Một dàn máy khai thác vàng sa khoáng trên sông Mã

Theo người dân xã Xuân Phú, dòng nước đục ngầu này là hậu quả của những giàn máy hút cát khai thác vàng từ khu vực xã Phú Sơn chảy xuống và do chất thải từ các nhà máy sản xuất chế biến lâm sản đổ ra.

Những giàn máy khai thác vàng neo đậu giữa dòng sông Mã. Chủ máy dựng lều, ăn ngủ trên sông, ngày đêm hút cát đãi vàng. Có đoạn sông, đá sỏi chất đống cao ngồn ngộn. Họ khai thác vàng sa khoáng công khai và không hề quan tâm đến hậu quả là nguồn nước sông Mã đã, đang bị ô nhiễm nghiêm trọng. Ông Nguyễn Văn Hoạch, người dân xã Xuân Phú bức xúc: “Mấy năm trước, khi chưa có tình trạng khai thác vàng, những tháng mùa khô, dòng sông Mã nước trong xanh, đứng trên bờ nhìn thấy cả đàn cá cơm, cá rói bơi dưới đáy sông. Người dân các xã ven bờ đều ra sông để tắm, giặt. Bây giờ thì chẳng ai dám lội xuống nước, chứ đừng nói tắm, giặt quần áo”.

Ngoài ra, những nhà máy sản xuất, chế biến lâm sản, sản xuất bột giấy trên địa bàn huyện Quan Hóa cũng đổ ra sông Mã một lượng rất lớn nước thải, chất thải độc hại không qua xử lý. Đây chính là những đối tượng trực tiếp đã, đang ngày đêm hủy diệt dòng sông Mã. Chỉ tính trên đoạn sông từ cầu Nà Sài đến xã Xuân Phú (giáp ranh với huyện Bá Thước) có tới 4 cơ sở, đơn vị sản xuất chế biến lâm sản, gồm: Nhà máy Chế biến bột giấy Đài Loan; Xưởng Sản xuất chế biến lâm sản Chính Lan; Cơ sở Sản xuất đũa, ngâm tẩm tăm Hồng Phúc; Nhà máy Chế biến lâm sản, ngâm tẩm tăm Hải Long cùng hàng chục bể ngâm tẩm tăm dọc ven sông. Hầu hết các cơ sở này đều không có hệ thống xử lý nước thải.

Ông Liên bên dòng sông Mã đục ngầu

Ông Ngần Văn Liên, 76 tuổi, bản Chăm, xã Xuân Phú cho biết: Hồi tháng 9, tháng 10/2009, cá trên sông chết hàng loạt, có mùi rất khó chịu. Hiện, không ai biết dưới sông có còn cá nữa hay không vì nước quanh năm đục ngầu. Ngày trước, bà con ven sông coi sông Mã là cái "nồi canh" (nồi thức ăn) chung. Mùa Hè cánh đàn ông ra sông tắm, ôm theo cái lưới, tắm xong lúc về đã có hàng cân cá bỏ vào nồi măng chua. Đêm, lũ trẻ đem vài cái vó ra sông, rắc nắm cám rang chỉ tiếng đồng hồ là được cân tôm, tép. Hai năm nay, nhiều người không dám lội xuống nước vì chân tay mà dính nước sông thì ngứa lắm, da nổi sần lên, đỏ rựng. Ngay như trâu, bò cũng không dám cho xuống sông đằm. “Bản Chăm có 100 hộ, hộ nào cũng phải đào giếng lấy nước sinh hoạt”, anh Nguyễn Văn Thiêm, người cùng bản Chăm với ông Liên cho biết. Gia đình anh Thiêm và gia đình ông Liên ở cách bờ sông hơn 30m, vậy mà nước tưới rau, rửa chuồng lợn cũng không dám dùng nước sông.

Đi ngược sông Mã từ xã Xuân Phú lên giáp địa phận đất Co Lương, xã Vạn Mai, huyện Mai Châu, Hòa Bình, đoạn sông dài khoảng 35 - 40 km, chúng tôi ghi nhận được hình ảnh trùng điệp, ngút ngàn của những cánh rừng luồng vùng Quan Hóa. Tuy nhiên, chúng tôi vừa mừng vừa lo. Mừng vì người dân vùng ven sông Mã đã tận dụng, khai thác triệt để thế mạnh của cây luồng để xóa đói, giảm nghèo và vươn lên làm giàu; xây dựng các nhà máy chế biến lâm sản, xưởng đũa, xưởng tăm mành… Lo vì môi trường nước, không khí khu vực dân cư đang ngày càng bị ô nhiễm nặng. Điều này đã hiển hiện ngay trong sinh hoạt hàng ngày, nó tác động trực tiếp đến từng người, từng nhà.

Thiết nghĩ, chính quyền các cấp huyện Quan Hóa và tỉnh Thanh Hóa cần sớm có những giải pháp cụ thể, kịp thời để bảo đảm môi trường nước dòng sông Mã và cuộc sống người dân nơi đây.

  Hồng Bài