Phnom Penh nhan sắc

Trưởng đoàn của chúng tôi, Phó Tổng Thanh tra Thường trực Mai Quốc Bình nhận xét, so với 4 năm trước, khi ông có dịp đến Phnom Penh thì giờ đây Campuchia thay đổi đến kinh ngạc! Đường phố rộng mở, thoáng đãng; người xe đi lại trật tự. Đô thị mới mọc lên, những kiến trúc Âu, Á đan xen nhưng phần nhiều Phnom Penh vẫn giữ được nét kiến trúc cổ truyền của đất nước, con người Campuchia với dáng tháp vút lên, kiêu hãnh và thanh thoát. Về đêm, Phnom Penh rực rỡ ánh đèn, chấm phá sáng tối nơi đền, đài, chùa, tháp. Đài Độc lập như trái tim thành phố, đi loanh quanh rồi gặp lại. Phnom Penh đã hiện đại, nhưng vẫn là một Phnom Penh cổ kính.

Cảm xúc này tăng lên khi chúng tôi đặt chân đến Cung điện Hoàng gia và Bảo tàng Quốc gia, di sản ở đây cho chúng tôi hình dung một giai đoạn lịch sử thăng trầm của bao đời vua trị vì đất nước Chùa Tháp. Bản sắc dân tộc và sức mạnh sinh tồn hòa quyện, tạo nên vẻ đẹp hút hồn như các vũ nữ apsara huyền thoại còn quyến rũ lòng người cho tới hôm nay.

Phnom Penh nhan sắc

Cũng như thế, Chùa Vàng, Chùa Bạc (Wat Preah Morakat) hay như người dân Campuchia gọi là Chùa Phật ngọc lục bảo - ngôi chùa nổi tiếng trong lòng khu vực Cung điện Hoàng gia ở Phnom Penh. Chùa tọa lạc trên một khu đất rộng, cảnh quan lộng lẫy như chốn thiên thai. Mái chùa vàng rực trong nắng với những góc mái nghiêng mình vươn lên trời xanh. Sở dĩ được gọi là Chùa Bạc vì ngôi chùa có đến 5.329 miếng bạc lát trên nền nhà, mỗi miếng bạc đều làm thủ công và có trọng lượng 1,125kg. Ngôi chùa có chức năng văn hóa và lưu giữ bảo vật tôn giáo hơn là chức năng thờ cúng, chứa đựng hơn 1.650 đồ vật có giá trị. Nhiều cổ vật được tìm lại sau chiến tranh, nhiều cổ vật do người dân tìm thấy và dâng tặng. Bức tượng Phật ngồi trên ngọn tháp trung tâm ngôi đền là bức tượng Ngọc lục bảo. Trước tượng Phật lục bảo là tượng Phật Di-lặc đúc bằng 90kg vàng ròng và được gắn 2.086 viên kim cương, trong đó có viên kim cương 25carat trên vương miện và viên kim cương 20carat gắn ở ngực. Ngoài ra còn có bức tượng Phật Xá lị ngồi trong một tháp nhỏ bằng vàng và bạc, các bảo vật của hoàng hậu Kossomak Nearirith, bảo vật đóng góp của các dòng họ quý tộc và Hoàng gia. Một tài sản khổng lồ! Hơn thế là một tài sản vô giá chứa đựng các giá trị không gì đo đếm nổi!

Tượng 4 mặt-mặt cười may mắn

Angkor huyền tích

Nét giống nhau của 3 nước Đông dương thì nhiều, trong đó có sự kiện dời đô: Việt Nam từ Hoa Lư về Thăng Long; Lào từ Luang Prabang về Vientiant; còn Campuchia thì từ Angkor của vùng đất Siem Reap về Phnom Penh. Cố đô Campuchia hơn bao giờ hết thôi thúc bước chân du khách toàn thế giới. Đây là một quần thể kiến trúc vĩ đại với 600 công trình nằm rải rác trong một vùng rừng núi rậm rạp rộng chừng 300km2, là một phần của những gì vĩ đại hơn như cung điện, lâu các, đền đài của hoàng gia cũng như của dân chúng. Đời sống sinh hoạt của cư dân thời ấy không được biết đến nhiều ngoài 1.200 hình chạm khắc được tìm thấy trong vùng miêu tả nếp sinh hoạt của họ, cũng như hệ thống dẫn thủy nhập điền vĩ đại còn tồn tại ngày nay, cho thấy một nền văn minh cao tuyệt chừng nào thời bấy giờ. Hấp dẫn và quan trọng nhất vẫn là Angkor Thom, Angkor Wat, đền Bayon và Taprom.

