Sử dụng nguồn vốn của Nhà nước, ngoài nhiệm vụ bảo toàn và phát triển vốn Vinapco còn một nhiệm vụ khá nặng nề là bảo đảm an ninh năng lượng bay. Đây là điểm khác biệt giữa Vinapco với các doanh nghiệp khác có sử dụng nguồn vốn của Nhà nước. Song chính điều này cũng chi phối không nhỏ đến việc điều hành sử dụng, phát huy hiệu quả nguồn vốn của Nhà nước. Chính vì nhiệm vụ chính trị được đặt lên hàng đầu, khi phát hiện nhiều khách hàng khó có khả năng trả nợ tiền mua nhiên liệu, Vinapco đã báo cáo lên cơ quan chủ quản tìm cách tháo gỡ.

Do ICA mất khả năng thanh toán, Vinapco đã khởi kiện ICA ra Tòa Kinh tế thuộc TAND TP Hà Nội. Sau 4 lần TAND TP Hà Nội triệu tập, đại diện ICA vẫn không có mặt. Một dấu hiệu không bình thường ở đây là: Tại sao TAND Hà Nội lại không áp dụng biện pháp cưỡng chế đương sự đến tòa sau 4 lần triệu tập? Thay việc áp dụng biện pháp cưỡng chế, TAND Hà Nội lại chuyển vụ việc trên sang TAND TP Hồ Chí Minh thụ lý giải quyết với lý do bị đơn có địa chỉ tại TP Hồ Chí Minh. Việc làm này trái với thỏa thuận theo hợp đồng của Vinapco và ICA là chọn TAND TP Hà Nội làm nơi giải quyết mọi phát sinh, tranh chấp. Kể từ khi vụ việc được TAND TP Hồ Chí Minh thụ lý, phía Vinapco vẫn chưa hề nhận được một thông tin nào về thời gian trao đổi cũng như xét xử. Vụ án có nguy cơ bị chìm xuồng và khả năng không thu hồi được nợ là chắc.

Đối với JPA, đầu năm 2011, hãng hàng không này thường xuyên thanh toán chậm tiền mua nhiên liệu bay. Tính đến 31/5/2011, nợ của JPA đã lên đến 180 tỷ đồng. Sau 2 lần gia hạn, hợp đồng đã hết hiệu lực. Nhưng, xét thấy tinh thần thiện chí của JPA (như đã có văn bản cam kết trả nợ theo lộ trình mặc dù gặp khó khăn về tài chính), Vinapco vẫn tiếp tục cung ứng nhiên liệu và báo cáo vấn đề lên chủ sở hữu của mình là Hãng Hàng không Quốc gia Việt Nam (VNA), Cục Hàng không Dân dụng, Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công thương), Bộ Tài chính. Các cơ quan trên cũng có văn bản phúc đáp Vinapco nhưng không đưa ra được phương án xử lý cụ thể về thu hồi nợ.

Để thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị: Bảo đảm an ninh năng lượng, Vinapco vẫn tiếp tục cung cấp nhiên liệu bay cho JPA và chấp thuận cho đối tác này trả nợ dần khoản nợ quá hạn với điều kiện phải có thư bảo lãnh của ngân hàng hoặc của Tổng Cty Đầu tư Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC) nhưng chưa được đáp ứng. Vì thế, ngày 3/6/2011, VNA có văn bản báo cáo Bộ Tài chính và Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải xin ý kiến chỉ đạo. Vinapco đành phải áp dụng giải pháp tình thế “tiền trao, cháo múc”. Kể từ ngày 5/6/2011 trở đi, JPA phải trả trước mấy tiếng đồng hồ số tiền mua nhiên liệu trước khi Vinapco bơm nhiên liệu. Về khoản nợ 180 tỷ, cả Vinapco và VNA vẫn yêu cầu JPA phải có thư bảo lãnh theo tinh thần đã thống nhất trong buổi họp giữa các bên vào ngày 26/5/2011 do Cục Hàng không Dân dụng chủ trì.

Một nghịch lý mà Vinapco đang phải chấp nhận: Hai khách hàng chiếm dụng hơn 50% vốn điều lệ của Cty trong khi doanh nghiệp phải vay tiền ngân hàng để nhập khẩu nhiên liệu bay. Với đặc thù của nhiên liệu bay, hiện tại Việt Nam phải nhập khẩu hoàn toàn và phải chi trả bằng ngoại tệ số tiền phải chuyển trước gần 1 tháng sau đó hàng mới về đến cảng vận Việt Nam. Việc trầy trật của tỷ giá đôla cũng ảnh hưởng không nhỏ đến khoản tiền vay ngoại tệ của Vinapco. Chỉ tính riêng việc điều chỉnh tỷ giá tăng 13% lên tỷ giá của đồng đôla, Vinapco đã bị lỗ tỷ giá khoảng 122 tỷ đồng. Nếu như các đối tác hoàn trả nợ đúng kỳ hạn thì Vinapco đã không phải vay ngân hàng khoản lớn ngoại tệ để nhập khẩu và khoản lỗ tỷ giá 122 tỷ đồng sẽ không xảy ra.

Để đồng vốn của Nhà nước thu hồi được, các cơ quan ban, ngành chức năng cần có thái độ tích cực hợp tác, phối hợp với Vinapco. Có lẽ, đó là giải pháp duy nhất giúp Vinapco rũ bỏ được cụm từ “chủ nợ bất đắc dĩ” như hiện nay.

 Thế Lữ