Toàn cảnh tọa đàm. Ảnh: TH

Kết luận thanh tra liên quan đến dự án có SDĐ phức tạp, khó dứt điểm

Tọa đàm khoa học với chủ đề “Nhận diện khó khăn, vướng mắc trong thực hiện kết luận thanh tra liên quan đến dự án có SDĐ” do Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra vừa tổ chức đã chia sẻ những vướng mắc, giải pháp trong việc thực hiện kết luận thanh tra liên quan đến dự án có SDĐ.

Theo TS Nguyễn Quốc Văn, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra, trong những năm qua, có nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện kết luận thanh tra liên quan đến dự án có SDĐ. Việc theo dõi, đôn đốc, kiểm tra thực hiện kết luận thanh tra liên quan đến dự án có SDĐ được đặt ra trong bối cảnh thực hiện Luật Thanh tra năm 2022 và các văn bản hướng dẫn thi hành, Luật Đất đai năm 2024 và pháp luật về đầu tư công, pháp luật về đầu tư theo hình thức đối tác công tư cùng các quy định pháp luật có liên quan.

TS Văn cho rằng, một số kết luận thanh tra đã phát hiện nhiều chủ thể với các vi phạm pháp luật về đầu tư, đất đai có giá trị rất lớn, trong thời gian dài, tuy nhiên, việc khắc phục và xử lý gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, một số nội dung kiến nghị xử lý về kinh tế, xử lý trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến vi phạm pháp luật về đầu tư đất đai chưa bám sát tính thực tiễn. Sự phối hợp của các cơ quan chức năng như thanh tra, kiểm tra, thuế, ngân hàng, công an trong việc đôn đốc thực hiện kết luận thanh tra có liên quan đến dự án có SDĐ chưa được chặt chẽ và đồng bộ...

Ngoài ra, kết luận thanh tra liên quan đến dự án có SDĐ thường có phạm vi rộng, thời kỳ thanh tra dài, nội dung thanh tra phức tạp, kết luận thanh tra liên quan đến nhiều chủ thể nên việc thực hiện kết luận thanh tra đòi hỏi mất nhiều thời gian, khó dứt điểm. Nhiều kiến nghị liên quan đến dự án SDĐ trong kết luận thanh tra thực hiện còn vướng mắc, khó khăn.

Do đó, TS Nguyễn Quốc Văn cho rằng, trách nhiệm của các bộ, ngành là phải khẩn trương hoàn thành việc rà soát, đề xuất, báo cáo những cơ chế, chính sách cần sửa đổi, bổ sung trong quá trình thực nhiện kết luận thanh tra, kiểm tra.

“Ở góc độ nghiên cứu khoa học, Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra nhận thấy đây là một vấn đề được Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương và Nhân dân đặc biệt quan tâm. Do đó, chúng tôi mong muốn chia sẻ những nội dung xoay quanh việc nhận diện những khó khăn, vướng mắc trong thực hiện kết luận thanh tra liên quan đến dự án có SDĐ”, TS Văn nhấn mạnh.

Thảo luận tại tọa đàm, ThS Hoàng Hưng, Vụ trưởng Vụ 1, Thanh tra Chính phủ, chia sẻ, pháp luật hiện nay chưa có cơ chế để tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn trong thực hiện kết luận thanh tra liên quan đến dự án có SDĐ. 

Ông cho biết, qua thanh tra có thể nhận diện được những sai phạm liên quan đến dự án có SDĐ như: Nhiều dự án SDĐ không qua đấu giá, đấu thầu, khó xác định được giá trị sử dụng đất, không xác định được trách nhiệm tài chính giữa các bên; vi phạm trong việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất; vi phạm liên quan đến quy hoạch xây dựng, trật tự xây dựng.

Nguyên nhân dẫn đến những khó khăn, vướng mắc đó chính là các vi phạm xảy ra trong thời gian dài, liên quan đến nhiều chủ thể, nhiều địa phương, liên quan tới nhiều thời kỳ, chính sách, pháp luật thường xuyên thay đổi. Đa phần lỗi ở nhà đầu tư nhưng vấn đề xử lý lại liên quan đến người dân.

“Việc xử lý vi phạm sẽ ảnh hưởng tới quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, chưa kể nhiều dự án đã chuyển nhượng qua nhiều nhà đầu tư, nhà đầu tư nước ngoài”, ThS Hoàng Hưng nói. 