Đền Ta Prohm - Lăng mộ Hoàng hậu - đã bị hủy hoại bởi thời gian, chiến tranh và thiên nhiên. Cổ thụ mọc xen lẫn bờ thành, rễ xuyên phá làm đá sụp đổ. Các rễ cây cổ thụ khổng lồ mọc trùm lên những tòa tháp đổ nát khiến kiến trúc của ngôi đền càng thêm kỳ bí. Nghe nói, nếu nguyện cầu điều gì đó, hãy đến nơi thờ Hoàng hậu, áp lưng vào tường đã và đập nhẹ tay lên ngực, sẽ nghe được tiếng đập vang vọng về rất mạnh qua những bức tường thành, và coi như điều ước đã được chứng giám. Ngày xưa, bốn bức tường bằng đá đều có gắn kim cương, những đêm trăng sáng, những hạt kim cương phản chiếu rực rỡ vào lăng mộ Hoàng hậu. Nơi đây đã từng được Hollywood chọn làm bối cảnh trong bộ phim “Bí mật ngôi mộ cổ”. Người dân Campuchia hâm mộ cô đào nổi tiếng Holywood Anjelina Jolie và bộ phim bộ phim Tomb Raider - “Bí mật ngôi mộ cổ” (đạo diễn: Simon West, Simon Crane) bởi họ cho rằng, từ khi bộ phim ra mắt công chúng, thế giới biết đến Angor Thom, thành phố thủ đô cuối cùng và lâu dài nhất của Đế quốc Khmer. Tại các quầy hàng lưu niệm, chỗ nào cũng thấy bán băng đĩa phim “Bí mật ngôi mộ cổ” và hình ảnh Anjelina Jolie, nhiều ngang với các ấn phẩm giới thiệu về Siem Reap, Angkor.

Đoàn chụp ảnh lưu niệm trước Angkor Wat

Chúng tôi vào Angkor Thom - thành phố vĩ đại - từ cổng Chiến Thắng, một trong 4 cổng vào thành. Kim, hướng dẫn viên tại Siem Reap cho biết, 4 cửa vào thành mang ý nghĩa khác nhau: Cửa cho Nhà vua chiến thắng trở về, cửa cho thường dân ra vào, cửa để đưa Vua ra khi băng hà, và đặc biệt, cổng phía Tây - cổng tử, nơi trừng trị những tội đồ và cũng là nơi vua Chiêm, vua Xiêm bị bắt và xử treo cổ vì đã xâm lược và tàn phá Campuchia. Angkor Thom đã được sử dụng từ thế kỷ 16, được vua Jayavarman VII xây dựng vào cuối thế kỷ XII, rộng 9km², bên trong có nhiều đền thờ từ các thời kỳ trước cũng như các đền thời được Jayavarman và những người nối nghiệp ông xây dựng.

Khu đền Bayon nằm ở trung tâm Angkor Thom, súc tích với những trang trí chạm khắc bằng đá đẹp đẽ, được xây dựng trong khoảng cuối thế kỷ thứ 12 và đầu thế kỷ thứ 13 như là đền chính thức của vua Jayavarman VII. Hình ảnh nổi bật nhất của Bayon vẫn là những ngọn tháp cao vút ở trung tâm bằng đá tảng, chạm khắc thành 4 khuôn mặt nhìn bốn hướng. Đi theo những lối đi quanh co, người ta có cảm giác luôn trực diện với những đôi mắt đang chăm chú nhìn mình. Khuôn mặt duy nhất mỉm cười, được cho là mang lại nhiều may mắn đã khiến chúng tôi ai cũng chụp dưới bức tượng này một tấm hình, là kỷ niệm nhưng cũng là lời cầu mong may mắn.

Chùa Ngọc lục bảo ở Phnom Penh

Angkor Wat được coi là một siêu tuyệt tác của nền nghệ thuật Khmer, được xây dựng vào tiền bán thế thứ 12 bởi vua Suryavarman II để vinh danh thần Vishnu. Toàn bộ Angkor với những tháp, đền đài, phù điêu và hành lang mênh mông đều làm từ các tảng đá xếp chồng lên nhau với dáng vẻ rất tự nhiên, tinh xảo. Tất cả các họa tiết trang trí bằng đá như tượng Phật, vũ nữ, chiến binh và những hình hoa sen minh họa sử thi Ramayana và Mahabharata đều rất sống động, mềm mại. 1.700 nàng Apsara ở Angkor là 1.700 vũ nữ với thân hình tuyệt mỹ được sáng tạo hoàn toàn khác nhau từ vẻ mặt, mái tóc, tư thế, động thái hình thể không hề trùng lắp. Chỉ có một nàng mỉm cười. Người ta bảo, đó là vũ nữ được nhà vua sủng ái nhất. Nhìn từ bên ngoài Angkor Wat, bạn sẽ luôn thấy 3 tòa tháp vút lên. Chính giữa tượng trưng cho Phật, tháp bên tay phải bạn tượng trưng cho nhà vua và tháp bên trái tượng trưng cho thần dân. Phật - Vua - Dân, 3 yếu tố này làm nên dân tộc Campuchia, nó hiện lên trên biểu tượng quốc kỳ, lên kiến trúc đền đài nhà cửa và là sức mạnh chi phối toàn Vương quốc.

