Ảnh: IT

Luật Quảng cáo quy định ”cấm quảng cáo Thuốc lá”. Luật Thương mại quy định "cấm khuyến mại hoặc sử dụng thuốc lá để khuyến mại dưới mọi hình thức".

Trên thực tế, qua báo cáo của các Bộ, ngành và các tỉnh, thành phố cho thấy, không còn hiện tượng quảng cáo sản phẩm thuốc lá trên các phương tiện thông tin đại chúng, như truyền hình, báo chí, đài phát thanh... Tuy nhiên, việc vi phạm quảng cáo, khuyến mãi tại điểm bán còn xảy ra khá phổ biến.

Tình trạng trưng bày quá một bao, một tút cho một sản phẩm thuốc lá tại điểm bán thuốc lá khá phổ biến. Các nghiên cứu về các hình thức vi phạm quy định cấm quảng cáo tại các điểm bán lẻ thuốc lá tại Việt Nam do Trường Đại Học Y tế Công cộng thưc hiện những năm gần đây cho thấy tỉ lệ vi phạm các quy định cấm quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá tại các điểm bán lẻ thuốc lá trên toàn quốc khá cao. 82,5% điểm bán vi phạm quy định về trưng bày quá một bao/một tút hoặc một hộp của một nhãn hiệu thuốc lá, trong đó cao nhất là các điểm bán lẻ thuốc lá ở TP Hồ Chí Minh và Cần Thơ với hơn 90%. Vẫn còn hiện tượng công ty thuốc lá tài trợ cho các hoạt động nhân đạo và một số các cơ quan báo chí vẫn đưa tin, đưa bài về hoạt động tài trợ, nhân đạo của công ty thuốc lá nhằm mục đích quảng cáo.

Theo báo cáo của Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), hiện tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong nam giới từ 15 tuổi trở lên đã giảm từ 47,4% (năm 2010) xuống 38,9% (năm 2023). 

Ở nhóm tuổi từ 13 đến 17 tuổi, giảm 50% tỷ lệ sử dụng thuốc lá, từ 5,36% năm 2013 xuống còn 2,78% năm 2019, bảo đảm hiệu quả bền vững của hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá tại Việt Nam (Điều tra của Tổ chức Y tế Thế giới năm 2019). Nhóm tuổi từ 13 đến 15 tuổi, tỷ lệ sử dụng thuốc lá từ 13-15 tuổi giảm từ 2,5% (năm 2014) xuống 1,9% (năm 2022). Việc giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá sẽ giúp giảm tỷ lệ bệnh tật và tiết kiệm chi phí điều trị các bệnh do sử dụng thuốc lá gây ra.

Tuy nhiên, thuốc lá mới, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là sản phẩm hướng mục tiêu đến giới trẻ, khiến trẻ em bắt đầu nghiện nicotine sớm hơn và tác hại sức khỏe sẽ nghiêm trọng hơn cả trước mắt và về lâu dài. Bằng chứng từ các nước cho phép sử dụng thuốc lá điện tử cho thấy thuốc lá điện tử là nguyên nhân cho việc bắt đầu sử dụng thuốc lá điếu thông thường ở thanh thiếu niên bởi bản chất vẫn là nghiện chất nicotin. Thanh thiếu niên chưa bao giờ hút thuốc nhưng sử dụng thuốc lá điện tử thì tỷ lệ chuyển sang hút thuốc lá điếu thông thường cao hơn 2 đến 3,5 lần so với những thanh thiếu niên chưa từng sử dụng thuốc lá điện tử

Việt Nam vốn là quốc gia có tỷ lệ nữ giới là người trưởng thành hút thuốc lá rất thấp so với nam giới. Tuy nhiên với sự xuất hiện của các sản phẩm thuốc lá điện tử hướng đến người tiêu dùng là phụ nữ và trẻ em, tỷ lệ nữ giới trẻ hút thuốc lá sẽ tiếp tục gia tăng nhanh chóng. Tỷ lệ nữ giới hút thuốc lá điếu tăng từ 1,1% năm 2015 lên 1,7% năm 2020. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở nữ giới tuổi 11-18, là 4.3% năm 2023. Kèm theo đó sẽ là các hệ lụy về chất lượng giống nòi do việc người trong độ tuổi sinh sản hút thuốc lá.

Thuốc lá điện tử và các dạng thuốc lá mới đang mở đầu cho xu hướng lạm dụng và nghiện các hóa chất nhân tạo tổng hợp, bao gồm nicotin, các loại ma túy thế hệ mới và rất nhiều hóa chất khác của con người, không chỉ gây nên gánh nặng khổng lồ mới về chăm sóc sức khỏe, chi phí y tế, kinh tế, an ninh trật tự mà ảnh hưởng đến giống nòi và phát sinh nhiều vấn đề xã hội khác.

Nếu không được ngăn chặn kịp thời, do khả năng gây nghiện cao và lan nhanh trong cộng đồng, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các hình thức thuốc lá mới sẽ nhanh chóng tạo ra “sự đã rồi”, hoặc “vấn đề lịch sử”, sẽ không thể giải quyết do đó sẽ ngày càng trầm trọng hơn.