Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Mai Thị Phương Hoa. Ảnh: Đ.X

Ngày 8/11, Quốc hội đã nghe và thảo luận về báo cáo của các cơ quan tư pháp, báo cáo của Chính phủ về công tác phòng chống tham nhũng năm 2022.

Thị trường chứng khoán có giai đoạn "chao đảo", làm giảm niềm tin của nhà đầu tư

Nêu ý kiến, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Mai Thị Phương Hoa (đại biểu đoàn Nam Định) đề cập đến tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán.

Qua các vụ án gây rung động thị trường chứng khoán, theo bà Hoa, cơ quan điều tra đã phát hiện các hành vi, thủ đoạn.

Như có hành vi mua/bán cổ phiếu không báo cáo, không công bố thông tin trước khi thực hiện hành vi giao dịch của cổ đông lớn, người nội bộ, người có liên quan.

Hay hành vi thao túng với thủ đoạn trực tiếp/mượn, thuê người mở nhiều tài khoản chứng khoán nhằm liên tục mua/bán cổ phiếu giữa các tài khoản với nhau nhằm tạo cung - cầu giả, đẩy giá cổ phiếu, thu hút nhà đầu tư trên thị trường, sau đó bán thu lợi bất chính.

Ngoài ra, còn có hành vi làm giả hồ sơ, tài liệu tăng vốn khống thông qua tăng cổ phiếu và làm thủ tục phát hành để trục lợi; tung tin giả trên mạng xã hội, lôi kéo các nhóm tư vấn mua bán cổ phiếu để thao túng, trục lợi.

“Các hành vi với những thủ đoạn nêu trên đã gây thiệt hại nặng nề về kinh tế cho nhiều nhà đầu tư; làm thị trường chứng khoán có những giai đoạn chao đảo, giảm điểm mạnh; làm ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường vốn; làm giảm niềm tin của các nhà đầu tư vào thị trường chứng khoán”, bà Hoa nhận định.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho rằng, để xảy ra tình trạng trên có nguyên nhân là sự sơ hở, bất cập của hệ thống pháp luật về thị trường chứng khoán và quản lý doanh nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi cho đối tượng phạm tội lợi dụng để “lách” quy định của luật.

“Như việc nâng khống vốn điều lệ của doanh nghiệp trước khi niêm yết trên thị trường được các đối tượng thực hiện rất dễ dàng thông qua một loạt “thủ thuật” nhằm che mắt cơ quan chức năng. Chọn cách này, doanh nghiệp không phải nộp tiền vào tài khoản phong tỏa, không phải công khai, minh bạch như doanh nghiệp đã lên sàn”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nêu.

Cạnh đó, là sự tinh vi, liều lĩnh, bất chấp mọi thủ đoạn của kẻ phạm tội, thậm chí đưa cả người nhà, người thân tín để cùng thực hiện hành vi phạm tội.

Bà Hoa cũng lưu ý đến sự buông lỏng của một số cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền trong những giai đoạn nhất định. Theo bà, có những hành vi, thủ đoạn đã xảy ra nhiều lần nhưng không bị phát hiện hoặc đã từng có lần bị phát hiện nhưng chỉ xử lý hành chính.

“Điều này tạo nên tâm lý “nhờn” luật của đối tượng phạm tội”, bà Hoa nói rõ.

Nhất trí với quan điểm của Bộ trưởng Bộ Công an và Viện trưởng Viện KSND Tối cao là không bỏ lọt tội phạm nhưng cũng không hình sự hóa quan hệ dân sự, kinh tế; xử lý nghiêm với hành vi cố ý và có yếu tố vụ lợi; tạo điều kiện cho người phạm tội khắc phục vi phạm, bà Hoa nêu  kiến nghị cụ thể.

Trong đó, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp đề nghị sửa đổi quy định của pháp luật có liên quan về thị trường chứng khoán và quản lý doanh nghiệp để khắc phục những sơ hở trên.

Đồng thời, xử lý nghiêm những cá nhân, thậm chí pháp nhân thương mại trực tiếp có liên quan, nếu có đầy đủ dấu hiệu. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát doanh nghiệp; nâng cao chất lượng kiểm toán của các tổ chức cung cấp dịch vụ kiểm toán.

“Các cơ quan tư pháp cần kịp thời thông tin tới các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về phương thức, thủ đoạn phạm tội để tăng cường tính cảnh báo, phòng ngừa”, bà Mai Thị Phương Hoa nhấn mạnh.

 “Cài thầu quen, chèn thầu lạ”, thiết lập “quân xanh, quân đỏ”

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Thị Thủy (đoàn Bắc Kạn) thì đề cập đến “5 chiêu trò lách luật” phổ biến trong hoạt động đấu thầu.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Thị Thủy (đoàn Bắc Kạn). Ảnh: P.Thắng

Chiêu trò đầu tiên là chia nhỏ các gói thầu để áp dụng hình thức chỉ định thầu.

 Theo bà Thuỷ, để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, nhất là tình hình cấp bách hoặc khoản chi nhỏ, Luật Đấu thầu quy định các trường hợp chỉ định thầu, các hạn mức được chỉ định thầu gồm dưới 100 triệu, dưới 500 triệu và dưới 1 tỷ đồng.

“Để lách quy định này, tình trạng chia nhỏ các gói thầu để áp dụng chỉ định thầu diễn ra phổ biến trên thực tế”, bà Thuỷ dẫn chứng kết luận thanh tra của tỉnh đã chỉ rõ giá trị hàng hóa mua sắm của một bệnh viện là hơn 95 tỷ nhưng giám đốc bệnh viện đã ban hành 1.165 quyết định chỉ định thầu với giá trị mỗi gói thầu đều dưới 100 triệu.

