(Thanh tra) - Trong những năm qua, sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường lao động đang là một thách thức lớn đối với những người có ít kinh nghiệm. Để có được việc làm trong kỷ nguyên số, thanh niên, lao động trẻ không chỉ trang bị kiến thức chuyên môn mà còn cần kỹ năng mềm, khả năng làm việc nhóm, khả năng giao tiếp, sự sáng tạo...
Bên cạnh những ưu điểm nổi trội thì lao động trẻ hiện nay vẫn còn nhiều vấn đề cần được bổ sung, nhất là các kỹ năng mềm, kiến thức để có thể cạnh tranh trong môi trường làm việc ngày càng phát triển như hiện nay.
Em Đinh Ngọc Dung, tốt nghiệp loại giỏi, Đại học Ngoại thương Hà Nội, tuy nhiên sau hơn 1 năm ra trường, Dung vẫn loay hoay chưa tìm được công việc ổn định. Sau những lần nộp hồ sơ và phỏng vấn lần 3 tại một số công ty thì Dung đều bị từ chối với lý do chưa có kinh nghiệm và chưa có những kiến thức cơ bản sát với chuyên môn mà nơi công ty đang cần.
Qua những lần bị từ chối, Dung đã đi học, bồi dưỡng thêm một số kỹ năng, kiến thức còn thiếu như tin học văn phòng, tiếng Trung và hy vọng sau khi hoàn thành các khoá bồi dưỡng này sẽ tìm được công việc phù hợp với khả năng và nhu cầu của bản thân.
Cũng như Dung, Lê Ngọc Minh, tốt nghiệp Đại học Thương mại năm 2024 cũng phải mất hơn 1 năm để nâng cao thêm kiến thức, kỹ năng mềm, trong đó, ngoài kiến thức cơ bản Minh còn học thêm lớp kỹ năng giao tiếp để phục vụ cho công việc.
Sau một năm bỏ công sức để bồi dưỡng thêm kiến thức mềm, tháng 6 vừa qua Minh đã xin được vào làm tại một ngân hàng thương mại và tự tin có thể hoàn thành tốt công việc của mình.
Trong lực lượng lao động của đất nước hiện nay, thanh niên là một trong những bộ phận lao động chính với khoảng 10,8 triệu người (chiếm 21,4% lực lượng lao động cả nước), mang lại một nguồn cung lao động dồi dào, có nhiều tiềm năng. Bên cạnh đó, trong những năm qua, cơ cấu lao động cũng đang tiếp tục có sự chuyển dịch theo hướng tích cực, phần lớn thanh niên làm việc trong khu vực công nghiệp, dịch vụ.
Báo cáo tình hình lao động, việc làm của Cục Thống kê cho thấy, trong quý III/2025, cả nước có khoảng 1,6 triệu thanh niên (từ 15 - 24 tuổi) không có việc làm và không tham gia học tập, đào tạo, chiếm 11,5%. Tỷ lệ thanh niên không có việc làm và không tham gia học tập, đào tạo ở khu vực nông thôn là 13,0%, khu vực thành thị là 9,5%; nữ thanh niên không có việc làm và không tham gia học tập, đào tạo là 13,3%; nam là 9,8%.
Tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên (từ 15 - 24 tuổi) 9 tháng năm 2025 là 8,38%, tăng 0,47 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước.
Chia sẻ về vấn đề này, ông Nguyễn Tuấn Anh, CEO một Công ty Xuất nhập khẩu tại Hà Nội cho rằng, thị trường lao động hiện vẫn còn gặp nhiều khó khăn, lao động trẻ cần được đặc biệt quan tâm đào tạo và phát triển nâng tầm kỹ năng.
Theo ông Tuấn Anh, ngoài kỹ năng cơ bản, kỹ năng mềm quyết định tới 75% sự thành công của người lao động. Kỹ năng cần thiết nhất với lao động là giao tiếp để đối tác hiểu ý mình, có thể phối hợp làm việc nhóm và tạo dựng các mối quan hệ với đối tác, đặc biệt là có tư duy sáng tạo, công nghệ thông tin, cập nhật kiến thức mới… nhưng hiện nay, khá nhiều lao động không đáp ứng được.
Còn theo ông Vũ Quang Thành, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, trong bối cảnh thị trường hiện nay, lực lượng lao động trẻ có điều kiện để nắm bắt nhanh về công nghệ số nên tiếp cận rất nhanh với các vị trí việc làm. Tuy nhiên, việc tự rèn luyện, tự nâng cao các kỹ năng của lao động trẻ vẫn còn hạn chế.
