(Thanh tra) - Hai cuộc thanh tra tại Bệnh viện Bạch Mai cơ sở 2 và Việt Đức cơ sở 2 không chỉ làm rõ sai phạm trong đầu tư, đấu thầu, tài chính mà còn thể hiện tinh thần “chống lãng phí như chống tham nhũng”. Từ những kết quả hình mẫu đó, Thanh tra Chính phủ triển khai hai chuyên đề diện rộng năm 2025, nhằm phòng ngừa lãng phí, nâng cao hiệu quả đầu tư công và quản lý tài sản Nhà nước.
Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Nguyễn Văn Cường đã trả lời phỏng vấn Báo Thanh tra xung quanh nội dung này.
+ Thưa ông, vì sao cuộc thanh tra hai bệnh viện Bạch Mai cơ sở 2 và Việt Đức cơ sở 2 được xem là “cuộc thanh tra hình mẫu” của ngành Thanh tra trong thời gian qua?
- Phó Tổng Thanh tra Nguyễn Văn Cường: Đây là hai dự án trọng điểm quốc gia với tổng vốn đầu tư lên đến 10 nghìn tỷ đồng, được kỳ vọng giảm tải cho hệ thống y tế Trung ương, nâng cao chất lượng y tế ở khu vực phía Bắc, phục vụ người bệnh. Tuy nhiên, sau gần 10 năm triển khai, cả 2 dự án vẫn để cỏ mọc um tùm, chưa thể vận hành, nhiều hạng mục xuống cấp, gây lãng phí lớn. Đây được coi là điển hình của sự lãng phí trong đầu tư công.
Sau khi Thanh tra Chính phủ chuyển toàn bộ hồ sơ, tài liệu đến Bộ Công an, ngày 2/6/2025, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã ban hành quyết định khởi tố vụ án hình sự Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí xảy ra tại Bộ Y tế và các đơn vị có liên quan.
Tại Họp báo thông báo tình hình, kết quả các mặt công tác Công an quý III/2025, Bộ Công an thông tin đã khởi tố 7 bị can về 3 tội danh: 1 bị can về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ; 1 bị can về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản; 5 bị can về tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí trong vụ án xảy ra tại Bệnh viện Bạch Mai cơ sở 2 và Bệnh viện Việt Đức cơ sở 2.
Quan điểm chỉ đạo của tôi với cuộc thanh tra này là phải làm rõ được các nguyên nhân khách quan, nguyên nhân chủ quan khiến 2 bệnh viện chậm tiến độ, vi phạm, sai phạm xảy ra ở đâu, gây thiệt hại bao nhiêu, lãng phí ở mức nào và đặc biệt là phải xác định trách nhiệm cụ thể của từng cá nhân, tập thể đã gây ra những sai phạm này. Vì vậy, quá trình tiến hành thanh tra, tôi đặt ra yêu cầu với Đoàn thanh tra là phải xác định được “5 rõ”: Rõ nguyên nhân, rõ sai phạm, rõ trách nhiệm, rõ thiệt hại và rõ lãng phí.
Để thực hiện được “5 rõ” nêu trên, Đoàn thanh tra đã phải tiến hành một khối lượng công việc rất lớn, trong đó có việc kiểm tra, đánh giá gần 3.000 đầu mục tài liệu, đối chiếu với hàng nghìn quy định cũ mới khác nhau. Với đặc thù của công tác thanh tra, thì đây là một thách thức không nhỏ.
Một điều đáng chú ý nữa là, nhìn vào hai bệnh viện với quy mô 1.000 giường bệnh/mỗi bệnh viện bỏ hoang cả chục năm nay thì ai cũng thấy sự lãng phí, nhưng để lượng hóa sự lãng phí này một cách tường minh, làm rõ lãng phí ở khâu nào, giá trị là bao nhiêu, đảm bảo căn cứ pháp lý, có cơ sở khoa học, cơ sở thực tiễn thì lại là một điều không hề dễ dàng vì có thể nói đây là nội dung rất mới trong thanh tra dự án đầu tư xây dựng cơ bản.
