(Thanh tra) - Kinh tế tư nhân Đắk Lắk chưa cất cánh như kỳ vọng, đối diện rào cản từ thể chế, vốn, quy mô đến năng lực nội tại. Việc "giải mã" và tháo gỡ dứt điểm những "điểm nghẽn" này là yêu cầu cấp thiết để khu vực tư nhân trở thành động lực nòng cốt cho nền kinh tế địa phương.
Rào cản từ thể chế, vốn và nội tại doanh nghiệp
Trong bối cảnh cả nước đang dồn lực tăng tốc phát triển kinh tế, đặc biệt sau khi Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân ra đời, cộng đồng doanh nghiệp Đắk Lắk được tiếp thêm luồng sinh khí mới. Tuy nhiên, trên thực tế, sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân tại địa bàn tỉnh vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, nhiều "vật cản" đang kìm hãm, làm chậm quá trình bứt phá.
Việc nhận diện rõ và tìm cách tháo gỡ dứt điểm những khó khăn này được xem là nhiệm vụ quan trọng nhất để mở đường cho kinh tế tư nhân Đắk Lắk thực sự trở thành động lực chủ yếu của nền kinh tế tỉnh nhà.
Mặc dù toàn hệ thống chính trị Đắk Lắk đã nỗ lực tổ chức nhiều hội nghị đối thoại, chương trình kết nối để tháo gỡ khó khăn, song hiệu quả mang lại chưa như kỳ vọng. Khu vực kinh tế tư nhân tỉnh vẫn chưa bứt phá mạnh mẽ về quy mô và năng lực cạnh tranh, chưa đáp ứng được yêu cầu trở thành lực lượng nòng cốt.
Bài toán lớn nhất đang nằm ở quy mô doanh nghiệp. Đại đa số là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, khi mới thành lập có quy mô vốn nhỏ, từ vài tỷ đồng. Đây là nhóm dễ bị tổn thương nhất trước những biến động của thị trường, chính sách, thiên tai hay dịch bệnh.
Minh chứng rõ nét nhất là từ "thước đo sức khỏe" hậu đại dịch COVID-19 và biến động kinh tế toàn cầu. Theo số liệu của Sở Tài chính Đắk Lắk, tính đến hết tháng 8/2025, Đắk Lắk ghi nhận 1.278 doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động và 341 doanh nghiệp giải thể. Đáng lo ngại, số lượng doanh nghiệp rời khỏi thị trường trong thời gian qua gần bằng số doanh nghiệp thành lập mới (1.918 doanh nghiệp), cho thấy sự không bền vững của khu vực kinh tế tư nhân.
Phần lớn doanh nghiệp hiện nay hoạt động độc lập, thiếu sự liên kết với nhau cũng như với khối doanh nghiệp nhà nước hay FDI. Điều này làm giảm khả năng hình thành chuỗi giá trị và xây dựng thương hiệu.
Bên cạnh đó, môi trường cạnh tranh chưa thật sự bình đẳng khi nhiều doanh nghiệp tư nhân vẫn gặp bất lợi khi tiếp cận nguồn lực, đồng thời, chi phí không chính thức vẫn còn tồn tại và thông tin thị trường chưa thật sự minh bạch.
Khó khăn không chỉ đến từ yếu tố bên ngoài mà còn xuất phát từ nội tại của chính các doanh nghiệp. Nhiều đơn vị hoạt động theo mô hình gia đình, dẫn đến tiềm lực tài chính và trình độ quản trị còn hạn chế. Năng lực công nghệ, đổi mới sáng tạo thấp, thiếu sự liên kết để hình thành chuỗi giá trị. Đáng nói, một bộ phận doanh nghiệp chưa tuân thủ nghiêm pháp luật, gây ra cạnh tranh thiếu lành mạnh và ảnh hưởng đến hình ảnh chung của khu vực.