Để hỗ trợ sinh viên có việc làm ngay khi ra trường và đáp ứng nhu cầu của nhà tuyển dụng, những năm qua, Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội đã phối hợp chặt chẽ với các trường đại học trên địa bàn Hà Nội tổ chức những ngày hội việc làm, cung cấp thông tin thị trường lao động, giới thiệu và kết nối việc làm cho sinh viên với các doanh nghiệp.
Tuy nhiên, hiện nay, lao động trẻ cũng chịu cạnh tranh từ người lao động có kinh nghiệm. Bởi đa số lao động trẻ mới ra trường đều thiếu kinh nghiệm làm việc thực tế trong khi nhu cầu doanh nghiệp muốn tuyển ứng viên có kinh nghiệm làm việc.
Để giải quyết bài toán thanh niên thất nghiệp, không học tập nâng cao trình độ, đặc biệt là đối với nhóm lao động trẻ, các chuyên gia lao động việc làm cho rằng, bên cạnh việc lao động trẻ chủ động học hỏi, nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng mềm, nắm bắt xu hướng thị trường để trang bị những kiến thức và kỹ năng cần thiết thì cần có sự phối hợp đồng bộ và chặt chẽ từ nhiều phía.
Bên cạnh đó, các cơ quan hỗ trợ về lao động việc làm cần chú trọng vào các chương trình đào tạo lại và nâng cao kỹ năng cho người lao động, trong đó chú trọng các kỹ năng số, kỹ năng mềm, và khả năng thích ứng với môi trường làm việc thay đổi nhanh chóng.
Chia sẻ với phóng viên Báo Thanh tra về vấn đề này, PGS.TS Trần Thành Nam, Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết, Việt Nam đang đối mặt với một “lỗ hổng kỹ năng” nghiêm trọng trong lực lượng lao động trẻ.
Theo Tổng cục Thống kê, quý III/2025 có tới 1,6 triệu thanh niên không có việc làm và không tham gia học tập, đào tạo (thanh niên NEET), chiếm 11,5% dân số trẻ - nghĩa là cứ 10 người thì có 1 người không học, không làm, không đào tạo. Dù có trình độ học vấn cao hơn thế hệ trước, tỷ lệ thất nghiệp của người trẻ vẫn gấp 4 - 5 lần nhóm trung niên, phần lớn do thiếu kỹ năng mềm và phẩm chất nghề nghiệp. Doanh nghiệp thì đánh giá Gen Z yếu kỹ năng giao tiếp, hợp tác, quản lý cảm xúc và ngoại ngữ; trong khi 60% lao động trẻ làm việc phi chính thức, dễ bị tự động hóa thay thế trong 10 năm tới.
Theo PGS.TS Trần Thành Nam, để giải bài toán này cần chiến lược “3 trục - 6 chữ” là: Hệ thống - Học đường - Thị trường. Ở trục hệ thống, cần xây dựng hồ sơ lao động điện tử quốc gia, khuyến khích doanh nghiệp đào tạo kép, miễn thuế cho chi phí huấn luyện kỹ năng mềm cho thanh niên. Ở trục học đường, phải đưa 4 môn kỹ năng sống bắt buộc từ THCS đến đại học, tăng thực hành “project-based learning” - phương pháp dạy học theo dự án, lên ít nhất 50% thời lượng, cấp voucher học ngoại ngữ - tin học cho sinh viên. Ở trục thị trường, hình thành nền tảng VietSkills 4.0 (nền tảng giáo dục chuyên về kỹ năng và nghệ thuật), kết nối 100.000 mentor hướng dẫn thanh niên NEET cập nhật kỹ năng, khởi nghiệp và phát triển sự nghiệp bền vững.
Nếu triển khai đồng bộ, chúng ta có thể giảm tỉ lệ thanh niên NEET xuống dưới 7%. Những chính sách này sẽ giúp 90% lao động trẻ đạt chứng chỉ kỹ năng số, và tạo hơn 400.000 việc làm mới trong các ngành kinh tế số – xanh – sáng tạo.
“Kỹ năng không tự sinh ra – chúng ta phải cùng có trách nhiệm "lắp ráp kỹ năng" công dân số cho những người trẻ Việt Nam để họ kiến tạo một sự nghiệp bền vững”, PGS.TS Trần Thành Nam nhấn mạnh.
