Người dân đã phải di dời ra khỏi nhà do nguy cơ sụt bãi thải số 2 của khai trường mỏ Cóc có thể nguy hiểm cho tính mạng cũng như cuộc sống. Ảnh: Hải Đăng

Được cảnh báo, vẫn để xảy ra tai nạn

Theo phản ánh của người dân, khoảng 22giờ30 đêm 25/11/2021, tại bãi thải số 2 khai trường mỏ Cóc thuộc thôn Đoàn Kết, xã Tả Phời, TP Lào Cai của Cty Apatit Việt Nam đã tụt lở, sụt lún nghiêm trọng, gây thiệt hại nặng nề cho các hộ dân vùng lân cận.

Khoảng 23giờ00 cùng ngày, Cty Apatit Việt Nam và chính quyền địa phương đã cho người vào hỗ trợ người dân di dời và ứng cứu.

Người dân cho hay, chân bãi thải số 2 khai trường mỏ Cóc không có đủ đê bao an toàn; cấu tạo đê an toàn kết cấu không có móng kè kiên cố, cách khu vực canh tác của các hộ dân chưa đầy 1m; không có mương thoát nước cho nước mưa, nước ngấm hằng ngày và sau mỗi mùa mưa; không đảm bảo vệ sinh môi trường và dòng nước cho các hộ dân sinh hoạt khu vực lân cận.

Khoảng 11giờ30 ngày 26/11, sau khi đo đạc thống kê thiệt hại, đại diện Cty Apatit Việt Nam cùng hộ ông Trọng (người dân bị thiệt hại) đã thống nhất ký biên bản kê khai thiệt hại và tìm phương án giải quyết khắc phục, với sự có mặt của lãnh đạo UBND xã Tả Phời.

Còn các hộ dân bị ảnh hưởng do tụt lở, sụt lún tại bãi thải số 2 khai trường mỏ Cóc mong muốn chính quyền địa phương và Cty Apatit Việt Nam sẽ có những biện pháp giải quyết thoả đáng, đảm bảo an sinh và tính mạng cho người dân.

Ngày 26/11/2021, sau khi kiểm tra thực địa, nghe Chủ tịch UBND xã Tả Phời báo cáo về vụ việc gây sụt lún, có vết nứt chạy dài dưới khu vực bên dưới bãi đổ thải số 2, khai trường mỏ Cóc thuộc thôn Đoàn Kết vào đêm ngày 25/11/2021 và ý kiến tham gia của các thành phần cùng dự họp, ông Nguyễn Trường Giang, Phó Chủ tịch UBND TP Lào Cai chủ trì bàn biện pháp khắc phục hiện tượng sụt lún tại khu vực đổ thải số 2 đã kết luận và chỉ đạo các nhiệm vụ cụ thể như sau:

Yêu cầu Cty Apatit Việt Nam kể từ ngày 26/11/2021 tạm dừng việc đổ thải tại bãi đổ thải số 2, khai trường mỏ Cóc và khu vực đang bị nứt, sụt đến khi xử lý xong việc ảnh hưởng do sụt sạt. Khẩn trương hoàn thiện các thủ tục pháp lý của khu vực dự kiến làm bãi đổ thải bổ sung (chủ trương đầu tư, thiết kế mỏ…).

Đối với trường hợp có hộ gia đình đang có nguy cơ bị ảnh hưởng cao (hộ ông Trương Văn Trọng phía sau nhà ở có vết nứt kéo dài khoảng 100m, rộng  khoảng 40cm, hiện tại khu vực ao phía sau nhà bị lún làm đẩy, tràn bùn) và các  hộ khác có nguy cơ cần phải di chuyển, đề nghị Cty Apatit Việt Nam phối hợp với UBND TP khẩn cấp di chuyển chỗ ở ra khỏi vị trí trên theo chỉ đạo của UBND tỉnh tại Văn bản số 4382/UBND-KT ngày 21/9/2020 về việc di chuyển các hộ dân khu vực bãi thải khai trường mỏ Cóc thuộc thôn Trạm Thải (nay là thôn Đoàn Kết) xã Tả Phời, TP Lào Cai.

Trước mắt, tính toán hỗ trợ tiền thuê nhà cho các hộ di chuyển ra khỏi khu vực nguy hiểm, đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản của các hộ dân. Thời gian xong trước ngày 30/11/2021.

Phối hợp với UBND xã Tả Phời và các cơ quan liên quan, các hộ bị ảnh hưởng xác định nguyên nhân, khắc phục ảnh hưởng, thiệt hại do sụt lún, báo cáo kết quả về UBND thành phố.

Lãnh đạo tỉnh Lào Cai đề nghị Sở TNMT chủ trì kiểm tra việc đổ thải của Cty Apatit Việt Nam tại bãi đổ thải số 2 và khu vực liên quan tại dự án khai trường mỏ Cóc, thôn Đoàn Kết, xã Tả Phời để đề xuất xử lý theo quy định.

