(Thanh tra) - Trong dự thảo sửa đổi Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại và Luật Tố cáo, trách nhiệm trực tiếp tiếp công dân của người đứng đầu được quy định rõ ràng hơn, chặt chẽ hơn và không còn “khoảng trống” để ủy quyền hình thức như trước. Theo Trưởng Ban Tiếp công dân Trung ương Nguyễn Hồng Điệp, đây là bước tiến quan trọng để xây dựng nền hành chính phục vụ, bảo đảm kỷ luật, kỷ cương và nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo ngay từ khâu đầu tiên.
Trong Luật Tiếp công dân năm 2013, trách nhiệm tiếp công dân đã được quy định nhưng còn có điểm “mềm”, cho phép người đứng đầu ủy quyền cho cấp phó trong nhiều trường hợp. Thực tiễn cho thấy khoảng trống này dẫn đến tình trạng một số nơi người đứng đầu không trực tiếp tiếp dân, làm giảm hiệu quả đối thoại và xử lý vụ việc. Dự thảo luật mới khắc phục triệt để khi quy định người đứng đầu các cơ quan hành chính phải trực tiếp tiếp công dân theo lịch định kỳ và đột xuất, chỉ được ủy quyền trong trường hợp bất khả kháng và phải có quyết định nêu rõ lý do. Như ông Nguyễn Hồng Điệp nói, quy định này “đặt trách nhiệm đúng vào vị trí phải chịu trách nhiệm”.
Trong dự thảo, trách nhiệm tiếp công dân của Chủ tịch UBND cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã được làm rõ theo hướng minh bạch và ràng buộc hơn. Người đứng đầu phải ban hành kết luận sau mỗi buổi tiếp dân, kết luận phải ghi rõ nội dung, hướng xử lý hoặc cam kết thời hạn giải quyết nếu vụ việc phức tạp cần xác minh. Đây là điểm mới quan trọng so với luật cũ, khắc phục tình trạng “tiếp dân nhưng không kết luận”, khiến hồ sơ giải quyết thiếu cơ sở theo dõi, kiểm tra.
Dự thảo luật cũng yêu cầu khi vụ việc thuộc thẩm quyền và đủ căn cứ pháp lý, người đứng đầu phải trả lời ngay cho công dân hướng giải quyết, hạn chế tối đa việc công dân phải đi lại nhiều lần. Trường hợp hồ sơ cần xác minh bổ sung, người đứng đầu phải thông báo rõ thời hạn, đơn vị được giao chủ trì, đầu mối liên hệ. Cách tiếp cận này theo ông Nguyễn Hồng Điệp “giúp người dân biết rõ mình đang ở đâu trong quy trình, không còn tâm lý bị bỏ rơi hay chờ đợi vô vọng”.
Một điểm thay đổi căn bản là dự thảo luật đồng bộ hóa giữa trách nhiệm tiếp công dân và trách nhiệm giải quyết khiếu nại, tố cáo. Nếu trước đây quy định về tiếp dân nằm ở Luật Tiếp công dân, còn trách nhiệm giải quyết lại nằm ở Luật Khiếu nại và Luật Tố cáo, thì nay ba luật được chỉnh sửa theo hướng liền mạch, tránh chồng chéo. Người đứng đầu tiếp dân cũng là người chỉ đạo giải quyết vụ việc theo trình tự luật định, tránh tình trạng “tiếp một nơi, giải quyết một nơi”.
Dự thảo luật mới cũng bổ sung cơ chế giám sát đối với việc thực hiện trách nhiệm tiếp công dân của người đứng đầu. Cơ quan thanh tra, Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và cơ quan dân nguyện được trao thẩm quyền theo dõi, đánh giá định kỳ. Trách nhiệm tiếp dân trở thành tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ hằng năm của người đứng đầu. Nếu không thực hiện đúng quy định, người đứng đầu có thể bị xem xét trách nhiệm hành chính và trách nhiệm đảng viên theo Quy định 69-QĐ/TW về kỷ luật tổ chức đảng và đảng viên vi phạm.
Theo ông Nguyễn Hồng Điệp, việc sửa luật cũng là yêu cầu thực tiễn. Qua nhiều năm theo dõi, nơi nào người đứng đầu trực tiếp tiếp dân, lắng nghe và cam kết xử lý đến cùng, nơi đó khiếu kiện giảm mạnh, tình hình ổn định và không phát sinh điểm nóng. Ngược lại, nơi người đứng đầu ít tiếp dân, giao phó cho cấp dưới hoặc tiếp dân mang tính hình thức, khiếu nại vượt cấp tăng nhanh, kéo dài nhiều năm. Ông cho rằng đây là minh chứng rõ nhất cho giá trị của tiếp công dân “thực chất, không hình thức”.
Khi nhìn từ góc độ quản trị công, quy định mới không chỉ nhấn mạnh trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu mà còn tạo lập cơ chế để bảo đảm trách nhiệm đó được thực thi. Khi người đứng đầu trực tiếp tiếp dân, họ nắm được bản chất vụ việc, đánh giá được mức độ phức tạp và đưa ra chỉ đạo sát thực tiễn. Điều này rút ngắn thời gian giải quyết, giảm chi phí xã hội và củng cố niềm tin của người dân vào cơ quan công quyền.
Kết luận lại, Trưởng Ban Tiếp công dân Trung ương Nguyễn Hồng Điệp khẳng định tiếp công dân không chỉ là nhiệm vụ pháp lý mà còn là chuẩn mực đạo đức công vụ của người đứng đầu. Nếu muốn nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước và xây dựng nền hành chính liêm chính, phục vụ, người đứng đầu phải thực sự dành thời gian, trí tuệ và trách nhiệm cho từng buổi tiếp dân. “Không thể nói là vì bận mà không tiếp dân được. Khi dân cần thì người đứng đầu phải có mặt”, ông Điệp nhấn mạnh.
Bài 2: "Siết" quy định về tư cách của người khiếu nại, người đại diện, người được ủy quyền, luật sư