Cạnh đó, lợi dụng quy định để chia nhỏ gói thầu theo phần để mỗi nhà thầu thân hữu chiếm một phần. Hay gom nhiều khói thầu nhỏ thành gói thầu hết sức phức tạp mà chỉ một doanh nghiệp cụ thể mới đáp ứng được từ đó tránh được các thủ tục đấu thầu thực sự cạnh tranh.

Chiêu trò thứ hai là cài cắm các điều khoản “mớm thầu” để “cài thầu quen, chèn thầu lạ”. 

Bà Thủy phân tích: Quy định về hồ sơ mời thầu nhằm chọn được những nhà thầu tốt nhất, đáp ứng yêu cầu đặt ra. Tuy nhiên, nếu có ý đồ thì đây lại chính là chốt chặn để loại bỏ những nhà thầu không mong muốn.

Trên thực tế vừa qua, không ít chủ đầu tư đã cố ý cài cắm các điều khoản “mớm thầu” để hướng tới các nhà thầu thân hữu, loại bỏ sự tham gia của các nhà thầu khác, biến đầu thầu rộng rãi thành đấu thầu hạn chế.

Dẫn ý kiến trả lời báo chí của cơ quan chức năng, theo bà Thủy, ngay từ đầu các đối tượng có sự bắt tay ngầm, đi đêm với nhau về các tiêu chí kỹ thuật trong đấu thầu, thậm chí "cùng nhau xây dựng hồ sơ mời thầu".

Chiêu trò thứ ba là thiết lập “quân xanh, quân đỏ” để thông thầu.

 Bà Thuỷ đánh giá đây vẫn là “mảng tối” trong đấu thầu thời gian vừa qua, đã tạo ra nhiều cuộc thầu nội bộ, thiếu tính cạnh tranh, thu lợi bất chính.

“Có tình trạng một số nhà thầu chuyên đi đấu thầu chỉ để trượt nhằm lót đường cho một nhà thầu định sẵn trúng thầu”, bà Thủy nói, hệ lụy của tình trạng này khiến dư luận nghi ngại, “doanh nghiệp làm ăn chân chính không được cạnh tranh sòng phẳng, mất đi cơ hội làm ăn kinh doanh, mất đi tiền của nhà nước và để lại công trình kém chất lượng”.

Chiêu trò thứ tư là việc “móc ngoặc” với thẩm định giá để nâng khống giá trị gói thầu.

Theo bà Thuỷ, nếu nhìn vào hồ sơ thì tất cả đều đúng quy trình, chỉ khi đi sâu vào phá án mới phát hiện sự móc ngoặc một cách tinh vi giữa chủ đầu tư, đơn vị tư vấn, đơn vị thẩm định giá và đơn vị trúng thầu đã thổi giá lên gấp nhiều lần so với giá trị thực thông qua chứng thư thẩm định.

Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp dẫn chứng vụ án tại Bệnh viện Tim Hà Nội, giá mỗi sten nhập khẩu chỉ 8-11 triệu, nhưng giá thẩm định và giá trúng thầu đã vọt lên 36 - 42 triệu mỗi sten, tăng từ 28-31 triệu. Vì vậy, cả tổng giám đốc lẫn phó tổng giám đốc của đơn vị thẩm định giá đều bị khởi tố.

“Pháp luật giao cho đơn vị thẩm định giá chức năng quá lớn nhưng hậu kiểm thì rất hạn chế", bà Thủy nhìn nhận.

Chiêu trò thứ năm là tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực khác trong hoạt động đấu thầu.

“Đấu thầu nếu không được quy định chặt chẽ trở thành mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng, trục lợi”, bà Thuỷ cho rằng liên tiếp các sai phạm vừa qua liên quan đến đấu thầu đã phản ánh một phần thực tế đó.

Từ thực tế nêu trên, đại biểu Thủy kiến nghị các cơ quan thanh tra, điều tra, truy tố xét xử hướng vào mảng đấu thầu, nhất là những vụ việc dư luận có nhiều phản ánh để kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các vi phạm.

Đề nghị lập cơ quan kiểm tra, thanh tra đất đai quốc gia đóng tại địa phương

Nêu ý kiến, đại biểu Lê Thanh Hoàn (đoàn Thanh Hoá) đề nghị Chính phủ đặc biệt quan tâm đến phòng chống tham nhũng trong lĩnh vực đất đai. Cụ thể là tăng cường thực thi pháp luật và xử lý nghiêm hành vi sử dụng đất bất hợp pháp.

“Thông qua thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật đất đai, các tổ chức, cá nhân sai phạm có thể thu được những lợi ích rất lớn về kinh tế - xã hội”, ông Hoàn nhấn mạnh.

Vì vậy, đại biểu lo ngại, nếu chúng ta thực thi pháp luật đất đai không nghiêm sẽ dẫn đến tình trạng vi phạm pháp luật đất đai ngày càng tăng.

“Chúng ta thực thi nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật về đất đai cũng như tạo ra cơ chế, chính sách phù hợp thì chắc chắn vi phạm pháp luật về đất đai trong thời gian tới sẽ giảm”, đại biểu đoàn Thanh Hóa đề nghị nghiên cứu, xem xét việc thành lập các cơ quan kiểm tra, thanh tra, giám sát đất đai quốc gia theo vùng trực thuộc cơ quan Trung ương đóng tại địa phương.