(Thanh tra) - Hội nghị tập huấn về phân cấp, phân quyền do Bộ Khoa học và Công nghệ đã diễn ra hôm nay (13/11), tại Hà Nội không chỉ phổ biến chính sách mà trở thành cuộc bàn bạc để thống nhất cùng hành động. Tại đây, lãnh đạo Bộ, các cục, vụ và hơn 30 địa phương cùng bàn cách “cầm tay chỉ việc” để dịch vụ công thông suốt.
Tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy thẳng thắn chỉ vào thực tế sau khi nhiều địa phương hợp nhất hai ngành Khoa học công nghệ và Thông tin truyền thông, khối lượng công việc tăng mạnh, trong khi đội ngũ còn vừa mới, vừa mỏng.
Theo Thứ trưởng, có Giám đốc Sở trước phụ trách một lĩnh vực, nay kiêm cả khoa học công nghệ và thông tin truyền thông. Vì vậy. nếu chỉ giao việc mà không hướng dẫn cụ thể, chắc chắn sẽ “ách tắc”.
Theo Thứ trưởng, phân cấp không chỉ là giao việc, mà là giao quyền đi kèm năng lực, Bộ sẽ đồng hành từ đầu đến cuối, thậm chí “làm cùng, làm thử” cho đến khi công việc trơn tru. Đây là tư duy hành động mới chuyển từ “chỉ đạo” sang “cùng làm”, bảo đảm quyền được giao đi vào thực chất.
Cách tiếp cận này nhận được sự đồng thuận của nhiều đại biểu. Tuy nhiên, một số ý kiến từ địa phương cũng đề nghị Bộ cần tiếp tục phân định rõ ranh giới giữa hỗ trợ và giám sát, để không làm giảm tính chủ động của cấp Sở khi thực hiện nhiệm vụ mới.
Theo Vụ trưởng Vụ Pháp chế Nguyễn Như Quỳnh, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phân cấp, phân quyền hoặc phân định thẩm quyền tổng cộng 103 nhiệm vụ trong 7 lĩnh vực quản lý. Để tránh lúng túng, Bộ biên soạn một “cẩm nang nghiệp vụ” để hướng dẫn chi tiết từng thủ tục hành chính.
Tuy nhiên, quá trình triển khai cho thấy trao quyền không dễ, bởi có địa phương xin trả lại quyền vì sợ không làm nổi.
Bà Quỳnh chia sẻ, nguyên nhân không chỉ vì thiếu nhân lực mà còn do thiếu công cụ, hạ tầng và cơ chế tài chính bảo đảm.
Để tháo gỡ, Bộ KH&CN đã lập 12 đoàn công tác đến 34 tỉnh, thành để tập huấn, hướng dẫn và xử lý trực tiếp từng trường hợp cụ thể; một đường dây nóng được duy trì để phản hồi các vướng mắc từ địa phương.
Theo như đánh giá của đại diện các địa phương thì các mô hình này được coi là “phao cứu sinh” giúp quá trình phân quyền diễn ra an toàn, không rơi vào tình trạng “được giao việc nhưng không biết bắt đầu từ đâu”.
Song, cũng có ý kiến cho rằng cần sớm có cơ chế tài chính kèm theo phân quyền, nếu không các Sở sẽ khó chủ động, nhất là trong lĩnh vực đòi hỏi đầu tư kỹ thuật cao như bức xạ, đo lường hay công nghệ thông tin.
Tại hội nghị, đại diện các Cục và Sở chia sẻ những điểm sáng và thách thức của quá trình phân cấp.
Ông Trần Quý Giầu, Trưởng ban Đo lường, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng quốc gia cho biết, nhiều tỉnh lần đầu xử lý hồ sơ về đo lường xăng dầu hay cấp phép thiết bị kiểm định. Tuy nhiên, Không có hướng dẫn chi tiết, địa phương không dám ký. Để hỗ trợ, Ủy ban phải ban hành ngay quy trình mẫu, kèm biểu mẫu thống nhất.
