Cựu Tổng thống Kazakhstan Nursultan Nazarbayev tham dự cuộc họp của Hội đồng Kinh tế Á-Âu tại Saint Petersburg, Nga ngày 20/12/2019. Ảnh: Sputnik / Mikhail Klimentyev / Kremlin/ REUTERS

Kairat Satybaldy, người bị Cơ quan Chống tham nhũng Kazakhstan giam giữ hôm 13/3, cháu trai ông Nazarbayev, là nhà tài phiệt tỉ phú kiểm soát các mạng lưới dân quân ở miền Nam, tức Almaty. Satybaldy từng làm việc cho Cơ quan An ninh quốc gia và hiện vẫn còn nhiều mối quan hệ ở đó.

Cơ quan Chống tham nhũng cho biết, việc giam giữ Kairat Satybaldy có liên quan đến một cuộc điều tra tham nhũng tại công ty viễn thông lớn nhất Kazakhstan - Kazakhtelecom.

Theo Hãng tin REUTERS, ông Nazarbayev, 81 tuổi, làm Tổng thống đầu tiên của Kazakhstan từ khi độc lập năm 1991 cho đến khi từ chức năm 2019.

Dù không còn ở cương vị nguyên thủ quốc gia, tuy nhiên, ông vẫn giữ quyền lực sâu rộng với tư cách là người đứng đầu Hội đồng An ninh và lãnh đạo đảng cầm quyền, đồng thời ủng hộ người kế nhiệm vị trí Tổng thống là ông Kassym-Jomart Tokayev.

Vào tháng 1/2022, các cuộc biểu tình phản đối việc tăng giá nhiên liệu đã trở thành những cuộc bạo loạn ở một số thành phố lớn của Kazakhstan và Tổng thống Tokayev ngày 5/1 đã tước bỏ vai trò Chủ tịch Hội đồng An ninh của ông Nazarbayev, tự mình đảm nhận vai trò này.

Ông Nazarbayev sau đó cũng trao lại vai trò lãnh đạo đảng cầm quyền cho ông Tokayev, trong khi một số người thân của cựu Tổng thống đã từ chức hoặc bị sa thải khỏi các vị trí quan trọng trong Chính phủ và các công ty Nhà nước.

Trong số này có ông Dimash Dosanov, lãnh đạo Hãng Vận chuyển Dầu mỏ quốc gia KazTransOil; cùng ông Kairat Sharipbayev, lãnh đạo Công ty Khí đốt quốc gia QazaqGaz.

Quỹ Đầu tư quốc gia Samruk-Kazyna thông báo, 2 nhân vật này không còn giữ các chức vụ lãnh đạo của 2 công ty năng lượng nói trên.

Ông Dosanov là chồng của bà Aliya Nazarbayeva, con gái út của cựu Tổng thống; còn ông Sharipbayev là bạn trai của Dariga Nazarbayeva, con gái đầu của ông Nazarbayev.

Ngày 17/1/2022, Văn phòng Tổng thống Kazakhstan cũng có thông báo về việc ông Samat Abish, cháu của cựu Tổng thống Nazarbayev, bị cách chức Phó Chủ tịch Ủy ban An ninh Quốc gia.

Trước đó, thủ trưởng của ông Abish là Karim Masimov và 2 quan chức khác trong Ủy ban An ninh Quốc gia đã bị bắt và truy tố tội làm phản.

Cũng trong ngày 17/1, ông Timur Kulibayev, con rể của ông Nazarbayev, đã từ chức Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Phòng Doanh nhân quốc gia (Atameken) - tổ chức vận động hành lang có nhiều ảnh hưởng tại Kazakhstan.

Ông Kulibayev là chồng của bà Dinara Kulibayeva, con gái giữa của ông Nazarbayev. Ông Kulibayev không giải thích lý do từ chức nhưng kêu gọi Atameken tuân thủ những ưu tiên kinh doanh do Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev đưa ra hồi đầu tháng 1.

Theo đương kim Tổng thống Kazakhstan, những người đã làm giàu trong 3 thập niên cầm quyền của ông Nazarbayev nên phân chia lại bớt tài sản cho nhân dân.

Đất nước Kazakhstan hiện đang trong cuộc khủng hoảng nghiêm trọng, bắt đầu từ những cuộc biểu tình ở 2 thành phố Zhanaozen và Aktau, phản đối việc tăng gấp đôi giá khí đốt hóa lỏng dành cho ôtô kể từ ngày 1/1/2022, từ 60 tenge/lít thành 120 tenge/lít (khoảng 6.200 đồng/lít). Biểu tình nhanh chóng lan rộng ra khắp cả nước, bao gồm Thủ đô Nur-Sultan.