1/ Hủy Bản án Dân sự Sơ thẩm số 127/2013/DS-ST ngày 31/12/2013 của TAND huyện Hải Hậu về vụ án “tranh chấp mốc giới quyền sử dụng đất” giữa nguyên đơn: Anh Đặng Văn Nghì, sinh năm 1962; bị đơn: Ông Đặng Văn Hạc, sinh năm 1935; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan: Anh Đặng Văn Cung, sinh năm 1970; chị Bùi Thị Tơ, sinh năm 1960. Các đương sự đều trú tại xóm 2 xã Hải An, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định.

2/ Giao hồ sơ cho TAND huyện Hải Hậu xét xử sơ thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.

Theo Tòa Phúc thẩm, trong vụ án dân sự này, tòa án cấp sơ thẩm “đã có thiếu sót về nội dung và vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng, cấp phúc thẩm không thể khắc phục được”. Bên cạnh đó, Viện KSND tỉnh, thông qua công tác kiểm sát giải quyết vụ án, ngày 31/7/20014 cũng ra Văn bản số 02/TB-VKS-P5 gửi Viện KSND TP Nam Định và các huyện trong toàn tỉnh để “thông báo rút kinh nghiệm vụ án dân sự bị tòa án tỉnh hủy”.

Mặc dù vậy, kể từ ngày bản án dân sự phúc thẩm có hiệu lực (29/7/2014) đến nay đã gần 12 tháng, vẫn chưa thấy TAND huyện Hải Hậu xét xử sơ thẩm lại vụ án dân sự này.

Xin hỏi:

1. Pháp luật quy định trong những trường hợp nào thì án dân sự sơ thẩm bị tòa phúc thẩm hủy, giao hồ sơ cho tòa án cấp sơ thẩm xét xử sơ thẩm lại?

2. Bản án phúc thẩm có hiệu lực đã gần 12 tháng; TAND  huyện Hải Hậu dây dưa kéo dài chưa đưa vụ án ra xét xử có phải là hành vi làm trái pháp luật?

(Một số người dân xã Hải An)

Ý kiến của chúng tôi:

I. Trường hợp hủy bản án sơ thẩm và chuyển hồ sơ vụ án cho tòa án cấp sơ thẩm giải quyết lại vụ án được quy định tại Điều 277 Bộ luật Tố tụng Dân sự:

“Hội đồng xét xử phúc thẩm hủy bản án sơ thẩm, hủy một phần bản án sơ thẩm và chuyển hồ sơ vụ án cho tòa án sơ thẩm giải quyết lại vụ án khi thuộc một trong các trường hợp sau đây:

1. Việc chứng minh và thu thập chứng cứ không theo đúng quy định tại chương VII của Bộ luật này hoặc chưa được thực hiện đầy đủ mà tại phiên tòa phúc thẩm không thể thực hiện bổ sung được;

2. Thành phần của hội đồng xét xử sơ thẩm không đúng quy định của Bộ luật này hoặc có vi phạm nghiêm trọng khác về thủ tục tố tụng”.

II. Bản án phúc thẩm có hiệu lực đã gần 12 tháng; TAND huyện Hải Hậu chậm đưa vụ án ra xét xử có phải là hành vi làm trái pháp luật không?

Vấn đề này có liên quan đến thời hạn tố tụng. “Thời hạn tố tụng” theo giải thích tại khoản 1 Điều 157 Bộ luật Tố tụng Dân sự: “Là một khoảng thời gian được xác định từ thời điểm này đến thời điểm khác để người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng hoặc cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan thực hiện hành vi tố tụng do Bộ luật này quy định”.

Đối với vụ án tranh chấp quyền sử dụng đất, Bộ luật Tố tụng Dân sự quy định “thời hạn chuẩn bị xét xử là 4 tháng kể từ ngày thụ lý vụ án” (mục a, khoản 1 Điều 179). Đối với vụ án có tính chất phức tạp hoặc do trở ngại khách quan thì chánh án tòa án “có thể quyết định gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử nhưng không quá 2 tháng”(mục b, khoản 1 Điều 179).

Do pháp luật không quy định cụ thể thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm lại kể từ ngày bản án phúc thẩm có hiệu lực nên chưa thể kết luận ngay TAND huyện Hải Hậu “làm trái pháp luật” khi chậm xét xử lại vụ án. Nhưng, khác với người dân được làm tất cả những gì mà “pháp luật không cấm”, công chức tòa án trong thi hành công vụ, chỉ  được phép làm những gì mà “pháp luật quy định”, thì thấy không có căn cứ pháp lý để TAND huyện Hải Hậu “dây dưa kéo dài” vụ án dân sự này.

Đề nghị TAND Tối cao hướng dẫn trường hợp này nhằm khắc phục tình trạng hiện nay như Đại biểu Quốc hội, luật sư Trương Trọng Nghĩa phân tích: Các thời hạn xét xử của Bộ luật Tố tụng Dân sự hiện hành từ nộp đơn, xem xét, thụ lý, bổ túc, bổ sung đơn, mời làm việc, hòa giải, phản tố, nhập án, tách án, đình chỉ... Xử sơ thