Bộ mặt nông thôn đã khang trang hơn sau 5 năm triển khai Chương trình MTQG xây dựng NTM. Ảnh: Trần Quý

Sau 5 năm triển khai Chương trình Mục tiêu Quốc gia (MTQG) xây dựng NTM, với sự nỗ lực, cố gắng của cả hệ thống chính trị, sự vào cuộc tích cực của toàn xã hội, nhất là cộng đồng dân cư nông thôn đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Số tiêu chí bình quân/xã là 13,56 tiêu chí, tăng 8,9% so với năm 2011, số xã khó khăn nhưng có nỗ lực vươn lên là 214 xã.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác xây dựng NTM còn tồn tại những mặt hạn chế. Cụ thể, kết quả thực hiện NTM chậm so với yêu cầu. Khoảng cách về tốc độ phát triển giữa các vùng ngày càng lớn, chênh lệch về mức độ đạt tiêu chí của các xã giữa các vùng miền trên cả nước khá rõ nét.

Sản xuất có chuyển biến nhưng vẫn còn manh mún, bấp bênh, khó áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, chưa tháo gỡ được những khó khăn tiêu thụ sản phẩm, hiệu quả chưa cao. Chất lượng đạt chuẩn chưa thực sự bền vững. Đã xuất hiện tư tưởng chạy theo thành tích dẫn đến tình trạng đánh giá xuề xòa, tự hạ thấp chất lượng một số tiêu chí khi xét đạt chuẩn, huy động đóng góp của dân chưa phù hợp, nợ đọng trong xây dựng cơ bản ngày càng tăng… Vai trò chủ thể của người dân, cộng động trong xây dựng NTM chưa thật sự được chú trọng.

Nhiều chuyên gia cho rằng, một trong những bài học quan trọng được rút ra trong quá trình xây dựng NTM đó chính là vai trò chỉ đạo, cách thức tổ chức, sự định hướng và nhiệt huyết của đội ngũ cán bộ xã, sự chủ động và tích cực tham gia của cộng đồng địa phương.

Chương trình Mục tiêu Quốc gia (MTQG) xây dựng NTM đặt ra mục tiêu trong giai đoạn 2011 – 2015 phấn đấu có 20% số xã trên cả nước đạt chuẩn NTM. Mặc dù, đã có nhiều giải pháp thực hiện song vẫn không đạt được mục tiêu đề ra, đáng chú ý, đến nay vẫn còn 05 tỉnh “trắng” xã đạt chuẩn NTM.

Đối với các xã khó khăn, nhất là ở các địa phương có nguồn thu ngân sách tại chỗ thấp, chủ yếu phụ thuộc vào ngân sách TƯ, việc phấn đấu đạt chuẩn đủ 19 tiêu chí trong 5 năm tới là khó khả thi. Do vậy, cần xác định mục tiêu phù hợp với các xã khó khăn để tạo động lực cho các xã vươn lên, từng bước vượt qua tâm lý ỷ lại, thụ động, trông chờ hoàn toàn vào sự hỗ trợ của nhà nước.

Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2016 - 2020, đã được các Bộ cho ý kiến đóng góp, mục tiêu đến năm 2020 đạt 50 % xã đạt chuẩn NTM. Theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam, Phó Trưởng Ban chỉ đạo Chương trình MTQG xây dựng NTM, giai đoạn 2011 - 2015, cả nước đã huy động được 851.874 tỉ đồng. Trong 5 năm tới, cả nước phải cần 1 triệu tỉ đồng, trong đó ngân sách Trung ương là 120.000 tỉ, ngân sách địa phương khoảng 130.000 tỉ đồng thì cả nước mới đạt được 50% số xã đạt chuẩn NTM. Còn nếu với mức chi như vừa qua thì tới cuối năm 2020, theo tính toán sẽ chỉ đạt 35% tổng số xã đạt chuẩn.

Như vậy, nếu không có các giải pháp đồng bộ, chắc chắn Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2016 - 2020 sẽ khó đạt được mục tiêu.

Trần Quý