Để đạt mục tiêu năm 2013 xuất khẩu đạt khoảng 126,1 tỷ USD (tăng 10% so với năm 2012) trong hoàn cảnh kinh tế khó khăn này, việc tận dụng những ưu đãi thuế quan thông qua các FTA giữa Việt Nam và các nước, được coi là một trong những “chìa khóa” hữu hiệu giúp doanh nghiệp tiếp tục gia tăng xuất khẩu vào nhiều thị trường.

Vụ trưởng Vụ Xuất Nhập khẩu, Bộ Công thương, Phan Văn Chinh, cho biết: Năm 2012, kim ngạch xuất khẩu sang một số nước có FTA đã có sự tăng trưởng đáng ghi nhận, trong đó khu vực ASEAN tăng trưởng khoảng 27,2%; Nhật Bản tăng 39%, Hàn Quốc tăng 18%, nên tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 53,5 tỷ USD.

Dự kiến, sau khi kết thúc phiên đàm phán TPP (Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương) và đàm phán FTA với EU thì dung lượng thị trường FTA sẽ lớn hơn rất nhiều, chiếm đến khoảng 86% kim ngạch xuất khẩu của cả nước.

Theo ông Trần Bá Cường, Trưởng phòng Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), chuyên gia đàm phán Vụ Chính sách Thương mại đa biên, Bộ Công thương, thời gian qua, không ít doanh nghiệp Việt Nam đã tận dụng được những ưu thế của FTA.

Thống kê cho thấy, nhờ tận dụng được ưu đãi thuế quan từ việc cấp giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O-Certificate of Origin - chứng từ quan trọng trong bộ hồ sơ xuất nhập khẩu để đảm bảo quyền ưu đãi) trong các thị trường có FTA, tổng kim ngạch hàng hóa xuất khẩu tận dụng được ưu đãi này kim ngạch xuất khẩu từ đầu năm 2012 đến nay đều tăng trưởng mạnh so với cùng kỳ năm 2011 với giá trị đơn hàng tăng cao. Nhờ vậy, tỷ trọng xuất khẩu vào các thị trường như Trung Quốc, Ấn Độ, Lào đều tăng mạnh.

Theo Báo cáo Triển vọng kết nối giao thương Việt Nam được Ngân hàng HSBC công bố, trái ngược với hầu hết các nước láng giềng ở khu vực mới nổi của châu Á, Việt Nam vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng xuất khẩu ở mức 2 con số trong năm 2012, đi qua giai đoạn suy giảm kinh tế toàn cầu một cách khá tích cực.

Theo Báo cáo này, trong năm vừa qua, Hoa Kỳ là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam. Đặc biệt, từ khi ký kết Hiệp ước Thương mại song phương Việt - Mỹ và sự kiện Việt Nam gia nhập WTO năm 2007, Việt Nam đã trở thành nhà cung cấp mặt hàng quần áo và giầy dép lớn thứ hai cho thị trường Hoa Kỳ.

Xuất khẩu Việt Nam được kỳ vọng sẽ tăng trưởng ở mức hơn 10%/năm cho đến cuối năm 2030. Đến năm 2030, Trung Quốc sẽ vượt Mỹ trở thành đối tác xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Tuy nhiên, Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc vẫn sẽ là những thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam.

HSBC đánh giá kế hoạch mở rộng Hiệp định Thương mại tự do ASEAN, tiến tới xóa bỏ rào cản thuế quan ở tất cả các mặt hàng vào năm 2015 sẽ là một nhân tố hỗ trợ nữa cho mậu dịch giữa Việt Nam và các nước trong khu vực về trung hạn.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp Việt Nam chưa hiểu biết nhiều về FTA và các cách tận dụng FTA, nên áp dụng vào thực tế còn lúng túng. Doanh nghiệp cũng chưa cập nhật đầy đủ về cam kết cắt giảm thuế quan hàng năm của các đối tác trong các FTA với Việt Nam như Nhật Bản, Úc, Hàn Quốc... Cùng với đó, hầu hết doanh nghiệp chưa nắm bắt được hay cập nhật đầy đủ các thông tin về hàng rào kỹ thuật và các biện pháp kiểm dịch động thực vật. Doanh nghiệp chưa nghiên cứu cụ thể về quy tắc xuất xứ, mức cắt giảm thuế quan trước khi lập kế hoạch sản xuất kinh doanh, xuất khẩu. Điều này dẫn đến những rủi ro có thể phát sinh khi xuất khẩu.

Vì vậy, các doanh nghiệp cần nắm bắt được những thuận lợi và khai thác triệt để các cơ hội và lợi thế mở cửa của thị trường xuất khẩu, các ưu đãi về cắt giảm thuế quan và rào cản thuế quan, cũng như nắm được những thách thức trong khi thực hiện các FTA, từ đó chủ động định ra chiến lược tiếp cận thị trường nước ngoài một cách phù hợp.

Hiện Bộ Công thương đã xây dựng và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án tăng cường quản lý chứng nhận xuất xứ. Theo đề án này, Bộ Công thương sẽ chủ trì, phối hợp với các đơn vị tập trung vào các giải pháp, xây dựng và đẩy nhanh việc thực hiện các chính sách khuyến khích phát triển và thủ tục đầu tư vào các ngành công nghiệp hỗ trợ, nhằm tăng tỷ lệ nội địa hóa sản phẩm, đáp ứng được tiêu chí hàm lượng nội địa hóa và xuất xứ hàng hóa.

Mặt khác, đơn giản hóa thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian cấp C/O (chứng nhận xuất xứ) thông qua việc tăng cường cấp C/O điện tử. Bên cạnh đó, Bộ sẽ nâng cấp, hoàn thiện hệ thống cấp giấy chứng nhận xuất xứ điện tử, tạo điều kiện cho doanh nghiệp, đồng thời có kế hoạch triển khai việc trao đổi xuất xứ điện tử cho một số đối tác lớn trong khu vực. Đặc biệt là nghiên cứu đề án tự chứng nhận xuất xứ theo hướng cho phép doanh nghiệp tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa cho mình và duy trì việc phổ biến chứng nhận xuất xứ.

Bên cạnh việc tuyên truyền, một số giải pháp hành chính thiết thực khác đã và đang được triển khai như rút ngắn thời gian cấp C/O cho hàng hóa từ 3 ngày xuống còn 4 - 8 tiếng trong ngày, cũng hỗ trợ tích cực cho hoạt động xuất khẩu.