Vẫn chưa có con số cụ thể thất thu thuế doanh nghiệp. Ảnh: Trần Quý

Bà Bridget Buvrows, chuyên gia của Action Aid Việt Nam cho biết, Việt Nam đang thất thu một lượng tiền lớn về thuế. Đối với việc ưu đãi thuế, các nghiên cứu cho thấy, Việt Nam thất thu ít nhất 20 triệu USD các ưu đãi thuế cho doanh nghiệp (DN) để thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).

Theo bà Bridget Buvrows, Chính phủ Việt Nam hiện không công khai các báo cáo thu, chi thuế, thống kê rõ mức thất thu thuế do các ưu đãi cho các DN FDI và dường như Chính phủ không nhận thức được vấn đề thất thu thuế theo hình thức này.

Phương thức trốn thuế, chấp hành pháp luật thuế, theo Action Aid Việt Nam, năm 2013, một đợt thanh tra trên phạm vi toàn quốc về hành vi trốn thuế do Tổng cục Thuế cho thấy, có đến 83% số DN FDI có sử dụng các mánh khóe khác nhau để giảm nghĩa vụ thuế.

Kiểm tra tại 2.110 DN, thanh tra thuế đã truy thu và phạt vi phạm lên tới 988 tỷ đồng, tương đương 47 triệu USD. Đáng chú ý, tại một số tỉnh như: Bắc Giang, Hòa Bình và Gia Lai, 100% số DN FDI bị phát hiện có vi phạm về thuế.

Đối với hình thức tránh thuế, theo bà Bridget Buvrows, phần này chỉ phản ánh một điểm rất nhỏ trong bức tranh toàn cảnh về thất thu thuế do các DN FDI sử dụng các nguồn lực dồi dào, tận dụng các lỗ hổng luật pháp và các cấu trúc xuyên quốc gia để tránh thuế. Coca-Cola là một ví dụ, sau khi báo lỗ 170 triệu USD trong hai thập kỷ, công ty này lần đầu tiên nộp thuế 20 triệu USD kể từ khi hoạt động tại Việt Nam.

Theo Action Aid Việt Nam, ước tính Việt Nam thất thu 17,8 tỷ USD do “dòng chảy tài chính bất hợp pháp” (bao gồm các hoạt động chuyển giá thương mại, tham nhũng, các hành vi phạm tội).

Việc “bùng nổ” ký hiệp ước thuế cũng ảnh hưởng lớn đến việc thất thu thuế. Theo Action Aid, Việt Nam ký hiệp ước thuế đầu tiên vào năm 1993 và đến năm 2014 đã ký 72 hiệp ước.

“Việt Nam cũng ký kết 11 hiệp ước thuế rất khắt khe với các nước giàu như: Anh, Pháp, Hà Lan, Thổ Nhĩ Kỳ… Các hiệp ước được chấm điểm trên thang từ 0 - 100. Điểm số gần với 0 hơn có nghĩa rằng Việt Nam mất đi nhiều hơn quyền lợi đánh thuế với quốc gia ký hiệp ước đó. Ví dụ hiệp ước với Pháp: Thu nhập vốn/thuế khác 11 điểm; thuế lợi nhuận 8 điểm; thuế khấu trừ 39 điểm” - bà Bridget Buvrows phân tích.

Thực trạng là vậy, song theo Action Aid, Việt Nam chưa có điều luật nào hữu hiệu ngăn chặn hành vi tránh thuế DN. Việt Nam chưa có quy định về Cty nước ngoài bị kiểm soát (CFC); không có quy định nào về vốn hóa mỏng nhằm trực tiếp đến thuế tại Việt Nam; chưa có quy định cụ thể nào về chống tránh thuế; không có quy định cụ thể về các công cụ tài chính lai tại việt Nam; không có quy định cụ thể về các thực thể lai tại Việt Nam…

Để từng bước hạn chế tình trạng thất thu thuế, Action Aid khuyến cáo Chính phủ cần có những hiệp ước thuế tốt hơn (đặc biệt đối với thiên đường thuế); giữ lại thuế (thu thuế trước khi chuyển lợi nhuận); có Luật Thuế quốc gia tốt hơn để ngăn chặn lỗ hổng thuế; tài khoản và việc đăng ký công ty phải công khai, minh bạch.

Trần Quý