Sinh ra và lớn lên ở  Đức Hòa, tỉnh Long An, nơi có truyền thống đấu tranh cách mạng kiên cường và anh dũng trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Năm 1968, với cái tuổi vừa tròn 15, anh đã là một giao liên du kích “có hạng” ở địa phương. Năm 1972, anh thoát ly gia đình tham gia lực lượng an ninh võ trang, được phân công nhiệm vụ cận vệ cho các đồng chí lãnh đạo Ban an ninh Khu Sài Gòn - Gia Định.

Trong chiến tranh ác liệt và đầy khó khăn, thách thức, anh cố gắng, phấn đấu rèn luyện, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Sau ngày thành phố Sài Gòn giải phóng, được cấp trên điều động về công tác tại Quận ủy quận 3, tiếp tục làm nhiệm vụ cận vệ cho đồng chí Nguyễn Văn Truyền (tức Ba Tôn), Thường vụ Thành ủy TP. Hồ Chí Minh. Cuối năm 1975, anh về nhận công tác tại TTTP ngay từ buổi đầu thành lập.

Anh Nguyễn Văn Mầm cho biết, lúc đó TTTP chỉ có 5 cán bộ, làm công tác tham mưu, giúp chính quyền giải quyết khiếu nại tố cáo (KNTC), phục vụ cho việc xây dựng, ổn định chính quyền cách mạng, với muôn vàn khó khăn và thách thức. Anh vừa làm, vừa học, cùng tập thể từng bước xây dựng, kiện toàn tổ chức ngành TTTP ngày càng lớn mạnh và triển khai các hoạt động đến cơ sở, trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, góp phần tích cực vào công cuộc xây dựng và phát triển thành phố.

Trong quá trình công tác, từ một cán bộ Thanh tra, anh lần lượt được cấp trên bổ nhiệm làm Phó Trưởng phòng, Trưởng phòng và năm 2007, anh giữ chức Phó Chánh Thanh tra. Chỉ tính từ năm 1990 đến nay, anh tham gia làm Phó, Trưởng các Đoàn Thanh tra và chỉ đạo trực tiếp trên 100 Đoàn Thanh tra và giải quyết KNTC, đa số là các cuộc thanh tra mang tính phức tạp, do Thành ủy, UBND TP giao. Trong quá trình tiến hành thanh tra, anh cùng các cán bộ nghiệp vụ gặp nhiều khó khăn và áp lực từ nhiều phía, nhất là đối tượng thanh tra tìm cách tiếp cận để lo lót, mua chuộc, hối lộ… nhằm làm cho kết luận thanh tra sai sự thật, có lợi cho đối tượng thanh tra. Tuy nhiên trong mọi tình huống, anh vẫn giữ vững phẩm chất của một đảng viên, một cán bộ Thanh tra.

Bên cạnh đó, anh luôn luôn nhắc nhở cán bộ, công chức (CBCC) trong cơ quan phải tuân thủ pháp luật, giữ vững phẩm chất của người cán bộ Thanh tra, đấu tranh chống các hành vi sai trái, sống, học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Vì vậy, trong các năm qua, TTTP đã xuất hiện nhiều tấm gương tốt, không nhận quà biếu, nhận tiền bồi dưỡng của đối tượng thanh tra, được cơ quan biểu dương, khen thưởng kịp thời.

Với nhiệm vụ Phó Chánh Thanh tra phụ trách Phòng thanh tra giải quyết khiếu nại tố cáo số 3 (TTGQKNTC), anh luôn gương mẫu trong công việc và trong lối sống, gần gũi, sâu sát, đồng cam cộng khổ với cấp dưới như một người anh. Từ năm 2007 đến nay, với sự chỉ đạo của anh và tập thể lãnh đạo TTTP, qua công tác thanh tra, Phòng TTGQKNTC số 3 đã phát hiện sai phạm về kinh tế 144,760 tỷ đồng, 206.584 USD, 132.977m2 đất, kiến nghị thu hồi 117,570 tỷ đồng, 206.584 USD, 60.694m2 đất, đến nay đã thu hồi được 57,670 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 49% , kiến nghị các cơ quan chức năng và đơn vị thanh tra có biện pháp chấn chỉnh, khắc phục sai phạm, thực hiện đúng pháp luật trong sản xuất kinh doanh, đầu tư xây dựng cơ bản, quản lý nhà nước, góp phần lập lại trật tự kỷ cương, pháp luật trên địa bàn.

Anh Nguyễn Văn Mầm thường xuyên quan tâm đến công tác xây dựng và phát triển Đảng, chi bộ phòng TTGQKNTC số 3 lúc đầu chỉ có 4 đảng viên, đến nay chi bộ đã phát triển trên 10 đảng viên. Hàng năm, các đảng viên đều đạt đảng viên đủ tư cách hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, chi bộ trong sạch vững mạnh, được Đảng ủy cơ quan TTTP và Đảng ủy khối Dân - Chính Đảng khen thưởng.

Cùng với việc thực hiện tốt công tác chuyên môn, anh Mầm còn quan tâm đến công tác xã hội từ thiện, vận động các nhà hảo tâm tham gia đóng góp kinh phí xây dựng nhà tình nghĩa, tình thương, nhà đại đoàn kết, giúp đỡ đồng bào bị thiên tai bão lụt, khám chữa bệnh cho bà con nghèo, cấp học bổng cho học sinh nghèo vùng sâu, vùng xa… Anh được Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc TP. Hồ Chí Minh biểu dương Người tốt Việc tốt.

Qua 36 năm gắn bó với nghề Thanh tra, đấy cũng là cái nghiệp mà anh theo đuổi suốt đời. Anh tâm niệm ở bất cứ cương vị công tác nào, ở môi trường nào, cũng phải làm tốt công việc được giao, giữ vững phẩm chất của một cán bộ Thanh tra. Với sự nỗ lực và rèn luyện về các mặt của anh cùng với sự lớn mạnh và trưởng thành của TTTP, trong các năm qua, anh được tặng thưởng nhiều Bằng khen của UBND TP, Thanh tra Chính phủ, Huân chương Quyết thắng hạng III, Huy chương Kháng chiến hạng II và mới đây, anh vinh dự được Chủ tịch nước trao tặng Huân chương Lao động hạng III.

Minh Tâm