(Thanh tra) - Trong những năm tháng khói lửa của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, một địa danh đã đi vào lịch sử Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk như một dấu son chói lọi, nơi hội tụ ý chí quật cường, tinh thần chiến đấu anh dũng của quân và dân các dân tộc: Khu căn cứ kháng chiến H9. Ngày nay, dù chiến tranh đã lùi xa, nhưng ký ức về một thời "gian lao mà anh dũng" vẫn vẹn nguyên trong tâm trí những người con đã "vào sinh ra tử" tại mảnh đất này.
Căn cứ kháng chiến H9 - ký ức “hoa lửa” của một thời gian lao
Khu căn cứ kháng chiến H9 tỉnh Đắk Lắk nằm chủ yếu trên địa bàn xã Cư Pui, Yang Mao, Krông Bông, là trung tâm đầu não của tỉnh Đắk Lắk từ năm 1965 đến 1975. Nơi đây tổ chức nhiều sự kiện quan trọng và là đầu mối của nhiều tuyến hành lang trọng yếu thuộc đường hành lang chiến lược Bắc - Nam, Đông - Tây, đảm bảo sự chi viện kịp thời cho chiến trường miền Nam.
Trong những năm tháng kháng chiến, Căn cứ kháng chiến H9 trở thành mục tiêu đánh phá điên cuồng của Mỹ - ngụy. Bom đạn, chất độc dội xuống vùng đất này ngày đêm, biến cảnh quan nơi đây thành hoang tàn, đổ nát. Ông Nguyễn Văn Để, một cựu binh ở xã Krông Bông nhớ lại: "Từ năm 1965 – 1975, đặc biệt là giai đoạn 1969 – 1972, mảnh đất này không có nơi nào là không có dấu vết bom đạn, hoa màu chết khô, làng mạc tiêu điều. Quân và dân ta phải bám trụ trong rừng sâu, lấy rau, măng rừng để cầm cự qua những ngày đói kém”.
Dù thiếu thốn trăm bề, từ cái ăn, cái mặc đến thuốc men, nhưng ý chí của quân và dân căn cứ kháng chiến H9 không hề lay chuyển. Họ đã sống, chiến đấu với tinh thần “Ăn củ mỳ chống Mỹ”, “Thà chết không lui”. Già Y D’hăk Niê Kđăm (buôn Tun, xã Yang Mao) khi 17 tuổi đã tham gia đội du kích, trực tiếp chiến đấu bảo vệ buôn làng. Già kể lại những năm tháng ác liệt: "Những năm 1966 – 1971, Mỹ - ngụy điên cuồng càn quét, thả bom đạn dọc sông Krông Bông, nhưng người dân chúng tôi không hề sợ hãi mà còn hăng say chống giặc hơn". Người già, người yếu thì đi dân công hỏa tuyến ngắn ngày, thanh niên, trai tráng thì đi dài ngày. Già Y D’hăk không thể quên một lần địch càn quét, đội du kích của già có 13 người nhưng đã hy sinh tới 10 người. Những người còn lại phải nén đau thương, quyết tâm bám đất, giữ làng.
Ông Nguyễn Văn Trương, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Khuê Ngọc Điền hồi tưởng, với sự lãnh đạo tài tình của chính quyền và sự đoàn kết một lòng của quân dân, các phong trào cách mạng đã diễn ra sôi nổi khắp Căn cứ kháng chiến H9. Phong trào "diệt ác, phá kìm", góp quỹ nuôi quân, đánh du kích, vót chông... sục sôi trong mọi tầng lớp Nhân dân. Người dân rút vào các hang đá, núi để vừa tránh sự càn quét của địch, vừa hoạt động cách mạng.
Chính tinh thần quật cường này đã giúp H9 trở thành huyện đầu tiên của Đắk Lắk được giải phóng vào ngày 9/5/1965. Đây là cơ sở để H9 trở thành căn cứ địa vững chắc, nơi diễn ra nhiều sự kiện quan trọng của Đảng bộ tỉnh, góp phần vào chiến thắng Buôn Ma Thuột và giải phóng hoàn toàn tỉnh Đắk Lắk vào tháng 3/1975.
H9 hôm nay: Vùng đất khởi sắc
Sau ngày đất nước thống nhất, H9 là một vùng đất hoang vu, đổ nát. Người dân từ hang đá, núi rừng trở về buôn làng, đối mặt với muôn vàn khó khăn. Đời sống chủ yếu là tự cung tự cấp, không điện, không đường. Theo lời kể của ông Nguyễn Văn Trương, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Khuê Ngọc Điền, khi ấy cả xã chỉ còn 163 hộ. Chính quyền đã tiếp nhận thêm hơn 1.000 hộ dân đi kinh tế mới để cùng nhau xây dựng lại quê hương.
Với ý chí kiên cường và tinh thần đoàn kết, quân và dân H9 đã bắt tay vào phục hồi sản xuất. Từ những cánh đồng hoang, họ khai phá, làm thủy lợi để trồng lúa nước. Một bước ngoặt lớn đến từ Chỉ thị 100 của Ban Bí thư Trung ương Đảng năm 1981, về khoán sản phẩm trong hợp tác xã nông nghiệp, đưa cơ giới vào sản xuất, tạo nên một cuộc "cách mạng" trong nông nghiệp, góp phần xóa đói giảm nghèo cho Nhân dân. Cũng trong năm đó, ngày 19/9/1981, huyện Krông Bông (nay là các xã: Hòa Sơn, Dang Kang, Krông Bông, Yang Mao, Cư Pui) chính thức được thành lập.
Sau nửa thế kỉ độc lập, khu căn cứ kháng chiến xưa đang thay da đổi thịt từng ngày, với sự đồng lòng dựng xây của chính quyền và Nhân dân. Hệ thống điện, đường, trường, trạm được đầu tư xây dựng kiên cố. Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đã tạo nên một diện mạo mới cho các thôn, buôn. Đời sống của người dân từng bước được cải thiện, thu nhập bình quân đầu người tăng đáng kể.
Để phát huy tiềm năng và lợi thế của vùng đất, các địa phương tiếp tục tập trung vào việc áp dụng khoa học công nghệ, giống cây trồng mới, và sản xuất theo mô hình công nghệ cao, thành lập các hợp tác xã để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Đồng thời, các công trình thủy lợi được chú trọng đầu tư để đảm bảo chủ động nguồn nước tưới.
Ngày 9/3/2017, Di tích lịch sử Khu căn cứ kháng chiến tỉnh Đắk Lắk (1965 – 1975) đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích Quốc gia. Đây không chỉ là sự ghi nhận xứng đáng cho những hy sinh, cống hiến của quân và dân H9 mà còn là lời nhắc nhở thế hệ hôm nay và mai sau về một thời kỳ "hoa lửa" không thể nào quên.
