(Thanh tra) - Kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước là dịp để mỗi cán bộ, công chức, viên chức ngành Thanh tra cùng Nhân dân cả nước ôn lại những trang sử hào hùng. Trong chặng đường vẻ vang của đất nước kể từ sau Đại thắng mùa Xuân năm 1975, ngành Thanh tra Việt Nam đã có những đóng góp không nhỏ, cùng đất nước viết tiếp những trang sử vàng chói lọi.
Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước trải qua 21 năm, là thời kỳ gian khổ và ác liệt trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc ta. Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lãnh đạo quân và dân cả nước thực hiện đồng thời hai nhiệm vụ chiến lược: Một là cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc, xây dựng miền Bắc thành căn cứ vững mạnh của cách mạng cả nước. Hai là cách mạng dân tộc dân chủ Nhân dân ở miền Nam, nhằm giải phóng miền Nam khỏi ách thống trị của đế quốc Mỹ và tay sai, thực hiện thống nhất nước nhà.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Thanh tra là tai mắt của trên, là bạn của dưới”. Trong giai đoạn kháng chiến, công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm soát sẽ góp phần tạo ra mối liên hệ giữa trên và dưới, giữa lãnh đạo và quần chúng nhằm đảm bảo tính chất chính quyền của dân, do dân và vì dân. Cùng với vai trò đó, công tác thanh tra còn bảo đảm ngăn chặn mọi tệ nạn thường xuyên có khả năng xảy ra như quan liêu, lãng phí, tham ô.
Khắc ghi lời dạy của Người, giai đoạn 1960-1975, khi đất nước bước vào thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh hòa bình thống nhất nước nhà, hoạt động thanh tra tập trung vào thanh tra, kiểm tra việc thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, chống vi phạm dân chủ, tăng cường kỷ luật Nhà nước, chống tác phong quan liêu, mệnh lệnh, xa rời quần chúng, chống hiện tượng lãng phí, tham ô. Hoạt động thanh tra trong giai đoạn này đã thu được nhiều kết quả, như: năm 1961, phát hiện 117 vụ lãng phí, 349 vụ tham ô, trong đó có 23 vụ tham ô tập thể.
Năm 1969, đoàn thanh tra quản lý vật tư của Đảng và Nhà nước đã chỉ đạo và tiến hành thanh tra tại nhiều bộ, ngành, địa phương đã khắc phục tình trạng hàng thừa thiếu, thất lạc, lãng phí của cải, vật tư, hàng hóa; kiến nghị với Trung ương ban hành nhiều chính sách cụ thể về trách nhiệm quản lý của các cấp, các ngành.
Công tác xét giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân cũng được tăng cường, hướng trọng tâm và thanh tra trách nhiệm. Năm 1972, Ủy ban Thanh tra của Chính phủ đã tổ chức một đợt kiểm tra và giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo tại 10 tỉnh, thành phố và các bộ, tổng cục. Vụ Xét khiếu tố thuộc Ủy ban Thanh tra của Chính phủ và 13 khu, thành, tỉnh, 5 bộ, tổng cục đã nhận hơn 40.000 đơn thư, tiếp trên 1.000 lượt người, trong đó có 25 đoàn tập thể, đông người. Đã tập trung giải quyết trên 15.000 đơn thuộc thẩm quyền…
Với hệ thống tổ chức từng bước ổn định, nội dung hoạt động thanh tra bám sát việc thực hiện kế hoạch Nhà nước, các chủ trương, chính sách, nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong từng thời kỳ, ngành Thanh tra không chỉ góp phần khôi phục và phát triển kinh tế ở miền Bắc mà còn đóng góp vào công cuộc giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Từ tháng 5/1975, đất nước bước vào một thời kỳ mới. Cũng như các ngành khác, ngành Thanh tra tiếp tục xây dựng, ổn định tổ chức trong cả nước và bắt tay vào nhiệm vụ mới nặng nề hơn: Thanh tra phục vụ sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội trên toàn đất nước thống nhất.
Các tổ chức thanh tra được thành lập ở các tỉnh, thành miền Nam, hệ thống tổ chức thanh tra từ Trung ương tới địa phương. Ban Thanh tra Nhân dân được thành lập ở phần lớn các xã, phường, ở nhiều cơ sở sản xuất, kinh doanh và đơn vị sự nghiệp.
Hoạt động thanh tra ở miền Bắc tập trung vào việc thực hiện nhiệm vụ khắc phục hậu quả chiến tranh, khôi phục kinh tế, chấn chỉnh và cải tiến quản lý trong các lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp… ở miền Nam, tập trung vào việc xây dựng củng cố chính quyền Nhân dân và thực hiện các chủ trương, chính sách cải tạo xã hội chủ nghĩa.
Từ năm 1978 đến năm 1983, nhiệm vụ chống tiêu cực, chống quan liêu, cửa quyền… trở thành nhiệm vụ trọng tâm của ngành Thanh tra nhằm khắc phục các biểu hiện tiêu cực trong quản lý kinh tế và xã hội.