Chia sẻ cụ thể, một doanh nghiệp xây dựng tại tỉnh Đắk Lắk cho biết, rào cản lớn nhất nằm ở hành lang pháp lý về đất đai – quy hoạch, đặc biệt khi tham gia các dự án hạ tầng. Khó khăn về mặt bằng, nguồn vật liệu khiến công trình chậm tiến độ, gây thiệt hại kinh tế cho nhà thầu. Chi tiết hơn, đơn giá định mức của Nhà nước hiện chưa theo kịp thị trường, trong khi các doanh nghiệp xây lắp vẫn đang loay hoay giữa vòng xoáy “đơn hàng – nguồn việc – thiếu vốn” mà chưa tìm thấy lối ra.
Ông Nguyễn Hoàng Phúc, Phó Giám đốc Sở Tài chính Đắk Lắk, thẳng thắn nhận định, hạn chế lớn nhất khiến kinh tế tư nhân chưa phát huy hết tiềm năng là thể chế và chính sách. Dù đã có nhiều cải thiện, nhưng pháp luật vẫn còn những điểm chưa đồng bộ, chồng chéo. Thủ tục hành chính, việc tiếp cận đất đai, tín dụng hay giấy phép kinh doanh ở một số ngành nghề còn khá phức tạp, tốn thời gian và chi phí. Quan trọng hơn, doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là nhỏ và vừa, rất khó tiếp cận vốn do thiếu tài sản thế chấp.
Nỗi lo của hộ kinh doanh
Không chỉ doanh nghiệp, các hộ kinh doanh cũng đang gặp nhiều vướng mắc. Bà Nguyễn Thị Đượm, chủ hộ kinh doanh Áo cưới thổ cẩm Nguyễn Đượm, chia sẻ về nỗi lo ngại trong việc xuất hóa đơn giá trị gia tăng. Mặc dù sẵn sàng đăng ký để đáp ứng tiêu chuẩn xuất hóa đơn (doanh thu trên 30 triệu đồng/tháng), bà Đượm lại vướng mắc do thiếu hóa đơn chứng từ nguyên liệu đầu vào. "Mặt hàng thổ cẩm hầu như phải lấy nguyên liệu từ các hộ dân dệt thủ công nhỏ lẻ, những hộ này lại không có hóa đơn chứng từ…", bà Đượm trăn trở.
Bên cạnh đó, tư tưởng ngại chuyển đổi thành doanh nghiệp vẫn phổ biến. Vấn đề thủ tục và thuế là rào cản lớn nhất. Hiện tại, thuế khoán của hộ kinh doanh chỉ chiếm gần 1,5% doanh thu, trong khi thuế thu nhập doanh nghiệp là 20% lợi nhuận. Sự chênh lệch này khiến phần lớn hộ kinh doanh chấp nhận "đóng khung" ở quy mô nhỏ.
Ông Huỳnh Thanh Việt, một chủ hộ kinh doanh dịch vụ ăn uống, bày tỏ sự e ngại khi chuyển đổi thành doanh nghiệp đòi hỏi quy trình vận hành chuyên nghiệp, hệ thống kế toán và quản lý chặt chẽ hơn. Ông lo sợ mình không đủ kiến thức và kinh nghiệm để đáp ứng những yêu cầu này.
Những khó khăn mà doanh nghiệp và hộ kinh doanh đang phải đối mặt không chỉ là thách thức mà còn là một bài toán cấp thiết cần lời giải. Sự không bền vững của kinh tế tư nhân, thể hiện qua số lượng doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động và giải thể cao, đặt ra bài toán lớn cho lãnh đạo tỉnh.
"UBND tỉnh Đắk Lắk đã yêu cầu các cơ quan, đơn vị tập trung triển khai quyết liệt, hiệu quả nhiều giải pháp đề ra tại các nghị quyết của Trung ương, địa phương nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp", Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk Đào Mỹ nhấn mạnh.
Để khu vực kinh tế tư nhân Đắk Lắk thực sự bứt phá và trở thành động lực chính, việc tháo gỡ dứt điểm những rào cản về thể chế, tiếp cận nguồn lực và cải thiện môi trường kinh doanh là vô cùng quan trọng. Doanh nghiệp đang cần những chính sách thiết thực, minh bạch, dễ tiếp cận, để họ có điều kiện phát triển đúng nghĩa, vươn lên tương xứng với tiềm năng của vùng Tây Nguyên.
