Ngày 1/1/1991, HTX Nông nghiệp Thanh Mai (khi ấy thuộc huyện Thanh Trì, nay thuộc địa bàn phường Hoàng Văn Thụ, quận Hoàng Mai) lập văn bản giao 4.225m2 đất sản xuất nông nghiệp cho 7 nhân khẩu là thành viên hộ gia đình tôi do chồng tôi là ông Nguyễn Đình Hạ làm chủ hộ (văn bản ghi giao ông Hạ và 5 người con, mỗi người 650m2 đất; giao bà Nguyễn Thị Kim (vợ ông Hạ) 325m2; tổng cộng 4.225m2 đất).

Từ đó, hộ gia đình ông Hạ đã sử dụng 4.225m2 đất vào mục đích sản xuất nông nghiệp, làm nhà cấp 4 trên khuôn viên đất để ở và trông nom cây trồng, vật nuôi. Nay toàn bộ diện tích 4.225m2 đất hộ gia đình ông bà Nguyễn Đình Hạ, Nguyễn Thị Kim đang sử dụng bị thu hồi (không có quyết định) để làm dự án bãi đỗ xe nhưng chính quyền không bồi thường, hỗ trợ đối với toàn bộ 4.225m2 đất hộ gia đình ông Nguyễn Đình Hạ đã sử dụng từ năm 1991 mà chỉ áp dụng chính sách bồi thường, hỗ trợ của Nhà nước đối với 650m2 là diện tích đất ghi tại văn bản của HTX giao riêng cho chủ hộ). 

Chính quyền nói, họ vận dụng chính sách “áp dụng đối với 27 hộ được HTX Nông nghiệp Thanh Mai giao (trong đó có hộ gia đình tôi) như các trường hợp được giao đất theo Nghị định số 64/CP của Chính phủ để phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ…”. (Công văn số 4273/STNMT-KHTH ngày 26/8/2013 của Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội).

 Hiện nay, ở phường Hoàng Văn Thụ, một số hộ bị thu hồi đất đang rất bức xúc vì cũng rơi vào tình trạng tương tự như hộ gia đình tôi. Ngoài ra, luật sư tư vấn cho người dân nói rằng, chủ đầu tư là doanh nghiệp đa thành phần. Việc lập dự án bãi đỗ xe là vì mục đích sản xuất kinh doanh, vì lợi nhuận nên phải thương thảo với dân khi thu hồi đất.

Mong Tòa soạn bình luận sự việc nêu trên từ góc nhìn pháp lý. 

Ý kiến của chúng tôi: 

1. Căn cứ quy định tại Điều 106 Bộ Luật Dân sự: “Hộ gia đình” bao gồm “các thành viên có tài sản chung, cùng đóng góp công sức để hoạt động kinh tế chung trong sản xuất…”. Như vậy, “chủ hộ” không đồng nghĩa với “hộ gia đình”. Chủ hộ là một thành viên trong “hộ gia đình”.

2. Nếu các cơ quan có thẩm quyền thực hiện nghiêm Nghị định 64/CP thì sau khi được giao đất (1/1/1991), hộ gia đình ông Nguyễn Đình Hạ đã được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất kể từ 15/10/1993 là ngày Nghị định  64/CP và Luật Đất đai năm 1993 cùng có hiệu lực. Vì vậy, việc “áp dụng đối với 27 hộ được HTX Nông nghiệp Thanh Mai giao (trong đó có hộ gia đình ông Hạ, bà Kim) như các trường hợp được giao đất theo Nghị định 64/CP của Chính phủ để phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ…”, thiết nghĩ, là điều người bị thu hồi đất chấp nhận được. 

Tuy nhiên, nếu phương án bồi thường, hỗ trợ không phải dành cho “hộ gia đình” mà chỉ dành cho... "chủ hộ" (ông Nguyễn Đình Hạ) thì không có cơ sở pháp lý. Bởi vì, không có quy định nào cho phép thu hồi đất được HTX giao cho “hộ gia đình” sử dụng (trong đó, “các thành viên có tài sản chung, cùng đóng góp công sức để hoạt động kinh tế chung..."), nhưng khi thu hồi đất, thì lại chỉ bồi thường cho… “chủ hộ”. Đề nghị các cơ quan có thẩm quyền ở TP Hà Nội và quận Hoàng Mai xem xét lại việc này.

3. Ngoài ra, có thể áp dụng các quy định về bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đối với đất sử dụng trước ngày 15/10/1993 mà không có giấy tờ về quyền sử dụng đất, vì văn bản giao đất ngày 1/1/1991 không phải là một loại “giấy tờ về quyền sử dụng đất”. Các quy định này được nêu tại Điều 44 Nghị định 84/2007/NĐ-CP (điểm a, điểm c khoản 1); tại Nghị định 69/2009/NĐ-CP (các điều từ 20 đến 24) và tại Quyết định 108/2009/QĐUBND của UBND TP Hà Nội…

4. Riêng trường hợp hộ gia đình ông Nguyễn Đình Hạ và bà Nguyễn Thị Kim (đất đang sử dụng là đất có nhà ở xây dựng từ năm 1991): “Được bồi thường đối với diện tích đất thực tế đang sử dụng nhưng diện tích được bồi thường không vượt quá hạn mức giao đất ở theo quy định tại khoản 2 Điều 83 và khoản 5 Điều 84 của Luật Đất đai tại thời điểm có quyết định thu hồi đất” (điểm a, khoản 1 Điều 44 Nghị định 84/2007/NĐ-CP).

5. Ý kiến của luật sư tư vấn bà con bị thu hồi đất dành cho dự án bãi đỗ xe này là chính xác.

Luật gia, nhà báo Nguyễn Chấn