Trái mắt và vô lý

Theo quan niệm nhà Phật và của phật tử thì đó là tiền giọt dầu, tiền nhang đèn nhưng trên thực tế thì đó là tiền xây sửa chùa hay nơi thờ tự, tiền để nhà chùa làm từ thiện và đóng góp cho xã hội. Vậy nên việc người đi lễ mang tới quá  nhiều tiền lẻ, nhà chùa thu gom không xuể, người đi lễ khác thì coi là mệnh giá thấp nên giẫm dưới chân không thương tiếc. Đây đã là điểm rất không hay của người muốn mong cầu. Đi lễ “xả” tiền lẻ như rác có còn thành tâm? Trong lúc việc xử lý, gom xếp, phủi đếm những đồng tiền lẻ đặt lễ này là cả một cuộc vật lộn vất vả của sư sãi, của những người đến giúp việc ở cửa Phật, đền thờ Thánh.

Tình trạng nhiều người đi lễ có hòm công đức thì không cho tiền vào mà cứ gài tiền lẻ vào hoa, vào tượng, vào cành quả, đĩa oản để sau đó tiền lại rơi lả tả. Các bõ già giúp việc nhà chùa còng lưng đi nhặt, đi tháo gỡ tiền rồi lại khốn khổ để nhét vào hòm công đức. Đó là điều thật trái mắt và vô lý.

Hãy vì mỗi người

Tại các đền, chùa cách đây mấy năm hương khói nghi ngút cay mờ cả mắt nhưng bây giờ  không khí cũng khá trong sạch, nhẹ nhàng vì mỗi người chỉ đốt một cây hương, hoặc thuận theo lễ bằng hương vòng đã thắp sẵn của nhà chùa, nhà đền, cửa phủ.

Khói hương những ngày nào làm cay mắt người đi lễ, bạc lẻ hôm nay cũng gây phản cảm không kém. Song các chùa lại không thể treo biển kêu gọi hãy lễ bằng tiền chẵn. Và người người cứ vung vãi tiền lẻ và tưởng đó là hay. Lạ thay, có người còn "dâng" lễ bằng những tờ bạc 200 đồng, những đồng xu mới 200, 500 đồng thì không biết còn có thể tiêu được ở đâu nữa.

Chuyện ai cũng thấy mà thật khó điều chỉnh. Chị Lụa ở phố Nguyễn Du nói: “Thực ra định mang 30 hay 50 nghìn đồng đi lễ thì hãy đặt vào một ban chính, hay cho vào hòm công đức, sao lại phải đổi ra tiền lẻ rắc khắp nơi để mất bao công gom nhặt. Cuối cùng chỉ lợi cho cánh đổi tiền ăn phần trăm ở cửa đền, chùa.”

Thánh, Phật đâu nhìn theo tiền

Anh Châu, phố Hàng Buồm nói: "Ai đã đi Thái Lan đều đã thấy cách họ dùng tiền mua những đồng xu lễ rất hay. Tiếng thả tiền lễ trong dãy lư đồng thánh thót rất thú. Đất nước sùng đạo Phật như thế và họ có cách làm như vậy, lẽ nào ta không tìm được cách nào thích hợp hơn hiện tại. Nhiều người lo đặt tiền chẵn thì dễ bị kẻ gian "thó" mất trên bàn thờ. Vậy thì xu chỉ để lễ sẽ chẳng lo mất vì không tiêu được ở ngoài xã hội." Tâm lý người dân thấy lo lắng khi xuất hiện trước mỗi ban thờ mà không hề đặt “giọt dầu” thì chưa thành tâm, thấy có lỗi với Thánh, với Phật.

PGS Lê Trường Phát trao đổi rõ ràng: "Người ta còn coi "trần sao ấm vậy" nên cứ như "quan hệ song phương" với thánh thần. Họ có thể khấn: Con đặt tiền thế này mong được thế kia. Và còn hứa… nếu ngài phù hộ thì con sẽ lễ tạ. Thật đáng xem xét lại! Có cách nào chăng?" Lẽ nào Thánh, Phật lại nhìn theo tiền mới phù hộ, mới trợ giúp.

"Từ ý thức mỗi người thì chưa đủ, còn cần sự vận động, nhắc nhở từ chính các nhà chùa như chuyện đốt hương trước đây. Tôi nghiên cứu văn hóa dân gian và thường đi lễ chùa. Song tôi bao giờ cũng để tiền vào một hòm công đức chính chứ không chia lẻ tứ tung" - PGS Lê Trường Phát nói.

Theo PGS.TS Trần Đình Hượu từng viết trong tác phẩm "Đến hiện đại từ truyền thống": Tinh thần chung của văn hóa Việt Nam là Thiết thực, Linh hoạt, Dung hòa” theo nghĩa đẹp nhất của các từ này.

Song xem ra, chưa mấy ai hiểu đúng. 

"Thiết thực, Linh hoạt, Dung hòa" chính là đừng tạo ra những phức tạp khó khăn, mà hãy uyển chuyển sao cho hợp tình hợp lý. Khi đi lễ Phật phải cốt ở mộ đạo, thành tâm chứ không thể "trần tục" thậm chí "thực dụng" hóa các Thần, Phật, trong khi thực tâm lại rất tôn sùng.

Bên cạnh đó, có khi ta còn vô tình làm khổ thêm cho các bậc tu hành mà mình rất nể trọng.

Nguyễn Anh