TS Nguyễn Tuấn Khanh trình bày kết quả nghiên cứu. Ảnh: TH

Trình bày tóm tắt kết quả nghiên cứu của đề tài, TS Nguyễn Tuấn Khanh cho biết, Luật Thanh tra năm 2022 không chỉ quy định các cơ quan thanh tra theo cấp hành chính, cơ quan thanh tra theo ngành, lĩnh vực mà còn quy định các cơ quan thanh tra khác và cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra.

“Điều đó cũng cho thấy, luôn phải giữ nguyên lý cơ bản trong tổ chức hoạt động thanh tra, kiểm tra là quản lý Nhà nước đến đâu thì phải có thanh tra, kiểm tra đến đó. Chủ trương tăng cường phân cấp, phân quyền đồng nghĩa với việc chuyển giao mạnh mẽ quyền lực về cho chính quyền địa phương trong thời gian tới. Khi đó cần thiết phải thiết lập mô hình cơ quan thanh tra và tổ chức các hoạt động thanh tra, kiểm tra phù hợp”, TS Nguyễn Tuấn Khanh nói.

Mặt khác, chủ trương phân cấp, phân quyền trong quản lý Nhà nước đòi hỏi công tác thanh tra, kiểm tra phải tập trung hơn nữa vào kiểm soát quyền lực Nhà nước và những lĩnh vực, nội dung được phân cấp, phân quyền.

Vì vậy, cần phải đổi mới phương thức tiến hành các hoạt động thanh tra, kiểm tra để đạt được mục đích đề ra.

TS Nguyễn Tuấn Khanh cho rằng, hoạt động kiểm tra không cần thiết phải phân cấp, phân quyền, bởi lẽ đây là một thành tố không thể thiếu trong quản lý và yêu cầu về tính linh hoạt, thích ứng, xử lý kịp thời các tình huống phát sinh từ thực tiễn.

Thanh tra là một nội dung của chu trình quản lý Nhà nước và là phương thức kiểm soát quyền lực Nhà nước; xem xét, đánh giá xử lý đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, điều này là sự khác biệt với việc trực tiếp áp dụng pháp luật để thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến cấp phép, thẩm định, khác với cơ chế “xin-cho”.

“Việc phân cấp, phân quyền trong thanh tra tác động trực tiếp đến hiệu quả quản lý Nhà nước và phòng ngừa, phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật. Bản thân hoạt động thanh tra mang tính độc lập tương đối, vì vậy, phân cấp, phân quyền trong thanh tra, kiểm tra nói chung phải được thực hiện với cơ chế đặc thù”, chủ nhiệm đề tài nhấn mạnh.

Theo chủ nhiệm đề tài, Luật Thanh tra 2022 mới có hiệu lực thi hành được hơn 1 năm, nhưng Luật tiếp tục phân cấp, phân quyền cho các cơ quan có chức năng, tăng cường sự đồng bộ giữa thanh tra và quản lý Nhà nước; công tác thanh tra tập trung hơn vào những lĩnh vực được phân cấp, phân quyền mạnh mẽ như đầu tư xây dựng cơ bản, tài chính, ngân sách, quản lý và sử dụng đất đai; tăng cường hơn vai trò của thanh tra trong kiểm soát quyền lực.

Tuy nhiên, Luật Thanh tra 2022 còn phát sinh một số bất cập, hạn chế như: Chưa phân định rõ hoạt động thanh tra và kiểm tra nên thực hiện trên thực tế có cách hiểu khác nhau; còn lúng túng trong việc đưa ra các tiêu chí để phân cấp cho các tổng cục, cục, sở có cơ quan thanh tra và các cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành; việc phân quyền cho các cơ quan thanh tra còn chưa rõ dẫn đến có ý kiến khác nhau trong việc xác định thẩm quyền, phạm vi đối tượng thanh tra.

Thực tế hoạt động thanh tra, kiểm tra chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý, chưa tạo được dấu ấn nổi bật trong kiểm soát quyền lực; nội dung thanh tra nhằm kiểm soát quyền lực còn hạn chế...

Hội đồng nghiệm thu đánh giá đề tài đạt xuất sắc. Ảnh: TH

Từ thực tiễn đó, chủ nhiệm đề tài đề xuất các giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động thanh tra, kiểm tra đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý Nhà nước.

Trong đó nhấn mạnh việc đổi mới phương thức tiến hành thanh tra, kiểm tra, tập trung vào kiểm soát quyền lực và việc thực hiện các nội dung được phân cấp, phân quyền trong quản lý Nhà nước. Các cơ quan ngang bộ và UBND cấp tỉnh cần xác định rõ ràng và tăng cường số lượng các cuộc thanh tra hành chính trong kế hoạch thanh tra hằng năm của bộ, cơ quan nganh bộ và tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; đặc biệt là thanh tra, kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ của người đứng đầu các cơ quan quản lý Nhà nước các cấp.

Tăng cường các cuộc thanh tra đột xuất khi có dấu hiệu vi phạm để kịp thời phát hiện, xử lý các hành vi vi phạm của các chủ thể quản lý trong thực thi nhiệm vụ, công vụ.

Cũng theo TS Nguyễn Tuấn Khanh, để tăng cường thanh tra, kiểm tra trong bối cảnh đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trước hết, cần thống nhất trong nhận thức về phân cấp, phân quyền trong quản lý Nhà nước và nhận thức về thanh tra, kiểm tra để xây dựng, hoàn thiện hệ thống cơ sở pháp lý đồng bộ về phân cấp, phân quyền và tổ chức hoạt động thanh tra, kiểm tra trong quản lý Nhà nước.

Bên cạnh đó, chủ nhiệm cũng đề xuất giải pháp kiện toàn tổ chức bộ máy, ổn định lực lượng làm công tác thanh tra, nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ thực hiện nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra; tăng cường sự công tác lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng và các cơ quan quản lý Nhà nước về thanh tra, kiểm tra.

Đánh giá kết quả nghiên cứu đề tài, Hội đồng Nghiệm thu nhận định đề tài khó nhưng rất thiết thực và có tính thời sự trong giai đoạn hiện nay. Tuy nhiên chủ nhiệm đề tài đã đảm bảo tiến độ, triển khai nghiên cứu nghiêm túc, bài bản, chuyên nghiệp, sản phẩm tương đối logic.

Đề tài đã làm rõ được lý luận và thực tiễn cũng như hoạt động thanh tra, kiểm tra trong bối cảnh đẩy mạnh phân cấp, phân quyền hiện nay; nêu được thực trạng phân cấp, phân quyền cũng như hoạt động thanh tra, kiểm tra. Đề tài đã đưa ra được nhóm giải pháp cơ bản cân đối, hài hòa, hợp lý, có tính khả thi.

Các nhóm giải pháp đã bám sát và giải quyết những vấn đề thực tiễn, nhất là khắc phục những hạn chế, bất cập đang đặt ra đối với công tác thanh tra, kiểm tra nhằm đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh phân cấp, phân quyền hiện nay.

Sản phẩm đề tài có thể sử dụng để tham khảo trong việc tuyên truyền, phổ biến, nâng cao về công tác thanh tra, kiểm tra.

Với kết quả đạt được, đề tài được Hội đồng xếp loại xuất sắc.