Trong khi đó, bà Lương Thị Bích Hạnh, Giám đốc Trung tâm Thẩm định Cục Sở hữu trí tuệ, nhấn mạnh tầm quan trọng của kết nối thường xuyên. Trung tâm đã lập nhóm Zalo riêng cho từng vùng, hỗ trợ gần như 24/7. Có nơi hỏi đến nửa đêm, nhưng điều đó thể hiện khát vọng làm được việc của cán bộ cơ sở, bà Hạnh chia sẻ.
Ở lĩnh vực kỹ thuật cao, ông Nguyễn Ngọc Huynh, Trưởng phòng cấp phép, Cục An toàn bức xạ và hạt nhân thẳng thắn chỉ ra năng lực thẩm định của nhiều tỉnh còn yếu, thiết bị đo kiểm chưa đủ, trong khi quy định về phí cấp phép chậm sửa. Cục đã gửi đề án điều chỉnh phí sang Bộ Tài chính và chia sẻ cơ sở dữ liệu điện tử dùng chung, giúp địa phương theo dõi, tránh cấp trùng.
Bà Nguyễn Thị Minh Hường, quyền Trưởng phòng Ấn định và cấp phép, Cục Tần số vô tuyến điện cho biết, việc phân cấp 20 thủ tục hành chính đã giúp địa phương chủ động hơn.
Bà Hường cho biết, đến ngày 4/11, các địa phương đã cấp được 2.024 giấy phép, trong đó 32 tỉnh, thành đã tiếp nhận hồ sơ, chỉ còn Lai Châu và Sơn La chưa phát sinh.
Tuy nhiên, bà Hường cũng cảnh báo nguy cơ trùng mã hô hiệu giữa các tỉnh, nên Cục phải xây phần mềm tra cứu tự động để bảo đảm chuẩn xác và phục vụ cứu hộ hàng hải.
Trong khi đó, ông Trần Thế Phương, Cục Viễn thông, nêu ví dụ sinh động về việc “đưa quyền về gần dân”, các Sở đã tự cấp được 36 giấy chứng nhận dịch vụ nội dung di động và xử lý 9 hồ sơ doanh nghiệp chỉ sau một năm.
Việc phân quyền không chỉ là kỹ thuật hành chính mà là chuyển giao văn hóa làm việc, “Bộ phải tin, còn địa phương phải tự tin”, theo ông Phương.
Dù mỗi lĩnh vực có đặc thù riêng, các đại biểu đều thống nhất phân cấp chỉ hiệu quả khi hai bên cùng thay đổi tư duy. Bộ không thể làm thay, còn địa phương phải dám nhận, dám chịu trách nhiệm.
Kết luận hội nghị, Thứ trưởng Bùi Thế Duy khẳng định tinh thần chung không có gì khó nếu Cục trưởng, vụ trưởng sát cánh, hướng dẫn cán bộ xã cho đến khi thành thạo với mục tiêu là phục vụ người dân.
Mục tiêu đến năm 2025 là 100% cán bộ cấp Sở và cấp xã có thể xử lý độc lập các nhiệm vụ được giao. Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ duy trì cơ chế hội nghị trực tuyến hàng tháng để tháo gỡ vướng mắc kịp thời, bảo đảm tiến độ thực hiện phân quyền.
Từ góc nhìn tổng thể, cách Bộ Khoa học và công nghệ triển khai lần này không chỉ là “chuyển giao quyền lực” mà là chuyển giao năng lực và niềm tin.
Như bà Nguyễn Như Quỳnh đã chia sẻ, nếu chỉ ra văn bản mà không đi cùng địa phương, thì dù chủ trương đúng, kết quả vẫn không đạt. Ngược lại, nếu cùng làm, địa phương sẽ tự tin quyết định và đó mới là thành công thật sự.
Hội nghị nhận được tinh thần thống nhất chung là phân cấp để phục vụ dân tốt hơn. Khi người làm chính sách sẵn sàng xuống cơ sở, còn cán bộ cơ sở dám học, dám làm, dịch vụ công sẽ không còn “tắc” ở khâu nào. Và tinh thần “cầm tay chỉ việc” nếu được duy trì có thể trở thành mô hình mẫu cho cải cách hành chính ở nhiều ngành khác.
