(Thanh tra) - Những diễn biến phức tạp của tình hình tội phạm nói chung và tội phạm sử dụng công nghệ cao nói riêng, đã tác động đến nhiều mặt của đời sống xã hội, gây ra những thiệt hại lớn đến tính mạng, sức khỏe và tài sản của Nhân dân. Trong đó, nguy cơ tác động tới thế hệ trẻ, đặc biệt là học sinh, sinh viên là rất đáng báo động.
Lừa đảo trực tuyến - những cái bẫy giăng sẵn
Tội phạm trên mạng, dù đã bị các cơ quan chức năng đấu tranh, trấn áp quyết liệt vẫn gia tăng chóng mặt, với nhiều chiêu thức tinh vi, bài bản, chúng thường nhắm vào những đối tượng dễ bị tổn thương như những người lớn tuổi, học sinh, sinh viên. Trong đó, học sinh phổ thông là một trong những nhóm dễ bị nhắm tới nhất do sự thiếu kinh nghiệm và tâm lý tò mò.
Đây cũng là đối tượng dễ bị tổn thương nhất khi dính bẫy lừa đảo, không ít trường hợp bị ảnh hưởng tâm lý nghiêm trọng như hoang mang, lo sợ, thậm chí có biểu hiện trầm cảm.
Nguy hiểm hơn, nhiều trường hợp bị lôi kéo, dụ dỗ vào những hành vi nguy hiểm, ảnh hưởng tới sức khỏe, tính mạng.
Nhiều chiêu trò đã được các cơ quan chức năng nhận diện, có biện pháp ngăn chặn và cảnh báo với người dân như: Giả làm bạn bè, người thân đang cần tiền gấp, lừa vay mượn qua tin nhắn, mạng xã hội; mạo danh công an, ngân hàng, dọa dẫm vi phạm pháp luật để yêu cầu chuyển tiền vào tài khoản "an toàn"; yêu cầu chuyển khoản trước khi giao hàng hoặc tạo đơn hàng giả, không giao hàng; dụ dỗ đầu tư vào các ứng dụng, sàn giao dịch "đa cấp", hứa hẹn lợi nhuận cao để chiếm đoạt tài sản.
Tội phạm trên không gian mạng không chỉ dừng lại ở lừa đảo tài chính, mà còn tìm cách lôi kéo, dẫn dụ vào con đường vi phạm pháp luật như tham gia các trò chơi cá độ, đánh bạc trực tuyến, dẫn đến mất tiền và sa ngã; lợi dụng tình cảm trên mạng để ghi lại hình ảnh, video nhạy cảm, sau đó tống tiền hoặc đe dọa; kích động bạo lực học đường, phá hoại tài sản, hoặc buôn bán chất cấm…
Những hiểm họa khôn lường trên không gian mạng
Tâm lý tò mò, thích khám phá nhưng lại dễ bị kích thích, kích động của lứa tuổi học sinh, đặc biệt học sinh trung học phổ thông chính là điểm yếu lớn nhất để các đối tượng tội phạm tập trung khai thác triệt để.
Các đối tượng tội phạm gửi các đường link giả mạo ngân hàng, mạng xã hội, yêu cầu người dùng đăng nhập để đánh cắp tài khoản hoặc gửi các ứng dụng có mã độc, virus để người dùng tải về các ứng dụng độc hại có chứa mã độc, virus để chiếm quyền kiểm soát thiết bị.
Khi thông tin cá nhân bị các đối tượng đánh cắp, nó sẽ trở thành "chìa khóa" để giúp các đối tượng tội phạm thực hiện các hành vi lừa đảo và chiếm đoạt tài sản đối với những người thân quen hoặc bị các đối tượng thu thập thông tin cá nhân trái phép rao bán trên các diễn đàn ngầm, chợ đen… Nguy hiểm hơn nữa, các bạn trẻ có thể thành nạn nhân của bắc cóc online hoặc trở thành công cụ để lan truyển thông tin xấu, độc trên không gian mạng.
Đại úy Lương Văn Tú, Học Viện Cảnh sát Nhân dân, kể về câu chuyện xảy ra tại Thạch Thất, Hà Nội, xuất phát từ việc một số bạn nam trong lớp ghép ảnh chân dung của L vào hình nhạy cảm rồi đưa lên mạng facebook, vì thế cả lớp cùng xem được. Thấy vậy, một số bạn đã trêu đùa, chọc ghẹo. Không chịu được những lời trêu trọc ác ý của bạn bè, L đã uống thuốc diệt cỏ. Mặc dù đã được các bác sĩ hết lòng cứu chữa, nhưng do lượng thuốc diệt cỏ đi vào cơ thể quá nhiều, nên L đã ra đi trong sự đau đớn, xót xa của gia đình, nhà trường và bạn bè.
