(Thanh tra) - Ngành Nông nghiệp Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn khi xuất khẩu sầu riêng gặp khó tại Trung Quốc và thanh long mất vị thế trong nhóm “tỷ đô”. Việc tìm kiếm hướng đi mới cho xuất khẩu trái cây trở nên cấp bách.
Tại diễn đàn “Giải pháp tăng sức cạnh tranh, thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm trái cây có lợi thế” do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức ngày 18/7, tại TP Hồ Chí Minh, bốn loại trái cây tiềm năng gồm chuối, dứa, dừa và chanh dây được xác định là đầu tàu để mở ra cơ hội mới cho ngành trái cây Việt Nam.
Theo ông Nguyễn Như Cường, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), trái cây là trụ cột quan trọng của ngành trồng trọt, đóng góp lớn vào kim ngạch xuất khẩu nông sản. Với diện tích canh tác 1,3 triệu ha và sản lượng 15 triệu tấn mỗi năm, ngành trái cây không chỉ đáp ứng nhu cầu nội địa mà còn khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế. Chuối, dứa, dừa và chanh dây nổi bật nhờ giá trị kinh tế cao, phù hợp điều kiện sinh thái và có tốc độ tăng trưởng ấn tượng về sản lượng và thị trường xuất khẩu.
Ông Cường nhấn mạnh: “Tổ chức lại sản xuất theo chuỗi giá trị, nâng cao chất lượng, đầu tư công nghệ chế biến và xây dựng thương hiệu chuyên nghiệp là chìa khóa để chinh phục các thị trường khó tính".
Năm 2024, sầu riêng dẫn đầu kim ngạch xuất khẩu trái cây với 3,3 tỷ USD, trở thành “ngôi sao” của ngành. Tuy nhiên, thanh long chỉ đạt 534 triệu USD, giảm đáng kể so với trước đây. Trong khi đó, chuối (380 triệu USD), dừa (1,1 tỷ USD), chanh dây (172 triệu USD) và dứa (tăng trưởng mạnh) vẫn chưa đạt ngưỡng “tỷ đô”.
Với dấu hiệu giảm tốc trong xuất khẩu rau quả 6 tháng đầu năm 2025, việc tái định vị chiến lược, tập trung vào các loại trái cây tiềm năng là yêu cầu tất yếu.
Việt Nam hiện đứng thứ 9 thế giới về xuất khẩu chuối và thứ 4 về tốc độ tăng trưởng, với diện tích canh tác 161.100ha và sản lượng 3 triệu tấn/năm.
Năm 2024, hơn 625.000 tấn chuối được xuất sang Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và EU. Đến năm 2030, ngành chuối đặt mục tiêu ổn định diện tích ở mức 165.000 - 175.000ha, phát triển vùng nguyên liệu đạt chuẩn VietGAP, thúc đẩy liên kết giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp.
Đầu tư chế biến sâu như chuối sấy, bột chuối, chuối đông lạnh sẽ nâng giá trị gia tăng, đáp ứng yêu cầu khắt khe của các thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc và EU.
Dứa đạt sản lượng 860.000 tấn, chủ yếu từ Đồng bằng sông Cửu Long. Dự kiến đến năm 2030, sản lượng đạt gần 1 triệu tấn với diện tích mở rộng và kỹ thuật trồng rải vụ.
Dù đã xuất khẩu sang 122 quốc gia, ngành dứa cần mở thêm hồ sơ kỹ thuật để tiếp cận thị trường EU, tận dụng lợi thế từ EVFTA. Chiến lược phát triển dứa tập trung duy trì diện tích 55.000 - 60.000 ha, chuyển đổi sang trồng rải vụ và đầu tư sản xuất nước ép, dứa đóng hộp, mứt dứa để đa dạng hóa sản phẩm và tăng sức cạnh tranh.
Dừa có diện tích canh tác lớn nhất (202.000ha), sản lượng 2,28 triệu tấn, chủ yếu từ Đồng bằng sông Cửu Long. Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia xuất khẩu dừa hàng đầu thế giới.
Đến năm 2030, ngành dừa hướng đến chế biến sâu với các sản phẩm như dầu dừa, nước dừa đóng lon, mỹ phẩm từ dừa. Mô hình trồng xen canh (ca cao, cây ăn quả) và nuôi xen (thủy sản, gia cầm) trong vườn dừa sẽ tối ưu hóa hiệu quả sử dụng đất. Kết hợp du lịch sinh thái miệt vườn và chương trình OCOP cũng giúp quảng bá văn hóa, nâng giá trị kinh tế ngành dừa.
Dù chỉ có 12.000ha, chanh dây đạt tỷ lệ xuất khẩu hơn 70%, tiêu thụ tại hơn 20 thị trường như EU, Trung Quốc, Nhật Bản. Đến năm 2030, diện tích chanh dây dự kiến đạt 15.000 ha, sản lượng 300.000 tấn.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường ưu tiên nghiên cứu giống kháng bệnh, nâng chất lượng và mở rộng thị trường sang Mỹ, Hàn Quốc, Thái Lan. Chanh dây có lợi thế nhờ khả năng chế biến và phù hợp xu hướng tiêu dùng xanh, tiện lợi. Xây dựng thương hiệu và chuẩn hóa vùng nguyên liệu sẽ giúp chanh dây giữ vững vị thế.
Ông Ngô Quốc Tuấn, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm dịch thực vật sau nhập khẩu II, nhấn mạnh cần từ bỏ tư duy “bán quả tươi giá rẻ”. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng lộ trình phát triển riêng cho từng loại trái cây, tập trung vào ba trụ cột: Chuẩn hóa vùng nguyên liệu, chế biến sâu và xây dựng thương hiệu.
Chuối tập trung nâng chất lượng và mở rộng thị trường. Dứa đẩy mạnh trồng rải vụ và chế biến. Dừa kết hợp chế biến sâu với du lịch sinh thái. Chanh dây ưu tiên giống kháng bệnh và mở rộng thị trường. Những chiến lược này sẽ giúp trái cây Việt Nam vươn xa, chinh phục thị trường quốc tế hiệu quả.
