cần nghiên cứu vật liệu mới như thép hợp kim, hợp kim nhôm - titan, vật liệu composite; phát triển phần mềm mô phỏng thiết kế; và nâng cao khả năng đo kiểm theo tiêu chuẩn quốc tế.
Bên cạnh đó, việc hình thành các trung tâm thử nghiệm quốc gia về cơ khí chính xác là hết sức cần thiết nhằm hỗ trợ doanh nghiệp kiểm định chất lượng, thử nghiệm sức bền và cấp chứng nhận theo chuẩn quốc tế.
Nguồn nhân lực cũng là yếu tố then chốt. Theo khảo sát, mỗi năm các ngành cơ điện tử, cơ khí chính xác và tự động hóa cần thêm khoảng 20.000 kỹ sư có trình độ cao. Tuy nhiên, con số đào tạo thực tế vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu.
Do đó, việc liên kết giữa viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp cần được thúc đẩy mạnh hơn để đào tạo theo nhu cầu thực tiễn. Các chương trình chuyển giao công nghệ, học kỳ doanh nghiệp và trung tâm thực hành số đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao kỹ năng cho kỹ sư trẻ.
Đáng chú ý, công tác cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực khoa học và công nghệ đang tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp tiếp cận các chính sách hỗ trợ, đăng ký tiêu chuẩn - kiểm định chất lượng, và triển khai thử nghiệm công nghệ mới nhanh hơn.
Việc Bộ Khoa học và Công nghệ đẩy mạnh số hóa quy trình quản lý tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng, tinh giản thủ tục công trực tuyến và rút ngắn thời gian thẩm định hồ sơ đã góp phần giảm chi phí tuân thủ, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào thiết bị chính xác và nghiên cứu vật liệu mới.
Với vai trò là “trái tim” của sản xuất công nghệ cao, được hỗ trợ bởi thể chế thông thoáng và cải cách hành chính ngày càng thực chất, cơ khí chính xác hứa hẹn sẽ đưa Việt Nam tiến gần hơn mục tiêu trở thành quốc gia công nghiệp hiện đại trong thập kỷ tới.
