Danh sư Phan Thọ múa bài “Đoản khúc âm hồn kiếm”

Anh cả của 18 môn binh khí

Chớm Xuân, tiết trời Bình Định se lạnh.

Lần thứ 2 tôi tìm về Tây Sơn gặp danh sư Phan Thọ. Vẫn ánh mắt bén sắc, tinh anh, nụ cười cởi mở đón khách như những lần ông chào đón cuộc tỷ thí trên võ đài, giành bách chiến bách thắng.

Ở tuổi ngoại bát tuần, danh sư Phan Thọ được xem như người anh cả, pho tư liệu sống của 18 môn binh khí (quyền, roi, siêu, kiếm, đao, độc tiên (tức khăn xéo) thương, kích, giảng, thủ, chùy, xà mâu, côn, xích, thước, ba chỉa, và trống thiên cung) với 54 bài múa võ mà người Tây Sơn vẫn quen gọi là “Thập Bát ban binh khí”. Đây là tinh hoa võ học Bình Định do anh em nhà Quang Trung Nguyễn Huệ từng dày công đúc kết, đánh cho 29 vạn quân Thanh kinh hồn bạt vía.

Giọng vang vang, danh sư Phan Thọ tự hào: “Hiện nay, không còn ai có thể hội đủ 54 bài múa võ của “Thập Bát ban binh khí” như tôi. Muốn trăm trận trăm thắng, trăm người địch vạn người, phải sử dụng nhuần nhuyễn “thập bát ban binh khí”. Điều này được minh chứng là đội quân của Quang Trung hoàng đế xưa luôn đứng ở thế thượng phong”.

Một đời thượng đài võ, danh sư Phan Thọ chỉ bại trận duy nhất một lần khi thượng đài với võ sư Bùi Xuân Cảnh năm 1959. “Mới đầu, cứ nghĩ 20 năm bước chân vào nghề tôi đã hội đủ bản lĩnh lên đài, nhưng tôi nhầm, nên bị võ sư Cảnh đè bẹp. Thất bại, tôi quyết luyện “Thập Bát ban binh khí”, vừa theo học võ Thiếu Lâm của võ sư Diệp Trường Phát. Sau này thượng đài lại với võ sư Cảnh, tôi chiếm ưu thế, tiếp đó trăm lần thượng đài bất bại cả trăm”, danh sư Phan Thọ kể.

Và, kỷ niệm nhớ nhất là lần có võ sĩ Hàn Quốc sang thăm Việt Nam năm 1998, khi nghe danh sư có cú đá gãy chân giường đã tìm đến tận nhà thách đấu. Sau 2 hiệp, võ sĩ này bị danh sư hạ gục. Thấy sự lợi hại của “thập bát ban binh khí”, võ sĩ này xin ở lại gần 1 tháng để được tiếp tục thọ giáo.

Trước đó, năm 1964, lần “quyết đấu” với 1 con lợn rừng có răng nanh dài hơn gang tay, mình to như con cọp ở thôn Thủ Thiện Hạ, xã Bình Nghi, huyện Tây Sơn, của danh sư đã khiến hàng ngàn người dân khiếp sợ! Nhờ “Thập Bát ban binh khí”, sau hơn 1 tiếng đồng hồ vật lộn, con lợn rừng đã bị hạ gục khi danh sư dùng gốc tre làm côn ra nhiều cú đòn vào chỗ hiểm. 

Võ đường Phan Thọ giờ đây suốt ngày im ỉm đóng

Từ những lần thượng đài bách chiến bách thắng, dành nhiều huy chương tại các đấu trường, người trong giới võ thuật Tây Sơn, Bình Định viết tặng danh sư Phan Thọ 2 câu thơ: 83 tuổi vẫn chưa già/Đi thi toàn quốc đạt mà huy chương/Việc này nghĩ thật phi thường/Đời Châu - Khương Tử, đời Đường - Giảo Kim.

Điều ông lo lắng nhất hiện nay là võ sinh trên võ ngày một vắng bóng. Do áp lực kinh tế nên chính mấy người con của ông mới học được mấy bài múa của “Thập Bát ban binh khí” đã phải xuống phố mở lò. Ông trăn trở: Tại sao võ Thiếu Lâm, Vịnh Xuân quyền của Trung Quốc, Karate của Nhật Bản luôn quảng bá được hình ảnh còn võ cổ truyền Bình Định có bề dày hàng trăm năm lại lụi tàn?