Trong một tình huống khác, khi phong trào “like là làm” nở rộ trên mạng xã hội, sau khi đủ lượng “like” trên trang facebook cá nhân, một nữ sinh ở Ninh Hòa (Khánh Hòa) đã bị nhóm bạn ép buộc phải đem xăng vào đốt trường học, nếu không sẽ bị đánh. Clip đốt trường của học sinh này sau khi được đăng tải lên mạng xã hội đã khiến dư luận bức xúc. Nữ sinh bị bỏng 2 chân, nhưng may mắn chưa có hậu quả nghiêm trọng.
Với kiến thức và kỹ năng phòng vệ còn hạn chế, các bạn trẻ rất dễ bị lôi cuốn vào các nội dung độc hại, không phù hợp với lứa tuổi, gây ảnh hưởng xấu đến tâm lý; hoặc bị dụ dỗ tham gia các hội nhóm có nội dung kích động, phản động, xuyên tạc, gây hoang mang dư luận hoặc các hành vi vi phạm pháp luật.
Trong khi đó, bắt cóc online đang được nhận định là mối đe dọa đáng sợ nhất, một hình thức tội phạm đặc biệt nguy hiểm, có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng và sự an toàn của các bạn trẻ nếu không cảnh giác và có biện pháp phòng tránh kịp thời. Ban đầu, kẻ gian giả mạo giọng nói, hình ảnh người thân, để dựng lên màn kịch bắt cóc giả và yêu cầu nộp tiền chuộc.
Nếu không tỉnh táo để xác minh thông tin, mà bị các đối tượng lừa đảo thao túng tâm lý, làm theo các kịch bản đã giăng sẵn, nộp tiền chuộc, tự quay video clip nhạy cảm, thì rất dễ bị các đối tượng uy hiếp, khống chế, thậm chí nếu đến các địa điểm theo sự sắp xếp trước, rất có thể sẽ trở thành những vụ bắt cóc thật sự.
Giải pháp nào cho giới trẻ?
Theo Đại tá Nguyễn Minh Hiển, Trưởng Khoa Nghiệp vụ cơ bản, Học viện Cảnh sát Nhân dân, các em học sinh cần phải được trang bị những kiến thức cơ bản nhận diện một số phương thức, thủ đoạn của các đối tượng phạm tội; những biện pháp phòng tránh, ngăn chặn không để các đối tượng xấu lợi dụng;
Đồng thời, hướng dẫn các em cách khai thác thông tin bổ ích trên các trang mạng xã hội, không truy cập những trang mạng có tính chất lôi kéo, cổ vũ cho các hành vi bạo lực, đồi trụy.
Để làm được điều này, cần có sự vào cuộc của nhà trường, cơ sở giáo dục, chủ động phối hợp với các cơ quan chuyên môn để tuyên truyền và tập huấn kỹ năng phòng vệ, phòng tránh cho các em học sinh.
Hiện nay các đối tượng xấu thường xuyên lợi dụng hoạt động phạm tội, sử dụng các trang mạng xã hội để lôi kéo, tác động tâm lý đến mọi tầng lớp Nhân dân. Các em học sinh, sinh viên nếu chưa được trang bị những kiến thức, kỹ năng cơ bản, sẽ khó có thể nhận diện, đề phòng trước các tối tượng xấu lợi dụng lôi kéo, uy hiếp về mặt tinh thần, bắt cóc online, đe dọa tinh thần buộc nạn nhân phải lam theo sự điều chỉnh của các đối tượng.
Chia sẻ về các biện pháp phòng vệ trước các hoạt động tội phạm trên không gian mạng, Đại tá Nguyễn Minh Hiển cho biết, để tránh rơi vào bẫy lừa đảo qua mạng, khi nhận được yêu cầu chuyển tiền, phải xác minh kỹ bằng cách gọi điện trực tiếp hoặc gặp mặt để xác nhận thông tin; tuyệt đối không tiết lộ mã OTP, mật khẩu ngân hàng, tài khoản cá nhân cho bất kỳ ai; không bấm vào các đường link lạ trong tin nhắn, email không rõ nguồn gốc.
Để phòng, tránh bắt cóc online, cần tuyệt đối không hẹn gặp những người quen qua mạng mà chưa có sự đồng ý và đi cùng người lớn; tạo lập và thống nhất một "mật khẩu an toàn" với gia đình để xác minh khi có cuộc gọi lạ yêu cầu chuộc người thân; khi phát hiện bất kỳ dấu hiệu lừa đảo, đe dọa, hoặc nghi ngờ bị bắt cóc, hãy báo ngay cho gia đình và cơ quan công an gần nhất.
