Ngày 16/10, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật (Bộ Tư pháp) tổ chức Hội thảo khoa học “Hoàn thiện thể chế thừa phát lại đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới”.
Phát biểu khai mạc, ông Trương Thế Côn, Tổng Biên tập Tạp chí Dân chủ và Pháp luật cho biết, hội thảo là diễn đàn để các nhà quản lý, nhà khoa học, nhà hoạt động thực tiễn trao đổi về các nội dung, như: Quan điểm của Đảng, Nhà nước về phát triển chế định trợ giúp pháp lý và hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật về trợ giúp pháp lý nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; yêu cầu đối với hệ thống pháp luật để chế định thừa phát lại hoạt động đạt chất lượng, hiệu quả cao, đáp ứng sự phát triển của đất nước trong bối cảnh mới; điểm nghẽn, khó khăn, vướng mắc liên quan đến hoạt động của thừa phát lại; thực trạng hoạt động của thừa phát lại…
Tại hội thảo, nhiều đại biểu đồng tình với việc xã hội hóa hoạt động thi hành án dân sự thông qua thừa phát lại, nhất là trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội mạnh mẽ hiện nay, hoạt động thi hành án có nơi bị quá tải… Tuy nhiên, các đại biểu cho rằng, cần quy định chặt chẽ, cụ thể quyền và nghĩa vụ của thừa phát lại; đi cùng với đó là cơ chế giám sát, kiểm tra, thanh tra.
Nhiều hạn chế trong thừa phát lại
Theo luật sư, TS Đào Ngọc Chuyền, Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam, chủ đề hội thảo rất phù hợp thực hiện, đẩy mạnh chủ trương xã hội hóa về thi hành án dân sự và thực hiện Nghị quyết 49, Nghị quyết 27, đặc biệt trong giai đoạn đổi mới thi hành pháp luật.
Ông Đào Ngọc Chuyền cho rằng, vấn đề thừa phát lại còn rất nhiều hạn chế, như thẩm quyền trong thi hành án dân sự; thực tế phát triển kinh tế - xã hội không còn đơn giản như giai đoạn trước; nhận thức về thừa phát lại của một số cơ quan, đơn vị còn hạn chế và việc lập vi bằng cũng còn hạn chế.
Từ thực tiễn đó, luật sư, TS Đào Ngọc Chuyền đề xuất tiếp tục hoàn thiện thể chế theo hướng đột phá. Trong đó, thúc đẩy việc xây dựng các báo cáo tổng kết, tổ chức các hội thảo, hội nghị, xây dựng luật; hoàn thiện các pháp luật liên quan để tạo sự đồng bộ; giảm các thủ tục liên quan đến vi bằng; minh bạch hóa và nâng cao chất lượng dịch vụ, đặc biệt phải có hậu kiểm chặt chẽ; đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số; nâng cao chất lượng nguồn lực; tuyên truyền, phổ biến pháp luật để người dân, tổ chức hiểu và tham gia hoạt động thừa phát lại.
Theo ông Nguyễn Tiến Pháp, Trưởng Văn phòng Thừa phát lại Sài Gòn, điểm nghẽn, hạn chế lớn nhất của thừa phát lại liên quan đến hoạt động thi hành án dân sự thời gian qua là giao nhiệm vụ nhưng không được giao quyền hoặc giao quyền nhưng không có cơ chế thực hiện. Ngoài quy định, thủ tục còn rườm rà thì vấn đề chi phí cũng là một rào cản.
Trao quyền cho thừa phát lại nhưng phải có điều kiện, quy định cụ thể, chặt chẽ
Liên quan đến nội dung có nên trao quyền cho thừa phát lại thực hiện việc cưỡng chế trong thi hành án dân sự, nhiều đại biểu bày tỏ quan điểm đồng ý.
Ông Nguyễn Tiến Pháp, Trưởng Văn phòng Thừa phát lại Sài Gòn cho rằng, giao quyền phải đi cùng với giao công cụ, cụ thể là giao thừa phát lại được thực hiện các biện pháp cưỡng chế thi hành án, biện pháp đảm bảo. Đây là điều kiện tiên quyết để xã hội hóa công tác thi hành án dân sự được thực hiện hiệu quả trong thời gian tới. Đồng thời, nên đưa phí tống đạt vào chi phí tố tụng để người thua kiện phải chịu, khi đó tháo gỡ được điểm nghẽn của thừa phát lại trong tống đạt.
Theo bà Bùi Nguyễn Phương Lê, Học viện Tư pháp, mỗi chấp hành viên trong 3 ngày làm việc phải thực hiện xong 1 việc thi hành án, điều này dẫn đến cơ quan thi hành án quá tải là điều tất yếu và hiện hữu. Trong khi đó, thực tế cho thấy, các vụ thi hành án năm sau đều cao hơn năm trước.
Bà Lê đưa ra giải pháp là phải thực hiện việc chuyển đổi số - một trong những giải pháp ngành thi hành án dân sự phải thực hiện. Tuy nhiên, trong thời gian trước mắt, việc chuyển đổi số chưa được thực hiện ngay lập tức. Mặt khác, cần phải tăng biên chế cho thi hành án dân sự, song điều này lại đi ngược với chủ trương tinh giản biên chế. Do đó, bà Lê cho rằng, giải pháp xã hội hóa công tác thi hành án trong giai đoạn hiện nay là cần thiết.
Để thừa phát lại có thể thực hiện được hiệu quả thi hành án, theo bà Lê phải giao quyền cho thừa phát lại. Cùng với đó, phải có nhiều phương án để kiểm soát hoạt động của thừa phát lại.
Bà Lê Thị Kim Dung, nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý, chỉ đạo nghiệp vụ thi hành bản án, quyết định dân sự, kinh tế, lao động, hôn nhân gia đình, trọng tài thương mại (Vụ Nghiệp vụ 1), Tổng cục Thi hành án dân sự (nay là Cục Thi hành án dân sự) nhấn mạnh, đã trao quyền cho thừa phát lại thì phải trao đầy đủ. Nói về băn khoăn của nhiều đại biểu trong việc quản lý thừa lại, bà Dung cho hay, nhiều nước trên thế giới đã thực hiện thừa phát lại tư nhân từ rất lâu. Do đó, cần mạnh dạn trao quyền và trao đầy đủ quyền cho thừa phát lại như chấp hành viên. Tuy nhiên, cần có cơ chế đạo đức nghề nghiệp để ràng buộc thừa phát lại.
Đồng quan điểm, bà Hà, Đại học Luật Hà Nội bày tỏ, khi đã chấp thuận thừa phát lại là chủ thể của thi hành án thì phải trao cho họ quyền hoạt động hiệu quả. Theo bà, nên trao cho họ có quyền, nghĩa vụ như chấp hành viên (ra quyết định thi hành án, được áp dụng biện pháp bảo đảm, được đưa ra quyết định cưỡng chế). Cùng với đó, có cơ chế giám sát hiệu hoạt động thừa phát lại thông qua kiểm sát viên; quy định rõ trách nhiệm của thừa phát lại, ví dụ các thừa phát lại phải mua bảo hiểm nghề nghiệp để đảm bảo trong trường hợp thừa phát lại phải bồi thường.