Võ đường Phi Long Vịnh và “Ngọc Trản thần công”

Mặt trời đứng bóng, chia tay danh sư Phan Thọ, tôi tìm đến võ đường Phi Long Vịnh, xã Phước Sơn, huyện Tuy Phước. Đây là một trong những võ đường còn chút tiếng tăm sót lại trên đất võ Bình Định. Ở võ đường Phi Long Vịnh, chuyện học võ, bái sư khá lạ, đượm màu sắc tiểu thuyết võ hiệp của Kim Dung, Cổ Long...

Danh sư Phi Long Vịnh năm nay 74 tuổi. Trong sử sách viết rằng, ông nội của võ sư Phi Long Vịnh từng là học trò của võ sư Trương Văn Hiến - sư phụ của 3 anh em nhà Quang Trung - Nguyễn Huệ. Phi Long Vịnh được người cha Trương Cẩn dạy học An Nam quyền từ khi lên 8 tuổi. Cũng như danh sư Phan Thọ, một đời võ hiệp của Phi Long Vịnh với hàng trăm lần thượng đài không biết mùi thất bại. Huyền thoại đó nhờ vào 2 bí kíp võ công “Ngọc Trản thần công” và “Thái Sơn côn”.

Danh sư Phi Long Vịnh biểu diễn “Ngọc Trản thần công” ở một lễ hội

Theo danh sư, người nào thông minh, tinh anh lắm, để lĩnh hội được ý nghĩa bài quyền pháp này cũng mất vài chục năm. “Ngọc Trản thần công” khi ra đòn phải liên hoàn, quyền nhiều hơn cước và khi xung trận tấn công đối phương không được nương tay lúc họ chưa gục ngã. Vì thế, 28 thế của “Ngọc Trản thần công” người học võ phải nhuần nhuyễn từ đầu đến cuối mới sử dụng được, nếu không rất hại cho bản thân.

Tóm lại, phải vận đủ 10 thành công lực mới đạt. Nhờ hội đủ những tuyệt kỹ của “Ngọc Trản thần công”, Phi Long Vịnh đã có 2 lần thượng đài đi vào huyền thọai.

Năm 1962, lúc đang ở Vũng Tàu, có một võ sĩ người Cao Miên, cao 1,8m, nặng trên 80kg tỏ vẻ khinh khi võ Bình Định, nên thách danh sư đấu 5 hiệp. Lúc đầu, những cú ra đòn như búa bổ của võ sĩ Cao Miên thắng thế hơn. Về sau, Phi Long Vịnh sử dụng chiêu hư hư thực thực của “Ngọc Trản thần công”, lướt nhanh vào người đối phương. Sau đó, vờ để hở bộ thủ dụ đối phương ra đòn rồi tung một loạt liên hoàn quyền vào thái dương, hạ gục đối phương.

Trận thứ 2 là với võ sư Taekwondo tứ đẳng huyền đai người Hàn Quốc năm 1968 tại Gia Lai. Khi đó, võ sư Phi Long Vịnh xuất chiêu “Hổ trảo” móc mạng sườn, kéo xuống bụng hạ đối phương sau vài cái chớp mắt. 

Chuyện của danh sư Phi Long Vịnh về “Ngọc Trản thần công” thực sự hút hồn tôi. Danh sư cho biết, từ lần thi tuyển tuyệt kỹ võ công này năm 2007 ở Italia trước sự ngỡ ngàng của hàng trăm võ sư đến từ 40 nước trên thế giới và Tổng hội Quán khí đạo Phạm Xuân Tòng, đến nay, ông mới tái ra đòn bài quyền vô địch đãi khách.

Cũng như danh sư Phan Thọ, lo lắng của danh sư Phi Long Vịnh là làm sao võ cổ truyền Bình Định khôi phục được vị thế của một đại danh môn trong kho tàng võ Việt. Bởi hiện nay, bóng dáng của võ sinh tại các võ đường quá hắt hiu. Trong khi đó, võ cổ truyền Bình Định không chỉ là một môn nghệ thuật chiến đấu, mà nó còn tu tâm, bổ đức, rèn luyện khí khái anh hào người Việt, xứng đáng là quốc võ, cần khôi phục lại vị thế trên diễn đàn võ Việt.

Với trên dưới 200 võ đường trên đất Bình Định, chúng ta hãy kỳ vọng tâm tư cháy bỏng của danh sư đất võ sẽ thỏa được tâm nguyện: Võ Bình Định sẽ vang danh khắp thế giới nhờ vào những động thái tích cực từ các đơn vị đang làm chủ trong diễn đàn võ cổ truyền Việt Nam.

Ký sự của Nguyễn Quang Anh