(Thanh tra) - Hội Truyền thông số Việt Nam (VDCA) tổ chức tọa đàm để giới thiệu bộ quy tắc sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) có trách nhiệm trong truyền thông số.
Bộ quy tắc cân bằng giữa sáng tạo và trách nhiệm xã hội
Ngày 30/9, tại Tọa đàm “Sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo có trách nhiệm trong truyền thông số”, ông Nguyễn Minh Hồng, Chủ tịch VDCA cho biết, song song với việc ban hành các quy định pháp lý “cứng” mang tính bắt buộc, Chính phủ khuyến khích việc xây dựng và phổ biến các bộ quy tắc ứng xử về AI. Nếu pháp lý đóng vai trò “khung” bắt buộc, thì các bộ quy tắc sẽ mang tính đồng thuận, tự nguyện, hỗ trợ tổ chức và cá nhân thực hành đúng chuẩn mực trong công việc hàng ngày.
Bộ quy tắc sử dụng trí tuệ nhân tạo có trách nhiệm trong truyền thông số phiên bản 1.0 (DCC) do VDCA biên soạn, cung cấp hướng dẫn cụ thể để người dùng AI, mạng xã hội thiết lập hành vi phù hợp với quy định của pháp luật như Luật Công nghiệp công nghệ, Luật Quảng cáo và các nguyên tắc đạo đức quốc tế của UNESCO, OECD.
Mục tiêu của bộ quy tắc là cân bằng giữa quyền tự do sáng tạo và trách nhiệm xã hội, đồng thời thúc đẩy tính minh bạch, đáng tin cậy, tôn trọng quyền riêng tư, quyền sở hữu trí tuệ và khuyến khích văn hóa đối thoại tích cực, lành mạnh trên không gian mạng.
Kinh nghiệm quốc tế, thực tiễn Việt Nam
Ông Nguyễn Đức Lam, Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông, cho biết nhiều quốc gia, tổ chức quốc tế và hội nghề nghiệp đã sớm ban hành khung ứng xử AI nhằm bảo đảm công nghệ này được sử dụng an toàn, minh bạch.
Chẳng hạn, EU ban hành nguyên tắc điều chỉnh AI, Úc đưa ra 8 nguyên tắc đạo đức AI, Nhật Bản có hướng dẫn AI cho doanh nghiệp, Malaysia công bố hướng dẫn quốc gia về quản trị và đạo đức AI, Mỹ xây dựng khung quản lý rủi ro AI (NIST).
Tại Việt Nam, hành lang pháp lý cũng từng bước hoàn thiện. Luật Công nghiệp công nghệ quy định minh bạch khi sử dụng AI; Luật Quảng cáo bổ sung trách nhiệm của người nổi tiếng khi tham gia quảng cáo; dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ 2025 khẳng định sản phẩm không do con người trực tiếp sáng tạo sẽ không được bảo hộ quyền tác giả.
Ngoài ra, các văn bản quan trọng khác như Nghị định 147/2024/NĐ-CP về quản lý Internet, Nghị định 13/2023/NĐ-CP và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 đã đặt nền tảng pháp lý trong quản lý, chia sẻ và bảo vệ nội dung trên môi trường số.
Theo ông Nguyễn Đức Lam, các công cụ pháp lý và nguyên tắc đạo đức về AI đã hình thành cả ở cấp quốc tế lẫn trong nước. Tuy nhiên, phần lớn người dùng vẫn khó tiếp cận, đặc biệt là các cá nhân sáng tạo nội dung độc lập trên mạng xã hội. Họ thường bối rối trong việc xác định đâu là ranh giới giữa sáng tạo hợp pháp và hành vi có nguy cơ vi phạm.
Đối tượng sử dụng AI hiện rất đa dạng, từ học sinh, sinh viên, người đi làm đến nhà sáng tạo chuyên nghiệp hoặc cá nhân dùng AI cho giải trí. Chính vì vậy, bên cạnh luật, xã hội cần những hướng dẫn trực quan, dễ hiểu, được phổ biến qua các hình thức gần gũi, giúp người dùng nhận biết và tuân thủ. Chỉ khi đó, AI mới thực sự trở thành công cụ vừa phát huy sáng tạo vừa bảo đảm chuẩn mực xã hội.
Bộ quy tắc là “kim chỉ nam” cho người làm truyền thông số
Bộ quy tắc sử dụng trí tuệ nhân tạo có trách nhiệm trong truyền thông số được thiết kế như một tài liệu tham khảo cho cá nhân, tổ chức khi sáng tạo nội dung bằng AI.
Bộ quy tắc nhấn mạnh 6 nguyên tắc cốt lõi: Minh bạch, đáng tin cậy, tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ, bảo vệ quyền riêng tư, tôn trọng phẩm giá con người và có trách nhiệm.
Dựa trên các nguyên tắc này, bộ quy tắc đưa ra 29 hướng dẫn cụ thể cho người dùng AI và 5 lưu ý riêng đối với quảng cáo trực tuyến, nhằm giúp ứng dụng AI vừa sáng tạo, vừa phù hợp pháp luật và chuẩn mực đạo đức.
Theo đánh giá của các chuyên gia, với bộ quy tắc này, mỗi cá nhân và tổ chức sẽ có thêm một “kim chỉ nam” rõ ràng và dễ áp dụng.
Bộ quy tắc không chỉ hỗ trợ người dùng phân định ranh giới giữa sáng tạo hợp pháp và hành vi vi phạm, mà còn góp phần xây dựng một môi trường truyền thông minh bạch, đáng tin cậy, nơi giá trị pháp lý và đạo đức song hành cùng đổi mới công nghệ.