Kết quả thanh tra bên cạnh việc thu hồi sai phạm về kinh tế, kiến nghị xử lý cán bộ, ngành Thanh tra đã có nhiều kiến nghị với Trung ương, cơ quan quản lý Nhà nước các cấp… những biện pháp chấn chỉnh quản lý kinh tế, xã hội. Đồng thời, qua thanh tra đã phát hiện những nhân tố mới, những điển hình trong phát triển kinh tế - xã hội (khoán trong nông nghiệp ở Hải Phòng; khoán trong công nghiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh…).
Việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, các tổ chức thanh tra đã có nhiều cố gắng phát huy vai trò tham mưu, kiến nghị với lãnh đạo các cấp, các ngành củng cố, tăng cường công tác tiếp dân; khẩn trương xem xét, giải quyết đơn thư khiếu tố của quần chúng.
Lực lượng Thanh tra Nhân dân đã có vai trò tích cực trong việc tham gia xét giải quyết các khiếu nại, tố cáo ở cơ sở, góp phần quan trọng vào việc giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp trong nội bộ Nhân dân.
Đáng chú ý, nhiều cuộc thanh tra trọng điểm được thực hiện trong thời gian này đã nhận được sự quan tâm, đồng tình của dư luận Nhân dân, góp phần củng cố lòng tin của Nhân dân vào Đảng, Nhà nước.
Thời kỳ từ năm 1986-2010 là giai đoạn Đảng và Nhà nước ta quyết định tiến hành đổi mới trong bối cảnh có nhiều biến động trên thế giới. Ngành Thanh tra đã có những định hướng trong từng năm, từng thời kỳ để tập trung hoạt động thanh tra nhằm khắc phục những khuyết thiếu của nền kinh tế chuyển sang cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Còn nhớ trong thư của Tổng Bí thư Đỗ Mười gửi tới toàn thể cán bộ, nhân viên ngành Thanh tra nhân dịp kỷ niệm 50 Ngày Truyền thống Thanh tra Việt Nam (năm 1995), có viết: "Từ trước đến nay, Thanh tra luôn luôn là một lĩnh vực quan trọng, là một công tác không thể thiếu trong quá trình lãnh đạo của Đảng và chỉ đạo của Nhà nước. Trong điều kiện hiện nay, nhiệm vụ của ngành Thanh tra lại càng nặng nề hơn, nhằm giúp Đảng và Nhà nước phát huy mặt tích cực, kịp thời khắc phục những yếu kém, ngăn chặn có hiệu quả các tệ nạn tham nhũng, buôn lậu, lãng phí trong bộ máy Đảng, Nhà nước, đoàn thể và trong toàn xã hội…".
Hoạt động thanh tra đã tập trung vào những ngành, lĩnh vực dễ nảy sinh sai phạm: quản lý vốn Nhà nước, đầu tư xây dựng, quản lý và sử dụng đất đai, việc thu hồi đất để mở mang đô thị, xây dựng các khu công nghiệp; về tài chính, ngân hàng; về nông nghiệp, nông thôn… để kiến nghị với cơ quan quản lý Nhà nước các cấp, các ngành kịp thời điều chỉnh chế độ, chính sách.
Tiếp tục công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, giai đoạn 2010-2019, với vai trò là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về công tác thanh tra, tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, ngành Thanh tra Việt Nam tiếp tục đổi mới cách nghĩ, cách làm, năng động, sáng tạo, đoàn kết nhất trí, nỗ lực hết mình, tập trung hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao trên các mặt công tác.
Đã hơn 5 năm trôi qua, nhưng chắc hẳn chúng ta còn nhớ như in về những ngày tháng đại dịch Covid-19 tấn công sâu rộng, đã gây ảnh hưởng đến mọi mặt của đời sống, xã hội. Trong bối cảnh ấy, ngành Thanh tra đã nỗ lực cố gắng, vượt qua khó khăn, đoàn kết, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
Ban Cán sự Đảng, Tổng Thanh tra Chính phủ đã chỉ đạo toàn ngành tăng cường ứng dụng công nghệ, thực hiện nhiều biện pháp đổi mới trong tổ chức và hoạt động thanh tra. Các hội nghị quán triệt, phổ biến; các cuộc họp được tổ chức linh hoạt, dưới nhiều hình thức, tùy vào điều kiện cụ thể của từng địa phương, vừa đảm bảo giãn cách, vừa bảo đảm hiệu quả công tác.
Việc xây dựng định hướng, kế hoạch thanh tra được tính toán kỹ lưỡng, có sự phối hợp chặt chẽ với Kiểm toán Nhà nước để tránh chồng chéo, đồng thời đảm bảo không dàn trải, có trọng tâm, trọng điểm theo yêu cầu nhiệm vụ.
Hoạt động đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ thanh tra vẫn được tiến hành dưới hình thức trực tuyến.
Công tác tiếp công dân vẫn đảm bảo triển khai, nhưng được bố trí lại để đảm bảo thực hiện nghiêm 5K. Hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng vẫn được triển khai theo hướng ứng dụng mạnh công nghệ thông tin, giảm bớt làm việc tiếp xúc trực tiếp… nhưng vẫn đảm bảo hiệu quả công việc.
