Toàn cảnh phiên họp

Áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời là một trong những phương thức hữu hiệu để kịp thời bảo toàn tài sản, bảo vệ chứng cứ, giảm thiểu những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra.

Từ đó, góp phần giải quyết hậu quả các tranh chấp, xung đột giữa các bên trong các giao dịch dân sự; bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức cá nhân.

Bộ luật Tố tụng Dân sự hiện hành mới chỉ quy định về việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời từ khi người khởi kiện nộp đơn cho tòa án mà chưa quy định việc áp dụng biện pháp này trước khi khởi kiện.

Trước khi khởi kiện, áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời nào?

Trình bày tờ trình dự án Luật, theo Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Sơn, từ đòi hòi thực tế, kinh nghiệm của một số nước trên thế giới, trong giai đoạn hiện nay, việc ban hành luật này là cần thiết.

Về các loại biện pháp khẩn cấp tạm thời trước khi khởi kiện, ông Sơn cho biết, hiện có 2 loại ý kiến:

Ý kiến thứ nhất cho rằng, việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trước khi khởi kiện là loại việc mới, chưa có thực tiễn, bước đầu cần quy định thận trọng, chặt chẽ vì thủ tục này ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của chủ thể bị áp dụng.

Cho nên, chỉ quy định trong Luật các biện pháp liên quan đến yêu cầu bảo toàn tài sản, quyền tài sản để bảo đảm tính hợp lý, khả thi.

Loại ý kiến thứ 2 cho rằng, cần quy định trong Luật tất cả các biện pháp khẩn cấp tạm thời quy định trong Điều 114 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015.

TAND Tối cao đồng tình với quan điểm thứ nhất. Vì, những biện pháp liên quan đến quyền nhân thân của cá nhân, nếu áp dụng không đúng có thể gây ra hậu quả cho bên bị áp dụng.

Hơn nữa, các biện pháp buộc thực hiện nghĩa vụ như buộc thực hiện một phần nghĩa vụ cấp dưỡng… là những loại việc mà tòa án cần xem xét, đánh giá các tài liệu, chứng cứ trước khi quyết định.

Tránh tình trạng “chưa được vạ thì má đã sưng”

Cho ý kiến vào dự án luật, ông Vũ Trọng Kim, Ủy viên Ủy ban Tư pháp bày tỏ băn khoăn khi đọc tờ trình dự thảo.

Theo ông Kim, biện pháp khẩn cấp tạm thời không gắn với nghĩa vụ, quá trình tố tụng tiếp theo, do đó còn “lỏng lẻo”, có thể gây khó khăn cho người bị áp dụng.

“Tại thời điểm này quy định biện pháp này khó khăn, chưa nên”, ông Kim nêu quan điểm.

Chánh án TAND tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Duy Hữu, thành viên Ủy ban Tư pháp cũng đề nghị, cân nhắc kỹ lưỡng trước khi áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời.

“Thẩm phán các địa phương rất ngại và e dè về vấn đề này vì nếu làm sai dễ bị “thân bại danh liệt”. Chưa kể, hiện nay tòa án được giao thêm thẩm quyền rất nhiều việc, biên chế lại không tăng, nếu thêm việc này nữa không biết thực hiên ra sao, lấy nhân lực đâu để làm việc”, ông Hữu trăn trở.

Các ý kiến còn lo ngại, trong bối cảnh cạnh tranh trên thương trường vô cùng khốc liệt nên không loại trừ khả năng tổ chức, cá nhân lạm dụng luật để hại nhau.

Theo bà Nguyễn Thu Trang, Ban Pháp chế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời phải có điều kiện nhất định và một trong những căn cứ là khởi kiện, tránh tình trạng “chưa được vạ thì má đã sưng”.

Cần dựng lên hàng rào pháp lý

Trong khi đó, ông Trần Hồng Hà, Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật của Quốc hội nêu quan điểm cần thiết ban hành luật này.

