Toàn cảnh hội thảo. Ảnh: TH

Sửa đổi, bổ sung quy định về trình tự, thủ tục thu hồi tài sản bị thất thoát

Trình bày dự thảo báo cáo nghiên cứu các tuyên bố bảo lưu khi ký kết, phê chuẩn UNCAC và khả năng điều chỉnh nhằm nâng cao mức độ tuân thủ UNCAC của Việt Nam tại hội thảo, TS Nguyễn Huy Hoàng - Phó Viện trưởng Viện CL&KHTT cho biết, ngày 10/12/2003, Việt Nam đã ký UNCAC. Việt Nam bảo lưu 4 điều khoản, bao gồm Điều 20 Làm giàu bất hợp pháp, Điều 26 Trách nhiệm của pháp nhân, Điều 44 Dẫn độ và khoản 2, Điều 66 Giải quyết tranh chấp với lý do quy định tại Điều 20, 26, 44 và khoản 2, Điều 66 chưa phù hợp với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam.

Bên cạnh đó, pháp luật Việt Nam chưa bảo đảm được các trình tự, thủ tục trong hoạt động tố tụng hình sự, dân sự, hành chính liên quan đến các điều khoản bảo lưu.

Từ phân tích kinh nghiệm quốc tế khi bảo lưu, nhấn mạnh một số khuyến nghị, trong đó, liên quan đến Điều 20, TS Nguyễn Huy Hoàng cho rằng cần hoàn thiện các pháp luật liên quan đến thu hồi tài sản tham nhũng không qua kết tội phù hợp với pháp luật Việt Nam.

Đồng thời, rà soát, sửa đổi, bổ sung, xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế, nhất là các quy định về trình tự, thủ tục thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt; về cơ chế thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt không qua thủ tục kết tội.

Tại hội thảo, các đại biểu đã nhấn mạnh những nỗ lực của Việt Nam nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi các quy định về phòng, chống tham nhũng (PCTN) trong thời gian qua. Cùng với đó, các đại biểu cũng đã góp ý để hoàn thiện báo cáo, tập trung vào về những vấn đề mà pháp luật Việt Nam cần phải điều chỉnh để nâng cao mức độ tuân thủ UNCAC, lộ trình để Việt Nam thực hiện rút bảo lưu, những vấn đề mà pháp luật Việt Nam cần điều chỉnh để có thể rút bảo lưu…

Sửa đổi các quy định để phát hiện việc làm giàu bất hợp pháp

Bà Sabina Stein, Trợ lý Đại diện thường trú, Trưởng phòng Quản trị và tham gia, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam khẳng định, kể từ khi phê chuẩn UNCAC, Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể trong công tác PCTN, nổi bật là Việt Nam đã thực hiện những cải cách pháp lý sâu rộng và tăng cường thực thi pháp luật về PCTN nhằm củng cố lòng tin của người dân, doanh nghiệp cũng như của các nhà đầu tư nước ngoài vào quản trị công.

Bà Stein nêu bật một số cột mốc quan trọng trong quá trình này như việc ban hành Luật PCTN; các chiến lược quốc gia về PCTN, tiêu cực; sửa đổi Bộ luật Hình sự và các luật liên quan để xử lý tội phạm tham nhũng hiệu quả hơn; thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, tiêu cực…

Đưa ra một số khuyến nghị cho Việt Nam, ông Alan Doig - chuyên gia quốc tế của UNDP cho biết, hiện nay, đã có gần 100 quốc gia có nội luật hóa hành vi làm giàu bất hợp pháp. Do vậy, ông Doig cho rằng Việt Nam không cần thiết phải ban hành luật cụ thể liên quan đến Điều 20 UNCAC nhưng phải sửa đổi các luật và quy định hiện hành để phát hiện sự thay đổi tài sản không giải trình được và việc làm giàu bất hợp pháp.

Tại hội thảo, ông Đỗ Trung Kiên, Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Thanh tra Chính phủ đề nghị bổ sung vào báo cáo những nỗ lực của Việt Nam nhằm đưa ra các quy định phù hợp để xử lý hành vi làm giàu bất hợp pháp hoặc ít nhất là để xử lý tài sản do tham nhũng hay do phạm tội mà có. Ví dụ, Chính phủ đã yêu cầu các bộ nghiên cứu, xây dựng cơ chế thu hồi tài sản không qua thủ tục kết tội; rà soát, sửa đổi cơ chế thiết lập quy trình quản lý, xử lý tài sản phạm tội và tài sản liên quan đến tham nhũng, kinh tế, rửa tiền, tài trợ khủng bố.

Cần làm rõ thêm một số nội dung trong báo cáo

TS Nguyễn Linh Giang, Viện Nhà nước và Pháp luật, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam nhấn mạnh: Lý do đối với việc bảo lưu quy định tại Điều 20 về "làm giàu bất hợp pháp" và Điều 26 về "trách nhiệm hình sự của pháp nhân" được phân tích khá kỹ càng và sâu sắc.

Tuy nhiên, phân tích với lý do bảo lưu quy định về dẫn độ chưa thực sự rõ ràng, vì phần này các tác giả chỉ thống kê cho thấy việc Việt Nam bảo lưu quy định dẫn độ của UNCAC không phải là một ngoại lệ mà là một "lựa chọn" mà Việt Nam vẫn thường áp dụng giống như với một số Công ước khác, nhưng lý do thật sự thì không rõ ràng.

PGS. TS Nguyễn Thị Thanh Hải, Phó Viện trưởng Viện Quyền con người, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đánh giá, đây là báo cáo có tính chuyên môn sâu, đòi hỏi có sự tiếp cận pháp luật so sánh và cần đánh giá trực tiếp một số quy định của công ước quốc tế. Theo đó, báo cáo đã có phần phân tích về tính tương thích, thực trạng thực thi và khả năng điều chỉnh pháp luật Việt Nam phù hợp với các điều khoản đang được bảo lưu. Trên cơ sở đó đưa ra được một số giải pháp một số khuyến nghị tương đối phù hợp.

Để tiếp tục hoàn thiện về nội dung, báo cáo xem xét một số vấn đề như:  Phần 1.1. Giới thiệu nội dung công ước có thể cần bổ sung thêm thông tin về tình hình bảo lưu công ước của các quốc gia trên thế giới để người đọc có được thông tin khái quát về thực trạng bảo lưu công ước; xu hướng bảo lưu hoặc tuyên bố bỏ bảo lưu từng điều khoản của UNCAC của các quốc gia thành viên .

Phần I.2 giới thiệu về nội dung các điều khoản mà Việt Nam bảo lưu: Điều 20 (Làm giàu bất hợp pháp), Điều 26 (Trách nhiệm của pháp nhân), Điều 44 (Dẫn độ), Điều 66 (Giải quyết tranh chấp): Phần nội dung này mới chỉ dừng lại ở việc trích dẫn nguyên văn các điều khoản mà chưa có sự phân tích về nội dung cụ thể của từng điều khoản.

Phần III. Kinh nghiệm và bài học rút ra từ các quốc gia khác, báo cáo cần có thêm phần giới thiệu khái quát về tình hình bảo lưu các điều khoản này trên thế giới và nêu lý do vì sao báo cáo lại lựa chọn các quốc gia cụ thể này để phân tích…