Làn sóng đang trỗi dậy 

ĐTRNN là vấn đề mang tính toàn cầu và là xu thế của các quốc gia nhằm tận dụng nguồn tài nguyên, nguyên liệu tại chỗ, tiết kiệm chi phí vận chuyển, đồng thời tránh được chế độ giấy phép xuất khẩu trong nước và tận dụng được quota xuất khẩu của nước sở tại để mở rộng thị trường, tăng cường khoa học kỹ thuật, nâng cao năng lực quản lý và trình độ tiếp thị với các nước trên thế giới. Tuy nhiên, tùy thuộc vào nhu cầu và điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của mỗi nước, dòng vốn đầu tư các nước biến động từng năm.

Bắt đầu từ năm 2006, hoạt động ĐTRNN của các doanh nghiệp (DN) Việt Nam mới thực sự khởi sắc. Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đến nay Việt Nam đã có 410 D.A ĐTRNN với tổng số vốn đăng ký hơn 7 tỷ USD (tăng 3,1 lần về số D.A và 5,3 lần về vốn đăng ký so với giai đoạn từ năm 1999 - 2005). Quy mô vốn đầu tư bình quân đạt trên 17 triệu USD mỗi D.A, cao hơn nhiều so với các thời kỳ trước. Riêng, tại Lào, quốc gia có số D.A và vốn đầu tư của DN Việt Nam nhiều nhất đã có 178 D.A với tổng vốn đăng ký trên 3,2 tỷ USD. Tại Campuchia có 81 D.A do các DN Việt Nam đầu tư với tổng vốn đăng ký khoảng 1,3 tỷ USD… Điểm đến cho ĐTRNN của Việt Nam không chỉ là các thị trường quen thuộc trong khu vực mà còn mở sang cả các quốc gia lớn như: Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Australia và một số nước Mỹ Latin.

Điều đáng nói, bên cạnh những tên tuổi quen thuộc trong việc “mang chuông đi đấu xứ người” như PetroVietnam, Viettel, Hoàng Anh Gia Lai, BIDV… nhiều DN lớn khác cũng bắt đầu tìm đường “xuất ngoại”, trong đó một số D.A tầm vóc hàng tỷ USD đã xuất hiện.

Cần kiểm soát dòng chảy ngoại tệ

Theo dự báo của Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), trong những năm tới

hoạt động ĐTRNN của các DN Việt Nam sẽ gia tăng mạnh mẽ với số vốn hàng năm lên đến hàng tỷ USD. Bởi, Việt Nam ngày càng hội nhập sâu, rộng vào đời sống kinh tế quốc tế, nhất là sau khi trở thành thành viên WTO. Bên cạnh đó, Chính phủ tiếp tục ban hành cơ chế, chính sách khuyến khích nhằm đáp ứng xu thế các DN Việt Nam ĐTRNN để mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm, tiết kiệm chi phí sản xuất, chi phí vận tải và khai thác lợi thế của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.

Tuy nhiên, làm sao để quản lý dòng vốn đầu tư này theo hướng mang lại hiệu quả thiết thực cho đất nước là bài toán các nhà quản lý đang phải tìm tới. Báo cáo mới đây của Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã chỉ ra những bất cập trong hoạt động ĐTRNN. Đó là việc thực hiện chế độ báo cáo các D.A của các DN chưa đầy đủ, nghiêm túc; tồn tại nhiều khó khăn trong đánh giá hiệu quả vốn đầu tư của DN Nhà nước tại nước ngoài, trong khi chế tài chưa được quy định rõ. Trên thực tế phân tích số liệu của 5 tập đoàn Nhà nước có vốn ĐTRNN lớn cho thấy, số vốn đã chuyển ra nước ngoài đạt trên 1,24 tỷ USD, nhưng hầu hết các D.A chưa có lợi nhuận.

Phần lớn D.A có quy mô lớn đều mang tính dài hạn, thu hồi vốn lâu, hiệu quả đầu tư chưa được lượng hóa rõ (khai khoáng, dầu khí, trồng cao su, điện). Trong khi đó, đẩy nhanh thực hiện các D.A đầu tư quy mô lớn tại nước ngoài đồng nghĩa với việc chuyển một lượng vốn tương đối lớn (ngoại tệ) đầu tư trong nước ra nước ngoài, có ảnh hưởng nhất định đến nguồn  vốn đầu tư trong nước; đồng thời tạo thêm gánh nặng cho cán cân thanh toán nước ta - vốn đang có sự thâm hụt lớn. Bên cạnh đó, dù tốc độ chuyển vốn ra nước ngoài năm sau cao hơn năm trước, nhưng tỷ suất lợi nhuận (so sánh lợi nhuận chuyển về nước với vốn chuyển ra nước ngoài) đạt tỷ lệ rất thấp, bình quân chỉ 0,46% cho giai đoạn năm 1989 - 2010. Thống kê 300 D.A ĐTRNN cho thấy, lợi nhuận lũy kế chuyển về nước đến nay mới đạt 39 triệu USD; trong khi tính đến tháng 9/2010, các D.A ĐTRNN của DN Việt Nam đã giải ngân được số vốn gần 1,8 tỷ USD.

Tình hình trên cho thấy, về ngắn hạn ĐTRNN đang tạo sự mất cân đối giữa dòng tiền đầu tư và dòng tiền chuyển về nước của các D.A, cần có biện pháp thiết thực để quản lý sao cho vừa khuyến khích được ĐTRNN, vừa mang lại lợi ích cho DN và đất nước.

                                                                                                     Minh Hà