Thực tế bãi thải số 2 khai trưởng mỏ Cóc đã làm đổ tường bao nhà của người dân tại thôn Đoàn Kết, xã Tả Phời

Trách nhiệm của Sở TNMT Lào Cai

Trước đó, theo Kết luận thanh tra số 1664 ngày 5/8/2019 của Sở TNMT, tại thời điểm kiểm tra, Cty Apatit Việt Nam đang sử dụng 95,35ha tại khai trường mỏ Cóc, xã Tả Phời, TP Lào Cai nhưng chưa thực hiện thủ tục giao đất, cho thuê đất theo quy định của pháp luật về đất đai.

Mốc ranh giới không đầy đủ, một số mốc bị mất.

Đổ đất đá, bãi thải số 1 (phía Tây Bắc của khai trường mỏ Cóc) và bãi thải số 2 (phía Đông Nam của khai trường mỏ Cóc) chưa đúng quy định về bảo vệ môi trường, dự án được phê duyệt.

Sở TNMT kiến nghị UBND tỉnh Lào Cai yêu cầu Cty Apatit Việt Nam phải thực hiện các giải pháp cải tạo, phục hồi môi trường, đưa khu vực khai thác về trạng thái an toàn đối với diện tích 18,83ha tại khai trường mỏ Cóc.

Chấp hành đúng các quy định của pháp luật về đất đai, khoáng sản và công tác bảo vệ môi trường.

Thời gian khắc phục các tồn tại nêu trên trước ngày 30/12/2019 và báo cáo kết quả về UBND tỉnh, Sở TNMT trước ngày 10/1/2020.

Liên quan đến việc thực hiện Kết luận thanh tra số 1664, phóng viên (PV) Báo Thanh tra đã liên hệ Cty Apatit Việt Nam thì nhận được câu trả lời là đã “thực hiện rất nghiêm kết luận” nhưng khi đề nghị được cung cấp các tài liệu liên quan thì cứ khất lần rồi né tránh.

Tại nhiều thời điểm khảo sát, PV không ghi nhận thấy bất cứ động thái nào thể hiện Cty Apatit Việt Nam thực hiện kết luận thanh tra.

PV cũng đã nhiều lần đến Sở TNMT tìm hiểu việc kiểm tra, giám sát việc thực hiện kết luận thanh tra, thì đơn vị này chỉ thông tin là “đã thực hiện nghiêm”.

Và kết quả của việc “thực hiện nghiêm” kết luận như Sở TNMT Lào Cai và Cty Apatit Việt Nam thông tin là hàng loạt tai nạn nghiêm trọng đã xảy ra như chúng tôi đã đề cập ở phần trên.

Đến giờ, bên cạnh việc khắc phục các tai nạn và hỗ trợ người dân, cũng như truy cứu trách nhiệm của Cty Apatit Việt Nam, thì một việc khác cũng cần được Lào Cai thực hiện, đó là làm rõ trách nhiệm của cá nhân, tập thể nào của Sở TNMT liên quan đến việc kiểm tra, giám sát Cty Apatit Việt Nam khắc phục các sai phạm theo kết luận thanh tra. Bởi nếu các cá nhân, tập thể này làm tốt vai trò, trách nhiệm của mình, thì đến nay người dân đã không phải hứng chịu những hậu quả từ các sai phạm của Cty Apatit Việt Nam.

Trong một diễn biến khác, mới đây UBND tỉnh Lào Cai đã có văn bản về việc tháo gỡ khó khăn, khắc phục tồn tại và thực hiện nghĩa vụ liên quan đối với các dự án của Cty Apatit Việt Nam, trong đó giao Sở TNMT hướng dẫn, hoàn thiện thủ tục thuê đất theo quy định đối với phần diện tích 181,08ha sử dụng vượt quá theo Kết luận thanh tra số 1664 của Sở TMNT xong trước ngày 31/12/2021. Thực hiện chuyển thông tin xác định số tiền tạm nộp cho Cục Thuế tỉnh để thông báo cho Cty Apatit Việt Nam thực hiện.

Đồng thời, yêu cầu Cty Apatit Việt Nam chủ động phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổng hợp rà soát hồ sơ, khắc phục những tồn tại trong việc thực hiện nghĩa vụ trồng rừng thay thế đối với khai trường mỏ Cóc 1 chưa thực hiện nghĩa vụ trồng rừng thay thế. Trong đó, báo cáo cụ thể quá trình triển khai thực hiện dự án khai trường mỏ Cóc 1, làm rõ và cung cấp các hồ sơ để xác định chính xác diện tích đất rừng đã chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, bản đồ thuê đất với diện tích đất đã thuê... báo cáo và hồ sơ gửi về Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn qua Chi cục Kiểm Lâm trước ngày 10/10/2021.

Như vậy, có thể thấy, ngoài các hành vi vi phạm trên, theo văn bản của UBND tỉnh Lào Cai, Cty Apatit Việt Nam đã thực hiện việc chuyển đổi khá nhiều đất rừng nhưng chưa được cơ quan chức năng cho phép.