Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan. Ảnh: TN

Ngày 29/7, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân phối hợp với Ban Kinh tế Trung ương tổ chức Toạ đàm “Đối thoại chính sách về thể chế kinh tế thị trường Việt Nam”.

Buổi tọa đàm đã phân tích các chiều kích phát triển nền kinh tế thị trường Việt Nam trong mối tương quan với các quốc gia khác dựa trên bộ chỉ số Economic Freedom of the World - EFW do Fraser Institute của Canada xây dựng.

Doanh nghiệp tư nhân đóng góp chưa đến 10% GDP, làm sao có kinh tế thị trường?

Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, thể chế kinh tế thị trường của Việt Nam còn nhiều vấn đề.

Bà Lan cho hay, rất nhiều văn bản, nghị quyết về xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam đã được ban hành, lời hay ý đẹp không thiếu.

“Nhưng khoảng cách từ miệng đến tay còn xa vời lắm. Ở đây miệng là thể chế, chủ trương, chính sách, còn tay là khâu thực hiện. Khoảng cách đó được xoá bằng "nhất tiền tệ, nhì quan hệ”, nghĩa là những người muốn có chính sách tốt thì người có tiền và quan hệ”, bà Chi Lan phát biểu.

Dẫn ra các biện pháp trong các Nghị quyết 19, 02 của Chính phủ về cải thiện môi trường kinh doanh, theo bà Chi Lan, các biện pháp đều rất tốt, tinh thần là “tháo gỡ rào cản”, nhưng bao năm vẫn loay hoay “tháo gỡ rào cản”. Trong khi đó, trên thế giới, nhiều quốc gia đã chuyển đổi sang giai đoạn quản trị để thuận lợi hoá môi trường đầu tư.

Cũng theo bà Chi Lan, cấu trúc doanh nghiệp Việt Nam gồm có: Doanh nghiệp Nhà nước, doanh nghiệp FDI và khối tư nhân. Nhưng trong cơ cấu GDP hiện nay thì doanh nghiệp Nhà nước, doanh nghiệp FDI đóng góp phần lớn, còn khu vực tư nhân chưa đến 10%.

“Một nền kinh tế thị trường mà khu vực doanh nghiệp tư nhân đóng góp chưa đến 10% GDP thì làm sao chúng ta có nền kinh tế thị trường thực sự”, bà Chi Lan nhận định.

Bà Chi Lan cho rằng, sau 30 năm đổi mới, muốn trở thành nước có thu nhập trung bình cao cần một cuộc cải cách lần thứ hai thay cho những cải cách trên giấy tờ.

“Đây là khát vọng chính đáng, hiện Việt Nam có nguồn lực để thực hiện khát vọng này nhưng cần phân bổ lại các nguồn lực, một cách hợp lý và hiệu quả thì kết quả sẽ khác hơn”, bà Chi Lan kết lại phần phát biểu của mình.

Không có khâu đột phá chúng ta sẽ mãi loay hoay

Còn TS Lê Đăng Doanh cho hay, hiện có khoảng 90 nước công nhận Việt Nam có nền kinh tế thị trường, nhưng Mỹ và Liên minh Châu Âu vẫn chưa công nhận.

TS Lê Đăng Doanh. Ảnh: TN

Theo chuyên gia Lê Đăng Doanh, nếu Việt Nam được công nhận là nước có nền kinh tế thị trường thì sẽ có nhiều lợi thế về xuất nhập khẩu, tài chính, tiền tệ…

“Sắp tới, cần phải kiên trì và nỗ lực chuyển sang kinh tế thị trường”, ông Doanh nói và đề cập đến nhiều loại thị trường cần phải đẩy mạnh, trong đó có thị trường đất đai.

“Đất đai của chúng ta thuộc sở hữu toàn dân thì vấn đề định giá, trao đổi thế nào? Đây là thị trường cực kỳ quan trọng nhưng kinh tế thị trường ở lĩnh vực này vẫn còn khiêm tốn”, ông Doanh nhận định.

Cạnh đó, ông Doanh cho rằng, trong kinh tế thị trường điều quan trọng là trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước khi ra quyết định hành chính, chi tiêu ngân sách.

“Điều này trong tầm tay! Nếu chúng ta muốn thì thực hiện công khai minh bạch, thấy cho trách nhiệm giải trình nhất là liên quan đến chi tiêu ngân sách”, TS Lê Đăng Doanh nói và dẫn câu chuyện có một huyện ở Thanh Hóa nợ tiền tiếp khách tới 50 tỷ mà hiện không biết đã đi đến đâu, giải quyết thế nào?

Nhắc đến đại dịch COVID -19, theo ông Doanh, thì đây cũng là một động lực để Việt Nam cải cách, thúc đẩy mạnh mẽ kinh tế thị trường.

TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương thì nhấn mạnh, nền kinh tế thị trường không giải quyết được tất cả vấn đề, nhưng nếu không có kinh tế thị trường thì chúng ta thất bại!

“Phải tìm được khâu đột phá vì không có khâu đột phá thì chúng ta cứ mãi loay hoay", TS Nguyễn Đình Cung nêu.

Theo TS Nguyễn Đình Cung, để xây dựng nền kinh tế thị trường Việt cần chú ý nhận diện được các đặc điểm của nền kinh tế thị trường đầy đủ, hiện đại; thay đổi nhận thức về vai trò của nhà nước và xây dựng các giải pháp cải cách gắn với các con số cụ thể thay vì chỉ dừng lại ở cấp độ lý luận.