 Và, “Cảm ơn Việt Nam ”!

Nói điều này là bởi tại Phnom Penh, trước khi Hội đàm giữa Đoàn đại biểu cấp cao Thanh tra Chính phủ Việt Nam và Đoàn đại biểu cấp cao Bộ Quan hệ với Quốc hội - Thượng viện và Thanh tra Campuchia trong chuyến thăm, làm việc tại Campuchia, Bạn đã giới thiệu Thủ đô của mình với Đoàn chúng tôi trong một ngày dạo quanh Phnom Penh. Bạn nói về đất nước bạn, mà lời cảm ơn luôn trên môi khi nói về người lính tình nguyện Việt Nam.

Tượng đài Hữu nghị Việt Nam - Campuchia là công trình tượng đài bằng bê tông, được xây dựng cuối những năm 1970 tại thủ đô Phnôm Penh, gần Cung điện Hoàng gia Campuchia để kỷ niệm bộ đội Việt Nam giúp Campuchia lật đổ chế độ diệt chủng Khmer Đỏ, giành lại độc lập. Tượng đài tạc hình một người lính Campuchia và một anh bộ đội Việt Nam đứng bảo vệ mẹ con một thiếu phụ. Người bạn Campuchia đi cùng giải thích, đã có thời những kẻ quá khích dùng búa phá bức tượng này và lấy xăng đốt nhằm hủy diệt quan hệ hữu nghị của hai nước. Năm 2007 một trái bom tự tạo 10kg đã phát nổ tại tượng đài này. Những kẻ phá hoại đã bị tòa án Campuchia kết án tù giam. Bạn nói lại điều này khi chúng tôi đứng trong chùa Phật Ngọc bảo ngắm những hiện vật có giá trị văn hóa, lịch sử lâu đời của Campuchia: “Những gì còn lại ở đây là nhờ công của bộ đội Việt Nam. Sau khi chế độ Pôn Pốt bị lật đổ, các anh đã canh giữ mấy tháng trời và trao lại toàn vẹn cho chúng tôi”.

Dấu tích đền Ta Prohm

Chúng tôi nhiều lần thấy những giọt nước mắt biết ơn. Không đâu xa, ngay trong buổi tọa đàm Thanh tra hai nước, bà Bộ trưởng Som Kimsour khi nói đến sự hồi sinh của Campuchia sau diệt chủng lại rơm rớm khóc. Bà là một trong những người sống sót sau thảm họa đó. “Bộ đội Việt Nam đã mang lại sự sống cho dân tộc tôi”, bởi gần một nửa dân tộc bà bị thảm sát, nay đã lại sinh sôi. Ở Bảo tàng diệt chủng Toul Sleng - một bảo tàng tội ác diệt chủng của Khmer Đỏ trong thời gian cầm quyền từ 1975 đến 1979, chúng tôi sửng sốt gai người vì chắc không ở đâu tội ác lại man rợ đến thế. Bà Quốc vụ khanh Sopheck Thavy nghẹn ngào: “Chúng đã giết chết cha mẹ tôi ở đây…”.

Cho dù còn nhiều thế lực cản trở, dù quan hệ hai nước Việt Nam - Campuchia không phải lúc nào cũng được đi trên con đường phẳng, nhưng với những nét tương đồng, với máu xương nhân dân hai nước đã đổ xuống giành độc lập tự do, với sự tương trợ lẫn nhau trong hòa bình, phát triển, tin rằng không gì có thể phá vỡ tình đoàn kết này. Thanh tra hai nước hiện nay luôn giữ mối quan hệ song phương bền chặt. Nhiều thế hệ cán bộ cấp cao, cán bộ Thanh tra Campuchia đã học tập, nghiên cứu tại Việt Nam. Nghe bạn nhiều người nói tiếng Việt Nam thành thạo, chúng tôi thấy ấm áp và vui.

Tạm biệt Phnom Penh, tạm biệt Campuchia nhan sắc và cổ kính, cảm nhận của tôi là đất nước này thực sự hồi sinh trên một nền tảng lịch sử, văn hóa dân tộc không thể pha trộn hay vùi dập được!

Thái Hà