(Thanh tra) - Ngoài công tác tuyên truyền đấu tranh phòng, chống hàng giả, gian lận thương mại, báo chí còn trực tiếp tham gia vào các “điểm nóng” trên các “mặt trận” đấu tranh phòng chống hàng giả và gian lận thương mại trong suốt thời gian qua.
Khác với các lực lượng chuyên trách như công an, quản lý thị trường, hải quan - vốn hoạt động dựa trên hệ thống chỉ huy hành chính và quy trình điều tra khép kín, báo chí lại có lợi thế đặc biệt về tính linh hoạt, phản ứng nhanh và khả năng tiếp cận “kênh thông tin phi chính thức”.
Phóng viên điều tra bằng bản lĩnh nghề nghiệp, bằng các mối liên hệ với cộng đồng doanh nghiệp, người tiêu dùng, thậm chí là cả những “người trong cuộc” có thể đi trước một bước, phát hiện những dấu hiệu bất thường từ rất sớm.
Hàng loạt vụ việc lớn bị bóc trần từ báo chí như đường dây sản xuất sữa giả, thuốc giả hay loạt phóng sự điều tra về xăng giả, thực phẩm chức năng nhái nhãn hiệu ngoại; các sản phẩm hàng hóa kém chất lượng; hàng giả, hàng nhái… những điều này cho thấy, báo chí có khả năng vượt qua lớp “vỏ bọc hợp pháp” mà các đối tượng thường dựng lên để qua mặt cơ quan chức năng.
Công điện 72/CĐ-TTg ngày 24/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính về tiếp tục đẩy mạnh cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, ngoài việc giao nhiệm vụ cho các bộ, ngành, địa phương, các cơ quan chức năng, báo chí cũng được giao nhiệm vụ hết sức vẻ vang, đó là: “Các cơ quan báo chí, truyền thông tăng cường đưa tin về những nguy hại của buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ; kịp thời biểu dương những tấm gương tích cực, cách làm hay của các bộ, ngành, địa phương; phê phán, lên án những hành vi tiêu cực, thiếu tinh thần trách nhiệm để xảy ra hậu quả”.
Những bài báo được đăng tải trong “chiến dịch” “Đợt cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ” theo Công điện 72/CĐ-TTg ngày 24/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã cho thấy sức mạnh của truyền thông.
Chị Nguyễn Thị Tuyết (quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) cho biết, thông qua kênh truyền thông báo chí, chúng tôi mới biết được nhiều loại hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng đang được lưu thông trên thị trường bị phát hiện, bắt giữ. Đáng chú ý, trong thời gian cao điểm chống hàng giả, hàng lậu, hàng kém chất lượng... đang có hiện tượng một số tư thương đã đưa những mặt hàng giả, hàng kém chất lượng đi tiêu hủy, bịt đầu mối vì sợ các cơ quan chức năng phát hiện.
“Nếu Thủ tướng Chính phủ không ban hành Công điện 72/CĐ-TTg ngày 24/5/2025; nếu các cơ quan chức năng không quyết liệt vào cuộc; nếu các cơ quan báo chí không theo sát đồng hành... thì liệu những vụ “đổ trộm” hàng tấn sản phẩm thuốc, thực phẩm chức năng, hàng kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái; việc các cửa hàng, chợ tiêu thụ hàng lậu, hàng gian, hàng giả liệu có “tự đóng cửa” như trong thời gian qua”, bà Tuyết đặt câu hỏi.
Một trong những “năng lực mềm” quan trọng của báo chí chính là khả năng tạo áp lực xã hội. Trong không ít vụ việc, sau khi báo chí đăng tải với tần suất cao, với cách tiếp cận sâu sắc và có hệ thống, thì các cơ quan chức năng mới thực sự vào cuộc một cách quyết liệt. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cũng nhiều lần viện dẫn từ các bài báo chính thống để ra chỉ đạo điều hành. Điều này chứng minh một thực tế: Báo chí là kênh thông tin đầu vào quan trọng cho quá trình hoạch định chính sách, không chỉ phản ánh hiện trạng mà còn giúp định hướng hành động.
Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) Trần Hữu Linh đánh giá, thời gian qua, các cơ quan truyền thông, báo chí đã đóng góp không nhỏ vào hiệu quả công tác tuyên truyền đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Thông qua thông tin báo chí, người dân hiểu rõ hơn về tình hình buôn lậu, hàng giả, hàng nhái trên thị trường.
Bên cạnh đó, cơ quan truyền thông, báo chí góp phần định hướng, nâng cao nhận thức của người tiêu dùng trong công tác chống hàng giả, hàng nhái; giúp người dân hiểu được tác hại của việc sử dụng hàng giả, hàng kém chất lượng, từ đó tự giác không mua bán, sử dụng hàng giả. Đồng thời, người dân cũng tích cực tham gia cùng lực lượng chức năng trong công tác phòng, ngừa và ngăn chặn có hiệu quả các hành vi vi phạm.