Theo ThS Hoàng Hưng, thực tiễn công tác xử lý sau thanh tra, rất nhiều dự án liên quan đến SDĐ cần đến giải pháp để tháo gỡ.

Chế tài trong kết luận thanh tra chưa được cụ thể

ThS Hoàng Hưng cho biết, để xử lý thực trạng này, Thanh tra Chính phủ đã phân nhóm những vướng mắc ở quy định của luật thì có cơ chế xử lý đặc thù thông qua sửa đổi, bổ sung luật. 

Liên quan đến thẩm quyền của địa phương thì hướng xử lý là xác định thẩm quyền một cách thống nhất liên quan đến trật tự quy hoạch, trật tự đô thị.

Theo ThS Hoàng Hưng, nguyên tắc xử lý những khó khăn, vướng mắc của vấn đề này, trước hết là tuân thủ nguyên tắc lãnh đạo của Đảng, đồng thời phù hợp với quy định của pháp luật và phù hợp với những thỏa thuận quốc tế. Trong đó quan trọng nhất là kết luận thanh tra có hiệu lực phải thực hiện triệt để.

Mặt khác, tập trung giải quyết những vướng mắc về cơ chế, chính sách cần phải tính đến cả thực tiễn khách quan, hoàn cảnh lịch sử, hài hòa lợi ích giữa các chủ thể Nhà nước, người dân và nhà đầu tư, đặc biệt là bảo vệ lợi ích chính đáng của chủ thể.

“Hiện nay, về cơ bản, các đề xuất của Thanh tra Chính phủ đều được đồng tình và đang được đưa vào thực hiện. Có những chủ trương mang tính định hướng, chưa được đưa vào thực tiễn”, Ths Hoàng Hưng cho biết.

Tại tọa đam, các đại biểu đã trao đổi, chia sẻ thêm thông tin về tính phức tạp của các cuộc thanh tra liên quan đến dự án có sử dụng đất; sự phối hợp giữa các cơ quan có liên quan đến việc thực hiện kiến nghị đối với dự án, đất đai trong các kết luận thanh tra; khó khăn, vướng mắc trong việc thực hiện kết luận thanh tra liên quan đến dự án có sử dụng đất; đề xuất cơ chế, chính sách cần sửa đổi, bổ sung và nội dung cần hướng dẫn thực hiện trong quá trình giải quyết khó khăn, vướng mắc liên quan đến dự án, đất đai trong kết luận thanh tra.

Ông Đỗ Tiến Dũng, Thanh tra viên chính, Cục 1, Thanh tra Chính phủ cho rằng, các sai phạm về giao đất, sử dụng đất, đền bù tái định cư... dưới góc độ nghiên cứu khoa học, nên nghiên cứu theo từng dạng sai phạm cụ thể để từ đó có hướng xử lý. Một thực tế diễn ra là có nhiều kết luận liên quan đến đất đai chưa thực hiện được.

Ông Đào Tiến Long, Thanh tra Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, việc thực hiện kết luận thanh tra liên quan đến đất đai phải theo quy trình. Vấn đề đất đai có phạm vi rất rộng, phức tạp, do vậy việc xác định nguyên nhân, đưa ra hướng giải quyết là rất khó.

Ông Long cho biết, trong quá trình tổng kết thi hành Luật Đất đai 2013, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tham mưu ban hành Chỉ thị về tăng cường công tác quản lý đất đai, rà soát thống kê những vi phạm về đất đai trong giao đất, cho thuê đất. 

Thực tế cho thấy, để xảy ra những vi phạm, chủ yếu là do năng lực của chủ đầu tư yếu kém, mục đích của dự án đầu tư chưa rõ ràng. Đối với cơ quan quản lý, do việc thẩm định nhu cầu sử dụng đất, thẩm định năng lực chưa chặt chẽ, do cơ chế chính sách, chậm thực hiện bồi thường, giá đất tăng, thay đổi quy hoạch…

“Kết quả thanh tra trách nhiệm về quản lý, sử dụng đất đai cho thấy, đất đai gắn liền với đời sống người dân và vì thế, vấn đề đất đai bị nhiều yếu tố tác động, đi qua nhiều giai đoạn nên không tiếp nối để giải quyết các vấn đề của giai đoạn trước; chế tài trong kết luận thanh tra chưa được cụ thể, là nguyên nhân dẫn đến việc thực hiện kết luận thanh tra về đất đai gặp nhiều khó khăn…”, ông Long cho biết.