Trong 2 năm 2020-2021, ngành Thanh tra đã hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị, góp phần phục vụ có hiệu quả cho công tác bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021-2026; tổ chức Đại hội Đảng các cấp tiến tới Đại hội Đại biểu toàn quốc ở lần thứ XIII của Đảng; những ngày lễ lớn của đất nước và kỷ niệm Ngày Truyền thống Thanh tra Việt Nam (23/11) hàng năm, góp phần ổn định xã hội, phát triển kinh tế của đất nước.
Tiếp nối truyền thống ngành Thanh tra, cùng sự quyết tâm, nỗ lực của đội ngũ cán bộ thanh tra, trong các năm 2022, 2023, 2024, và 4 tháng đầu năm 2025, hoạt động của ngành Thanh tra vẫn giữ vững phẩm chất, bản lĩnh chính trị, thể hiện được vai trò nòng cốt trong đấu tranh, xử lý vi phạm và giải quyết các bức xúc của Nhân dân, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Trong rất nhiều cuộc họp, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong nhấn mạnh, Thanh tra Chính phủ và ngành Thanh tra luôn bám sát chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, triển khai nhiệm vụ công tác thanh tra một cách chủ động. Kết quả công tác thanh tra tiếp tục đóng góp quan trọng vào kết quả chung của cả nước, nhất là trong công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, xây dựng, chỉnh đốn Đảng và ổn định tình hình an ninh, trật tự để phát triển kinh tế.
Trong phát biểu chỉ đạo khi làm việc với Đảng ủy Thanh tra Chính phủ ngày 17/3/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã ghi nhận những nỗ lực, cố gắng của Thanh tra Chính phủ và toàn ngành Thanh tra trong việc thực hiện công tác tiếp dân, giải quyết đơn thư khiếu nại trong thời gian qua. Theo Tổng Bí thư, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, ngành Thanh tra đã giải quyết khối lượng lớn các công việc, bảo đảm quyền lợi cho nhiều cá nhân, tổ chức, thu hồi tài sản cho Nhà nước, kiến nghị xử lý các tập thể, cá nhân có sai phạm, góp phần tăng cường niềm tin của Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước.
Năm 2025 là thời điểm quan trọng với đất nước nói chung, ngành Thanh tra nói riêng, là năm cuối thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025, là năm tập trung tổ chức Đại hội Đảng các cấp, tiến tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV, cũng là năm ngành Thanh tra kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Thanh tra Việt Nam và Đại hội thi đua yêu nước lần thứ VI.
Đặc biệt, trong bối cảnh đất nước đang ở thời điểm có tính lịch sử với cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy, ngành Thanh tra đã và đang thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ, để góp phần vào thành công của cuộc cách mạng này, nhằm đưa đất nước vững vàng bước vào kỷ nguyên phát triển mới.
Thực hiện theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, Thanh tra Chính phủ và ngành Thanh tra đã khẩn trương triển khai các nhiệm vụ thực hiện đề án sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đồng bộ với chủ trương sắp xếp lại đơn vị hành chính các cấp. Trong đó tập trung vào rà soát, sửa đổi, tham mưu bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, các văn bản pháp luật khác có liên quan; đẩy mạnh chuyển đổi số trong hoạt động tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, khẩn trương hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố cáo đảm bảo tính liên thông giữa Thanh tra Chính phủ, các bộ, cơ quan, ngành, địa phương.
Ngành Thanh tra ở cả cấp Trung ương và địa phương đã và đang thực hiện sắp xếp, tổ chức lại theo hướng giảm đầu mối, giảm tầng nấc trung gian, tinh giản biên chế, cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.
Theo chủ trương sắp xếp, tinh gọn (tại Quyết định số 755/QĐ-TTg ngày 13/4/2025 do Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình ký, phê duyệt Kế hoạch thực hiện Kết luận của Bộ Chính trị và Ban Bí thư về Đề án sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả), hệ thống cơ quan thanh tra được tổ chức theo 2 cấp Trung ương và địa phương (cấp tỉnh), kết thúc hoạt động thanh tra các bộ, sở, huyện. Sự thay đổi này được kỳ vọng sẽ làm cho hệ thống thanh tra hoạt động hiệu quả hơn, hạn chế thanh tra chồng chéo, gây khó cho doanh nghiệp.
Có thể thấy, từ sau Đại thắng mùa Xuân năm 1975 đến nay, đất nước ta đã giành được những thành tựu to lớn, toàn diện và có ý nghĩa lịch sử.
Kinh tế tăng trưởng ổn định, đời sống Nhân dân được nâng lên rõ rệt, quốc phòng, an ninh được giữ vững, đối ngoại ngày càng mở rộng, vị thế Việt Nam không ngừng được nâng cao trên trường quốc tế. Những thành tựu to lớn ấy có đóng góp không mệt mỏi của cán bộ, công chức, viên chức ngành Thanh tra, nhằm tạo nền tảng vững chắc để đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
