* Thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam tụt hậu tới 51 năm so với Indonesia, 95 năm so với Thái Lan và 158 năm so với Singapore.

Cảnh báo nguy cơ tụt hậu

Sau hơn một phần tư thế kỷ đổi mới và mở của, Việt Nam đã chuyển từ nhóm nước có thu nhập thấp sang nhóm thu nhập trung bình, theo tiêu chuẩn của Ngân hàng Thế giới. Điều này được thế giới công nhận và coi đây là một thành tựu quan trọng với nhiều nỗ lực lớn của Việt Nam. Tuy nhiên, mức thu nhập của người Việt Nam hiện còn rất thấp và bị bỏ lại quá xa bởi các nước trong khu vực. Trong khi đó, cơ hội để Việt Nam đuổi kịp Trung Quốc và các nền kinh tế ASEAN sẽ vẫn là viễn cảnh xa vời, nếu thiếu những động lực cải cách hơn nữa.

Đây là cảnh báo của một đề tài khoa học cấp Nhà nước mang tên “Mô hình tăng trưởng kinh tế Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020: Từ nhận thức tới hành động” do Đại học Kinh tế Quốc dân thực hiện theo yêu cầu của Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội. Các số liệu trích dẫn về thu nhập của Việt Nam và các quốc gia khu vực do Quỹ Tiền tệ quốc tế thực hiện năm 2010 cho thấy, tính theo tỷ giá hối đoái, GDP đầu người của Việt Nam đã tăng từ mức 114 USD năm 1991 lên 1.061 USD năm 2010. Trong khi đó, GDP đầu người của Trung Quốc tăng từ 353 USD lên 3.915 USD trong khoảng thời gian trên.

Như vậy, thu nhập đầu người của Việt Nam tương đương 32% của Trung Quốc năm 1991 đã giảm xuống còn 27% năm 2010. Mặt khác, tính theo sức mua tương đương (PPP), GDP bình quân đầu người của Việt Nam đạt 706 USD năm 1991 và lên tới 2.948 USD năm 2010. Trong khoảng thời gian đó, con số này của Trung Quốc tăng từ 888 USD lên 6.786 USD. So ra, thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam bằng 80% của Trung Quốc năm 1991 đã giảm xuống còn 43% năm 2010

Chưa kể, chất lượng sống của người Việt Nam đang bị suy giảm và có nguy cơ tụt so với các nước. Theo Báo cáo phát triển Việt Nam 2009 của Ngân hàng Thế giới, thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam tụt hậu tới 51 năm so với Indonesia, 95 năm so với Thái Lan và 158 năm so với Singapore.

Cần những động lực cải cách mới

Theo các chuyên gia, xét về nhiều mặt, động thái tăng trưởng kinh tế của Việt Nam chưa thể hiện rõ quyết tâm và khả năng thoát khỏi nguy cơ tụt hậu. Trong khi đó, trong một vài năm gần đây, nền kinh tế còn bộc lộ nhiều rủi ro tiềm ẩn về tính bền vững của quá trình tăng trưởng. Báo cáo của Đại học Kinh tế Quốc dân chỉ ra thêm về thực trạng thất nghiệp ở mức 4,6% ở thành thị và 20% lao động ở nông thôn chưa được sử dụng. Tỷ lệ này tương đương với trên 10 triệu lao động thất nghiệp hoàn toàn ở Việt Nam. Thu nhập tiền lương của người lao động dù hàng năm đều có tăng, nhưng không bù kịp với lạm phát, giá cả. Đồng lương tằn tiện lắm cũng chưa đủ cho nhu cầu cơ bản hàng ngày, còn chưa có tích lũy hoặc dự phòng lúc đau ốm, học hành.

Thế nhưng, điều bất cập lớn là trong khi thu nhập và chất lượng sống của người dân Việt Nam còn thấp xa so với các nước trong khu vực và thế giới thì giá cả hàng hóa, dich vụ của Việt Nam luôn lấy giá thế giới làm chuẩn để hội nhập. Chưa kể, còn không ít loại thuế và phí thuộc hàng cao nhất thế giới. Trong khi đó, việc hạch toán lỗ lãi, công khai tài chính của các doanh nghiệp độc quyền Nhà nước như: Điện, xăng dầu, than… vẫn chưa được thực sự rõ ràng, minh bạch, công khai.

Sau khi Nhà máy Lọc dầu Dung Quất đi vào hoạt động đã giải quyết được gần 40% nhu cầu trong nước với giá thấp, nhưng mặt bằng giá xăng dầu trong nước vẫn chưa thể thoát khỏi chi phối của giá thế giới. Mỗi năm khai thác và xuất khẩu hàng chục triệu tấn dầu thô cũng theo giá thế giới, thu về cả tỷ USD, nhưng chưa có đóng góp nhiều trong việc ổn định giá xăng dầu.

Hoặc như, thủy điện cung cấp tới hơn 40% sản lượng điện với giá thành thấp hơn rất nhiều so với các nguồn điện khác, nhẽ ra phải có sự điều tiết để giảm mặt bằng chung giá điện. Thế nhưng, ngành Điện vẫn liên tục tăng giá để chống lỗ.

Dự thảo sửa đổi thuế thu nhập cá nhân đang soạn thảo đã lạc hậu, bởi sự bất hợp lý vì con số về thu nhập để tính toán thu thuế quá thấp so với thực tế. Do vậy, những điều chỉnh giá cả, thuế và phí như đã diễn ra và đề xuất hiện nay (các loại phí giao thông đường bộ)... đang quá sức và tận thu người dân.

Từ thực tế này, các chuyên gia cho rằng, cần phải có những động lực cải cách mới, từ tư duy kinh tế đến tái cấu trúc nền kinh tế, cơ cấu đầu tư, cơ cấu lao động, cơ cấu tiền lương, đổi mới công nghệ… lấy năng suất, chất lượng, hiệu quả cao làm thước đo tăng trưởng. Có như vậy, mới đưa nước ta thoát ra khỏi “bẫy” thu nhập trung bình thấp.