Theo Cục Quản lý Lao động Ngoài nước (QLLĐNN), Bộ Lao động - Thương binh & Xã hội, hiện có hơn 8.500 lao động các huyện nghèo đăng ký đi làm việc ở nước ngoài, trong đó có khoảng 7.400 lao động được sơ tuyển (đáp ứng về sức khỏe và trình độ văn hóa). 6.500 lao động trong số này đã được các DN phối hợp với các địa phương, cơ sở đào tạo tổ chức dạy nghề, ngoại ngữ, bồi dưỡng kiến thức cần thiết. Sau 2 năm thực hiện Đề án XKLĐ, đã có gần 5.500 lao động được xuất cảnh, trong đó lao động thuộc hộ nghèo và dân tộc thiểu số chiếm khoảng 97%. Địa phương được đánh giá đưa được nhiều lao động đi làm việc ở nước ngoài theo Quyết định 71 là Thanh Hóa khoảng 950 lao động; Quảng Ngãi 800 lao động, Quảng Nam 380 lao động... Đặc biệt, nhiều DN ưu ái dành các thị trường có thu nhập cao là Hàn Quốc, Nhật Bản...

Tính đến hết 31/12/2010, Ngân hàng Chính sách Xã hội đã giải ngân trên 100 tỷ đồng cho khoảng trên 4.000 lao động của trên 4.000 hộ gia đình thuộc hầu hết 62 huyện nghèo trên cả nước vay vốn đi XKLĐ theo Quyết định 71, đạt khoảng trên 60% chỉ tiêu kế hoạch tín dụng năm 2010. Trong đó, NLĐ thuộc hộ nghèo, hộ đồng bào dân tộc thiểu số  chiếm 93,7%.

Tuy nhiên, nhìn tổng thể, kết quả đạt được còn hạn chế, chỉ đạt 35% chỉ tiêu Đề án XKLĐ đề ra (năm 2009 - 2010 đưa đi 10.000 lao động). Tỷ lệ lao động bỏ về trong thời gian đào tạo khá cao, trung bình khoảng 30 - 35%, cá biệt có địa phương như: Huyện Đắkrông (Quảng Trị), Tân Sơn (Phú Thọ) và Mường Nhé (Điện Biên) tỷ lệ bỏ về trong khoá đào tạo lên tới 60 - 70%. Bên cạnh đó, tỷ lệ lao động bỏ không xuất cảnh sau khi đào tạo cũng lên tới 20 - 25%.

Nguyên nhân một phần do tác động của khủng hoảng kinh tế nên số lượng hợp đồng khai thác chưa nhiều, số hợp đồng phù hợp với lao động huyện nghèo còn ít. Một số lao động chưa xác định được ý nghĩa và trách nhiệm xã hội khi tham gia chương trình. Về thị trường, trong số gần 5.500 lao động đã xuất cảnh thì thị trường Malaysia khoảng 2.800 lao động, chiếm khoảng 50,9%; UAE khoảng 550 lao động, chiếm khoảng 10%; số còn lại đi Ma Cao, Nhật Bản, Hàn Quốc. Hiện, Cục QLLĐNN đang phối hợp với các tỉnh có huyện nghèo và Trường Trung cấp nghề số 17 của Bộ Quốc phòng đào tạo tiếng Hàn cho trên 800 lao động thuộc 62 huyện nghèo trên cả nước để tham dự kỳ thi tuyển tiếng Hàn sắp tới.

Về những khó khăn và bất cập, nhiều ý kiến cho rằng, nguyên nhân chính là do người lao động (NLĐ) “tự làm khó” mình. Theo bà Hoàng Kim Ngọc, Phó Cục trưởng Cục QLLĐNN, những hạn chế và tồn tại khi thực hiện Đề án này là sự phối hợp chưa thường xuyên giữa các đơn vị thực hiện. Ngoài ra, những quy định về làm chứng minh thư, lý lịch tư pháp kéo dài (có địa phương NLĐ phải mất từ 1 - 1,5 tháng mới làm được chứng minh thư nhân dân hoặc lý lịch tư pháp), thủ tục giải ngân của Ngân hàng Chính sách Xã hội chưa hợp lý làm cho đối tượng phải đi lại nhiều lần, ảnh hưởng tới lịch bay, tâm lý của NLĐ.

Để bảo đảm quyền lợi của NLĐ, Cục QLLĐNN đã có công văn gửi sở lao động - thương binh & xã hội các tỉnh về việc tuyển chọn lao động theo chương trình XKLĐ không phí. Theo đó, các sở có trách nhiệm tuyên truyền lợi ích của việc đi XKLĐ. Tuy nhiên, kết quả cho thấy, để Đề án thực sự đem lại hiệu quả phải tiến hành đồng thời nhiều giải pháp như nâng cao trình độ văn hóa, đào tạo nghề cho NLĐ dân tộc thiểu số và phải có những hiệu quả thiết thực để thay đổi nhận thức của người dân. Thực tế, thời gian qua nhiều địa phương đã làm tốt công tác xóa đói giảm nghèo nhờ XKLĐ.

Nhằm tiếp tục triển khai hiệu quả Quyết định 71 của Thủ tướng Chính phủ, mới đây, Cục QLLĐNN đã cử nhiều đoàn công tác xuống các địa phương để nắm tình hình. Theo ông Nguyễn Xuân Tạo, Phó Trưởng Phòng Quản lý lao động (Cục QLLĐNN), các địa phương đều đánh giá tốt  và tích cực triển khai chương trình. Đại diện tỉnh Lào Cai cho biết, đang triển khai Đề án Đào tạo nghề cho lao động nông thôn theo Quyết định 1956 của Thủ tướng Chính phủ. Nguồn lao động được đào tạo này cũng có thể tham gia XKLĐ trong thời gian tới.

Hoàng Long