Lịch sử Việt Nam cũng nói đến con ngựa sắt thần kỳ của Phù Đổng Thiên Vương. Vào đời Hùng Vương thứ sáu, nước ta tên là Văn Lang, có giặc Ân từ phương Bắc tràn vào xâm lược, cướp phá. Thế giặc quá mạnh, quan quân chống cự không nổi. Vua rất lo ngại, phải cho người đi khắp nơi kêu gọi hiền tài ra cứu nước. Bấy giờ ở Kẻ Dổng, thuộc bộ Vũ Ninh có cậu Gióng đã lên ba tuổi mà không biết nói, biết cười. Nghe sứ giả của nhà vua đi kén người ra giúp nước, thì cậu nói được và mời vị sứ giả đến và bảo: “Ngài về tâu với đức vua đúc cho con ngựa sắt, roi sắt, áo giáp sắt và chiếc nón sắt mang đến cho ta để ta đi đánh giặc Ân”. 

Sau hôm đó, Gióng ăn rất nhiều và lớn nhanh như thổi. Sứ giả về bẩm báo với vua. Vua truyền lệnh đúc đủ thứ mà Gióng đã yêu cầu. Khi ngựa sắt, nón sắt và giáp sắt đã đúc xong, vua sai đem đến nhà Gióng. Lúc ấy, Gióng nhảy lên ngựa sắt, thúc ngựa chạy nhanh như gió, miệng ngựa khạc ra lửa lao đi như một mũi tên lửa dài đỏ cháy. Gióng vung roi sắt, xông vào đám giặc. Chúng bị chết như rạ. Tàn quân giặc giẫm đạp lên nhau mà chạy thục mạng. Phá xong giặc Ân, Gióng phi ngựa đến núi Sóc Sơn và bay thẳng lên trời. Vua Hùng Vương nhớ ơn Gióng đã cho lập đền thờ và phong Gióng là Phù Ðổng Thiên Vương. 

Việt sử còn đề cập đến chuyện con ngựa đá thời nhà Trần. Trong thời kháng chiến chống Nguyên Mông (1258 - 1288). Sau đại thắng trên sông Bạch Đằng kết thúc vẻ vang cuộc kháng chiến chống xâm lược nhà Nguyên. Trong lúc làm lễ ở Chiêu Lăng, vua Trần Nhân Tông (1258 - 1308) trông thấy lăng tẩm khác xưa, những con ngựa đá ở trước lăng con nào con nấy chân cũng dính bùn. Nhà vua nghĩ rằng, trong khi chinh chiến chống xâm lăng, Tiên Ðế dễ thường cũng cưỡi ngựa đi giúp. Ngài liền cảm khái hai câu thơ bằng chữ Hán:

“Xã tắc lưỡng hồi lao thạch mã / Sơn hà thiên cổ điện kim âu” (Xã tắc hai phen bon ngựa đá/ Non sông nghìn thuở vững âu vàng).

Còn chuyện ngựa gỗ trong Tam Quốc Chí cũng khá ly kỳ. Người chế ra đàn ngựa gỗ là Khổng Minh Gia Cát Lượng, một binh gia đại tài, quân sư của Lưu Huyền Đức. Ngựa gỗ của Khổng Minh là một thứ ngựa thật để vận tải quân lương. Tư Mã Ý, tướng Ngụy, vì không sành máy móc nên đã bị mắc lừa, để cả đoàn xe lương thực cho quân Thục Hán cướp mất.

Lịch sử Việt Nam có ngựa sắt, ngựa đá thì lịch sử Hy Lạp có chuyện ngựa gỗ thành Troie. Khi quân Hy Lạp đến bao vây thành Troie, dân thành này chống cự hăng hái đến nỗi quân Hy Lạp không thể nào vô thành được. Theo mưu mẹo của Calchas chế ra một con ngựa gỗ rất cao lớn, bên trong rỗng ruột để quân lính nấp vào, sau đó giả vờ bỏ con ngựa lại chiến trường rồi ra lệnh tất cả thuyền bè rút ra khơi.

Dân thành Troie thấy quân Hy Lạp rút lui, vui mừng kéo nhau ra khỏi thành hì hục đưa con ngựa gỗ vào bên trong thành như là một chiến lợi phẩm quý giá thu được từ Hy Lạp. Nửa đêm hôm nấy, quân mai phục từ bụng ngựa gỗ chui ra mở cửa thành cho quân Hy Lạp tràn vào. Thế là thành Troie thất thủ, vua Priam bị giết, câu chuyện ngựa gỗ phá thành được chép lại muôn đời sau như một thiên anh hùng ca.

Con ngựa Incitatus của bạo chúa Caligula trong lịch sử La Mã, được ông vua “điên khùng” này phong chức quan địa thần và được cấp cho một dinh thự xây bằng đá cẩm thạch. Còn bộ y phục của quan ngựa thì được may bằng gấm dát vàng được trang điểm bằng kim cương.

Con ngựa của Denys d’Argos tuy rất đẹp nhưng là ngựa trong tranh. Tương truyền bức tranh ngựa của D’Argos giống đến nỗi có một đàn ngựa đực trông thấy đâm ra mê mẩn bứt dứt dây cương xô đến làm quan suýt ngã, chút nữa bức tranh bị hỏng.

Lê Nam Ích