Quảng Ninh đang nỗ lực xây dựng “văn hóa tuân thủ pháp luật”. Ảnh: ITN

Từ quyết tâm chính trị đến chuyển biến trong thực tiễn

Với quan điểm “lấy người dân làm trung tâm, doanh nghiệp làm động lực”, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Quảng Ninh đã ban hành nhiều chỉ thị, kế hoạch quan trọng, gắn xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật với nhiệm vụ phát triển. Các văn bản chỉ đạo không dừng ở việc yêu cầu thực hiện, mà còn đặt ra cơ chế khuyến khích, gắn thi đua, khen thưởng với kết quả chấp hành pháp luật.

Nhờ vậy, những năm gần đây, ý thức pháp luật của cán bộ, công chức, viên chức có chuyển biến rõ rệt. Các cơ quan Nhà nước hình thành quy trình làm việc minh bạch, trách nhiệm giải trình cao. Hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật được triển khai bài bản, sáng tạo với những mô hình như “Cà phê Doanh nhân”, “Tổ hỗ trợ pháp lý doanh nghiệp”, “Tủ sách pháp luật điện tử”… Công nghệ số, mạng xã hội được khai thác hiệu quả để truyền tải thông điệp pháp luật một cách gần gũi, dễ hiểu.

Không chỉ khu vực công, cộng đồng doanh nghiệp ở Quảng Ninh cũng chủ động hơn trong tìm hiểu, áp dụng pháp luật; tích cực góp ý chính sách, tham gia đối thoại với chính quyền. Người dân, nhất là ở đô thị, khu công nghiệp, vùng du lịch, ngày càng quen thuộc với việc tiếp cận thông tin pháp lý, coi đó là điều kiện cần để bảo vệ quyền lợi và thực hiện nghĩa vụ.

Những chuyển biến này không phải là khẩu hiệu mà được đo bằng kết quả cụ thể: Tội phạm trật tự xã hội năm 2024 giảm hơn 6% so với cùng kỳ; nhiều loại tội phạm nguy hiểm giảm sâu; vi phạm hành chính ở nhiều lĩnh vực được phát hiện và xử lý kịp thời. Môi trường xã hội trở nên an toàn, kỷ cương hơn.

Tuy vậy, Quảng Ninh vẫn đối mặt với không ít thách thức. Một bộ phận cán bộ, công chức chưa thực sự gương mẫu; ý thức pháp luật của một số người dân ở vùng sâu, vùng xa còn hạn chế, dẫn đến tình trạng vi phạm như lấn chiếm đất đai, vi phạm quy định môi trường… Khoảng cách về tiếp cận thông tin pháp luật giữa các vùng miền, nhóm dân cư vẫn tồn tại.

Điều này cho thấy, để “văn hóa tuân thủ pháp luật” thực sự trở thành nền nếp bền vững, Quảng Ninh cần kiên trì một chiến lược tổng thể, vừa củng cố nền tảng thể chế, vừa mở rộng các kênh tiếp cận pháp luật, tạo điều kiện để mọi người dân đều được tiếp cận, hiểu và tự giác tuân thủ.

Giải pháp từ tầm nhìn dài hạn

Nghị quyết số 66‑NQ/TW của Bộ Chính trị đã xác định rõ yêu cầu chiến lược: Xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật trở thành chuẩn mực ứng xử của mọi chủ thể trong xã hội. Để biến tinh thần ấy thành hiện thực ở Quảng Ninh, cần một chuỗi giải pháp đồng bộ, gắn kết giữa hoàn thiện thể chế, nâng cao dân trí pháp luật, củng cố niềm tin xã hội và đổi mới phương thức truyền thông.

Ông Nguyễn Chính Nghĩa, Phó Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Quảng Ninh nhấn mạnh: “Hệ thống pháp luật phải rõ ràng, minh bạch, dễ tiếp cận và sát thực tiễn; trình độ dân trí và năng lực nhận thức pháp luật của người dân phải được nâng cao thông qua giáo dục pháp luật thường xuyên, suốt đời và niềm tin vào pháp luật, vào công lý cần được củng cố bằng sự gương mẫu, liêm chính của đội ngũ cán bộ, công chức.”

Ông Nguyễn Chính Nghĩa, Phó Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Quảng Ninh phát biểu trong một buổi tọa đàm. Ảnh: Sở Tư pháp Quảng Ninh

Theo tinh thần đó, Quảng Ninh sẽ tiếp tục ưu tiên xây dựng hệ thống pháp luật gọn, dễ hiểu, bám sát thực tiễn, đồng thời bảo đảm công khai, minh bạch từ khâu lấy ý kiến, giải trình tiếp thu cho đến phổ biến. Khi luật pháp rõ ràng, công bằng, quyền và nghĩa vụ được bảo đảm, người dân sẽ có cơ sở và động lực để tuân thủ một cách tự giác.

Song song, giáo dục pháp luật phải được triển khai như một quá trình lâu dài, kết hợp với giáo dục đạo đức và văn hóa; không chỉ trong nhà trường mà còn ở cộng đồng, nhất là vùng sâu, vùng xa, nơi điều kiện tiếp cận thông tin còn hạn chế. Việc đổi mới cách giảng dạy thông qua việc tăng các hoạt động tương tác như tranh biện, xử lý tình huống giả định sẽ giúp kiến thức pháp luật trở nên sống động và gắn với thực tiễn.

Một yếu tố mang tính quyết định là vai trò nêu gương của cán bộ, công chức. Khi những người thực thi pháp luật hành xử chuẩn mực, minh bạch, xử lý công việc công tâm, họ không chỉ củng cố niềm tin của người dân mà còn truyền đi thông điệp mạnh mẽ về tinh thần thượng tôn pháp luật. Đi đôi với đó là xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm, tiêu cực trong bộ máy để bảo vệ kỷ cương và uy tín của chính quyền.

Trong bối cảnh chuyển đổi số, Quảng Ninh cũng cần đẩy mạnh truyền thông pháp luật theo hướng hiện đại, hấp dẫn. Việc khai thác mạng xã hội, trí tuệ nhân tạo để xây dựng các sản phẩm pháp luật sinh động như: Infographic, video hoạt họa, tình huống mô phỏng đến các chiến dịch truyền thông với sự tham gia của người có uy tín, sẽ giúp pháp luật đến gần hơn với người dân, nhất là giới trẻ. Khi mỗi thông điệp pháp lý được chuyển tải bằng hình thức dễ hiểu, dễ nhớ và gắn với những tấm gương cụ thể, văn hóa tuân thủ pháp luật sẽ không chỉ dừng ở “hiểu luật” mà trở thành động lực để “làm đúng luật”.

Xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật không phải việc làm ngày một ngày hai, mà là hành trình bền bỉ. Quảng Ninh đang có lợi thế từ nền tảng thể chế, quyết tâm chính trị và sự tham gia tích cực của cộng đồng. Nếu tiếp tục kiên trì, sáng tạo và lấy con người làm trung tâm, văn hóa tuân thủ pháp luật sẽ trở thành một phần căn cốt trong đời sống xã hội, góp phần xây dựng Quảng Ninh ngày một văn minh và phát triển bền vững.