Như bạn đã biết, từ trước đến nay, thông thường thì cơ quan thanh tra chỉ xác định các sai phạm và kiến nghị xử lý, còn lại trách nhiệm thuộc về ai và xử lý như thế nào lại không phải thẩm quyền của cơ quan thanh tra; điều đó dẫn đến tình trạng xử lý trách nhiệm đôi khi chưa tương xứng với những vi phạm đã phát hiện qua thanh tra. Kết quả thanh tra cho thấy có rất nhiều vi phạm, sai phạm có yếu tố chủ quan xảy ra trong hầu hết các khâu thực hiện của 2 dự án, đặc biệt giá trị lãng phí được phát hiện qua thanh tra tạm tính khoảng 1.200 tỷ đồng và số tiền thiệt hại tạm tính khoảng 100 tỷ đồng. Do vậy, ngoài kiến nghị xử lý hành chính tương ứng với đúng tính chất mức độ vi phạm của, Thanh tra Chính phủ còn chuyển toàn bộ hồ sơ đến Bộ Công an để tiếp tục điều tra, làm rõ theo thẩm quyền.
+ Ông có thể nói rõ hơn về tư tưởng “chống lãng phí như chống tham nhũng” mà Tổng Bí thư Tô Lâm nêu ra, và việc Thanh tra Chính phủ cụ thể hóa trong hoạt động thanh tra thế nào?
- Phó Tổng Thanh tra Nguyễn Văn Cường: Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ ra rằng: “Lãng phí đã và đang gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho phát triển. Hơn thế, lãng phí còn gây suy giảm lòng tin của người dân với Đảng, Nhà nước, tạo rào cản vô hình trong phát triển kinh tế - xã hội, bỏ lỡ thời cơ phát triển của đất nước”. Chúng ta có thể khẳng định, quan điểm chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm về vấn đề lãng phí là cơ sở lý luận và thực tiễn vô cùng đúng đắn.
Kết quả thanh tra xác định được giá trị lãng phí tạm tính tại 2 dự án cao gấp rất nhiều lần so với số tiền thiệt hại tạm tính. Điều này cho thấy người đứng đầu Đảng ta đã sớm nhận diện rất chính xác và đã cảnh báo toàn hệ thống chính trị và các tầng lớp Nhân dân về vấn nạn này qua bài viết với tiêu đề “Chống lãng phí” vào tháng 10 năm 2024.
Hiện tượng “lãng phí” tại 2 dự án diễn ra rất phổ biến, dưới nhiều dạng thức khác nhau, gây ra nhiều hệ lụy đặc biệt nghiêm trọng, có hệ lụy về vật chất như suy giảm nguồn lực, tăng gánh nặng chi phí do quản lý, sử dụng tài sản công không hiệu quả; có hệ lụy phi vật chất như việc lãng phí cơ hội khám chữa bệnh của Nhân dân; gây nhức nhối trong dư luận xã hội; làm suy giảm lòng tin của người dân vào sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc sức khỏe Nhân dân của Đảng, Nhà nước.
Qua thanh tra, chúng tôi nhận thức về bản chất lãng phí là giá trị bị mất đi, không thể lấy lại được; lãng phí là mầm mống của thiệt hại và tình trạng lãng phí thật sự là rào cản trong giai đoạn đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới.
Lãng phí và tham nhũng đều gây tổn hại nghiêm trọng cho phát triển. Nếu tham nhũng làm thất thoát tài sản công một cách trực tiếp, thì lãng phí làm hao mòn nguồn lực xã hội một cách âm thầm nhưng lâu dài, làm cản trở quá trình phát triển của đất nước, gây bức xúc trong dư luận xã hội. Chính vì vậy, chống lãng phí cũng là chống “vật cản” của phát triển.
Thanh tra Chính phủ coi đây là tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt. Với chúng tôi, thanh tra không chỉ là phát hiện sai phạm để xử lý, mà quan trọng hơn là phòng ngừa, cảnh báo, chấn chỉnh và kiến nghị các biện pháp cụ thể để xử lý, khắc phục, phòng ngừa từ sớm, từ xa các sai phạm, nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước trên các lĩnh vực.