Qua những bài viết chuyên sâu, những bài phóng sự điều tra, tố giác các thủ đoạn vi phạm, báo chí giúp lực lượng chức năng nắm bắt được thêm thông tin và vào cuộc nhanh hơn trong công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả.
“Các cơ quan, báo chí truyền thông không chỉ thực hiện tốt vai trò, chức năng, nhiệm vụ trong công tác tuyên truyền đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước mà còn chủ động phối hợp với các sở ngành, lực lượng chức năng Ban chỉ đạo 389, nhất là lực lượng quản lý thị trường các địa phương tích cực tuyên truyền về công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Qua đó, tạo niềm tin, sức lan tỏa đối với người dân, cộng đồng doanh nghiệp, được đông đảo bạn đọc tin cậy”, ông Linh nhấn mạnh.
Đồng hành cùng các cơ quan thông tấn báo chí nước nhà, trong thời gian qua, Báo Thanh tra không những thực hiện đúng tôn chỉ mục đích trong việc tuyên truyền đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Pháp luật của Nhà nước; phản ánh các vấn đề chính trị, kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, các hoạt động thanh tra kinh tế - xã hội, phòng chống tham nhũng, lãng phí, giải quyết khiếu nại - tố cáo của công dân, mà còn có nhiều bài viết về chủ đề đấu tranh phòng chống hàng giả và gian lận thương mại. Đáng chú ý, thực hiện Công điện 72/CĐ-TTg ngày 24/5/2025 của Thủ trướng Chính phủ, Báo Thanh tra đã thực hiện nhiều bài viết về chủ đề đấu tranh phòng chống hàng giả và gian lận thương mại được bạn đọc ghi nhận.
Không chỉ nhận diện sai phạm, báo chí còn là “bệ phóng” cho tiếng nói của doanh nghiệp làm ăn minh bạch, chịu thiệt thòi bởi nạn hàng giả cạnh tranh không lành mạnh. Rất nhiều doanh nghiệp sản xuất trong nước đã tìm đến báo chí để lên tiếng, khi sản phẩm của họ bị làm giả, nhái nhãn mác, hoặc bị đánh tráo chất lượng trên thị trường. Chính những tiếng nói đó, khi được báo chí truyền tải thông tin lên mặt báo, truyền hình, nền tảng số, sẽ buộc hệ thống chính sách phải lắng nghe, điều chỉnh.
Chống hàng giả không chỉ là chuyện xử phạt hành chính, triệt phá đường dây, mà sâu xa hơn là thay đổi nhận thức cho cả người bán lẫn người mua. Một người tiêu dùng chấp nhận mua hàng nhái vì giá rẻ, hay một cửa hàng cố tình kinh doanh hàng giả vì lợi nhuận, đều xuất phát từ một hệ giá trị lệch lạc về đạo đức tiêu dùng.
Bằng những loạt bài viết về trách nhiệm xã hội, về câu chuyện thương hiệu, về hành trình xây dựng giá trị thật, từ đó có thể định hình lại văn hóa tiêu dùng trung thực và có trách nhiệm. Báo chí đã trở thành diễn đàn giáo dục xã hội bằng chính các vụ việc thực tế, hình ảnh trực quan, sự so sánh cụ thể... giúp công chúng nhận diện và lựa chọn đúng đắn.
Ông Nguyễn Đức Lợi, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam cho rằng, mỗi bài báo phân tích chuyên sâu của báo chí đều có thể trở thành căn cứ quan trọng để Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành xem xét, điều chỉnh chính sách. Trong nhiều năm qua, báo chí đã góp phần phát hiện những kẽ hở pháp lý trong quản lý tem nhãn, trong kiểm định chất lượng sản phẩm, trong giám sát thương mại điện tử… Từ đó, tác động tới các cơ quan quản lý phải hoàn thiện hành lang pháp lý, hiện đại hóa quy trình giám sát, tăng cường ứng dụng công nghệ số trong quản lý hàng hóa lưu thông trên thị trường.
Không thể có một thị trường lành mạnh nếu không có báo chí trung thực, dấn thân và có tầm nhìn chiến lược. Báo chí trong thời đại số không chỉ đưa tin mà còn định hình tư duy, gợi mở hành động, chấn chỉnh nhận thức, thúc đẩy chính sách. Trong cuộc chiến chống hàng giả, buôn lậu vốn không chỉ là câu chuyện pháp lý mà còn là vấn đề đạo đức và an ninh kinh tế quốc gia, báo chí cần được nhìn nhận là một lực lượng cấu thành hệ sinh thái chống hàng giả.
Người tiêu dùng và doanh nghiệp mong muốn “cuộc chiến” chống hàng giả, gian lận thương mại luôn được duy trì ở mức độ cao để xử lý triệt để, xử lý toàn diện những vi phạm nhằm tạo dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh, bảo vệ người tiêu dùng.