Theo ông Hà, trách nhiệm của Thẩm phán là làm đúng quy định của pháp luật, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Không thể vì sợ các hành vi “lạm dụng”, vi phạm của cá nhân để không ban hành là không hợp lý.

Thực tế, có trường hợp đương sự vay rất nhiều tiền và định tẩu tán để bỏ trốn. Nhưng vụ việc chưa khởi tố, lại không có quy định nên không xử lý được.

“Ở đâu đó có thể có chuyện này chuyện kia, nhưng không vì thế mà chúng ta không ban hành Luật này”, đại diện Viện KSND Tối cao nêu ý kiến.

Theo ông Nguyễn Hồng Hải, Phó Vụ trưởng Vụ pháp luật Dân sự - Kinh tế, Bộ Tư pháp, quan trọng khi xây dựng Luật này phải làm rõ biện pháp nào được áp dụng và điều kiện khi nào áp dụng, theo đó cần xây dựng rào cản pháp lý để chống tình trạng “lạm dụng” khi áp dụng biện pháp này.

“Việc áp dụng biện pháp này có thể gây hậu quả cho người bị áp dụng thì chúng ta cần xem xét có chế định chặt chẽ”, ông Lương Anh Tấn, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ đề nghị.

Theo ông Tấn, trong điều kiện hiện nay nên ban hành Luật này. Nếu không e rằng sẽ phức tạp sau này, đặc biệt đối với các trường hợp thi hành án.

Tiếp thu các ý kiến, Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Sơn đề nghị, gia hạn thêm thời gian để hoàn thiện dự thảo. Ông cũng cho biết, đây là vấn đề lớn, một số Bộ còn rất muốn mở rộng thêm nữa.

Kết luận phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga ghi nhận sự cố gắng của TAND Tối cao về thực hiện nghị quyết của Quốc hội. Với nhiều vấn đề còn có nhiều ý kiến khác nhau, Ủy ban Tư pháp thống nhất với đề xuất của TAND Tối cao về việc lùi thời gian trình dự án luật nhằm thảo luận kỹ hơn.

Các biện pháp khẩn cấp tạm thời

1. Giao người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi cho cá nhân hoặc tổ chức trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục.

2. Buộc thực hiện trước một phần nghĩa vụ cấp dưỡng.

3. Buộc thực hiện trước một phần nghĩa vụ bồi thường thiệt hại do tính mạng, sức khoẻ bị xâm phạm.

4. Buộc người sử dụng lao động tạm ứng tiền lương, tiền bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, chi phí cứu chữa tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp, tiền bồi thường, trợ cấp tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp cho người lao động.

5. Tạm đình chỉ thi hành quyết định đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động, quyết định sa thải người lao động.

6. Kê biên tài sản đang tranh chấp.

7. Cấm chuyển dịch quyền về tài sản đối với tài sản đang tranh chấp.

8. Cấm thay đổi hiện trạng tài sản đang tranh chấp.

9. Cho thu hoạch, cho bán hoa màu hoặc sản phẩm, hàng hóa khác.

10. Phong tỏa tài khoản tại ngân hàng, tổ chức tín dụng khác, kho bạc nhà nước; phong tỏa tài sản ở nơi gửi giữ.

11. Phong tỏa tài sản của người có nghĩa vụ.

12. Cấm hoặc buộc thực hiện hành vi nhất định.

13. Cấm xuất cảnh đối với người có nghĩa vụ.

14. Cấm tiếp xúc với nạn nhân bạo lực gia đình.

15. Tạm dừng việc đóng thầu và các hoạt động có liên quan đến việc đấu thầu.

16. Bắt giữ tàu bay, tàu biển để bảo đảm giải quyết vụ án.

17. Các biện pháp khẩn cấp tạm thời khác mà luật có quy định.

(Điều 114, Bộ luật Tố tụng Dân sự)

Thảo Nguyên