+ Từ bài học tại hai dự án Bạch Mai và Việt Đức cơ sở 2, Thanh tra Chính phủ đã thực hiện hai chuyên đề thanh tra diện rộng trong năm 2025 theo chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và Thủ tướng Chính phủ. Xin ông cho biết rõ mục tiêu trọng tâm của từng chuyên đề?
- Phó Tổng Thanh tra Nguyễn Văn Cường: Cuộc thanh tra hai dự án Bệnh viện Bạch Mai và Việt Đức cơ sở 2 có nhiều thách thức về tiến độ, khối lượng công việc, nội dung thanh tra, qua đó cũng đã mang lại nhiều kinh nghiệm hay khi triển khai công tác thanh tra đối với lĩnh vực đầu tư công nói chung và thanh tra đối với triển khai, thực hiện dự án đầu tư xây dựng cơ bản nói riêng. Trong đó, có hai chuyên đề diện rộng năm 2025, đây được xem là nhiệm vụ trọng tâm của ngành, nhằm cụ thể hóa chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Chuyên đề thứ nhất là thanh tra các dự án có khó khăn, vướng mắc, chậm tiến độ, hiệu quả thấp. Đây là nhóm dự án đang chiếm tỷ lệ không nhỏ trong tổng vốn đầu tư công, gây lãng phí lớn về thời gian, tài sản và cơ hội phát triển. Chúng tôi tập trung rà soát nhằm xác định những khó khăn, vướng mắc chính và các nguyên nhân của khó khăn, vướng mắc đó, tập trung vào các nguyên nhân chủ quan do vi phạm của tổ chức, cá nhân có liên quan (nếu có) để từ đó làm rõ trách nhiệm và kiến nghị các biện pháp xử lý phù hợp, đúng tính chất, mức độ. Ngoài ra, quá trình thanh tra cũng phải làm rõ những nguyên nhân khách quan, do cơ chế, do thể chế để từ đó đề xuất sửa đổi chính sách, pháp luật; tháo gỡ điểm nghẽn, khơi thông nguồn lực.
Chuyên đề thứ hai là thanh tra phòng chống lãng phí trong quản lý, sử dụng các cơ sở nhà, đất của các cơ quan tổ chức, doanh nghiệp Nhà nước quản lý.
Mục tiêu là làm rõ tình trạng sử dụng sai mục đích, chậm đưa tài sản vào khai thác, hoặc chuyển nhượng trái quy định, dẫn tới thất thoát nguồn lực công. Đây là lĩnh vực nhạy cảm, gắn liền với quản lý tài sản quốc gia, nên Thanh tra Chính phủ yêu cầu các đơn vị thực hiện đồng bộ, khách quan, công khai và có trách nhiệm giải trình rõ ràng; đồng thời đề xuất hoàn thiện cơ chế pháp lý để sử dụng hiệu quả hơn nguồn lực đất đai, nhà công, một trong những trụ cột lớn của phòng, chống lãng phí hiện nay.
Cả hai chuyên đề đều hướng tới mục tiêu chung là siết chặt kỷ luật tài chính, ngân sách, nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công và phòng ngừa lãng phí ngay từ gốc.
+ Có ý kiến cho rằng hoạt động thanh tra đôi khi gây tâm lý e ngại cho địa phương, đơn vị được thanh tra. Ông nghĩ sao về điều này?
- Phó Tổng Thanh tra Nguyễn Văn Cường: Đó là quan điểm cũ và chúng ta cần thay đổi. Trong giai đoạn mới, thanh tra không phải để “bắt lỗi” mà để “bắt bệnh”, từ đó phát hiện “nguyên nhân gốc rễ của căn bệnh”, không những giúp đơn vị được thanh tra kịp thời chấn chỉnh mà còn giúp cho ngành, lĩnh vực được thanh tra căn cứ vào đó mà tự điều chỉnh, khắc phục, nâng cao hiệu quả trên toàn ngành, lĩnh vực. Nói như bạn là tinh thần hiện nay của ngành là “thanh tra để tháo gỡ, không chỉ để xử lý” cũng không có gì sai.
Công tác thanh tra trong giai đoạn này hướng đến “phòng ngừa chủ động”, thay vì chỉ “hậu kiểm”, đồng thời gắn kết chặt chẽ với công tác xây dựng thể chế, giúp hoàn thiện hành lang pháp lý cho các lĩnh vực có nguy cơ cao về lãng phí, thất thoát.
+ Ông đánh giá thế nào về vai trò của công tác thanh tra trong củng cố kỷ cương, niềm tin xã hội và phát triển bền vững?
- Phó Tổng Thanh tra Nguyễn Văn Cường: Thanh tra là “tai mắt của trên, người bạn của dưới”, vừa giúp cấp trên nắm được thực tiễn, vừa đồng hành cùng cơ sở tháo gỡ khó khăn. Khi làm đúng vai trò này, thanh tra không còn là “cây gậy”, mà là ngọn đèn soi sáng, chỉ đường cho quản trị công minh bạch.
Mỗi cuộc thanh tra khách quan, kịp thời sẽ giúp bịt lỗ hổng thể chế, củng cố lòng tin của người dân và doanh nghiệp vào bộ máy Nhà nước. Niềm tin đó là nền tảng cho ổn định và phát triển bền vững như Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo “để giải quyết triệt để các nguyên nhân dẫn đến lãng phí tài sản công thì trọng tâm phải là đổi mới mạnh mẽ công tác xây dựng, hoàn thiện và thực thi pháp luật”.
Ngành Thanh tra đang hướng tới mô hình thanh tra hiện đại, ứng dụng dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo trong phân tích rủi ro, giám sát đầu tư công, qua đó chủ động phát hiện sớm nguy cơ vi phạm, giảm chi phí xã hội và tăng hiệu quả quản lý.
80 năm truyền thống của ngành là chặng đường đáng tự hào, nhưng cũng là lời nhắc về trách nhiệm: “Phải giữ gìn liêm chính, tăng hiệu lực, hiệu quả và kiến tạo niềm tin cho sự phát triển của đất nước”.
+ Nhìn lại cuộc thanh tra hai dự án lớn và hai chuyên đề diện rộng, ông có thể chia sẻ kỳ vọng của ngành Thanh tra trong thời gian tới?
- Phó Tổng Thanh tra Nguyễn Văn Cường: Điều chúng tôi mong muốn nhất là mỗi kết luận thanh tra phải có sức sống thực tiễn, nghĩa là sau thanh tra, vấn đề phải được giải quyết, nguồn lực phải được khơi thông, người dân phải được hưởng lợi.
Hai cuộc thanh tra ở Bạch Mai và Việt Đức cơ sở 2 là minh chứng từ những công trình “đắp chiếu”, giờ đang từng bước hoàn thiện, chuẩn bị đưa vào sử dụng. Điều đó tạo ra niềm tin rằng thanh tra không chỉ phát hiện, xử lý sai phạm, mà còn đồng hành cùng sự phát triển chung của đất nước.
Với hai chuyên đề diện rộng, chúng tôi kỳ vọng mỗi địa phương, mỗi bộ ngành sẽ tự rà soát lại các dự án chậm tiến độ, các khu đất công bỏ hoang, để thanh tra không phải là “nỗi lo” mà là cơ hội để tự mình nhìn thấy được những sai lầm, những vi phạm để từ đó có phương án khắc phục, sớm đưa những dự án vào sử dụng, tránh làm lãng phí thêm nữa.
Cuộc thanh tra tại Bệnh viện Bạch Mai và Việt Đức cơ sở 2 đã trở thành “đòn bẩy” thúc đẩy đổi mới toàn diện trong tư duy thanh tra. Từ chống sai phạm đến chống lãng phí; từ giám sát đến kiến tạo; từ xử lý đến phòng ngừa, ngành Thanh tra đang khẳng định vai trò tiên phong trong quản trị liêm chính quốc gia.
Với hai chuyên đề diện rộng năm 2025, tinh thần “hành động vì hiệu quả và kỷ cương” tiếp tục được cụ thể hóa, góp phần khơi thông nguồn lực, củng cố lòng tin và thúc đẩy phát triển bền vững, đúng như tinh thần chỉ đạo xuyên suốt của Đảng ta: “Chống lãng phí như chống tham nhũng, vì đó là bảo vệ niềm tin của Nhân dân, bảo vệ tương lai đất nước”.
+ Xin trân trọng cảm ơn Phó Tổng Thanh tra!
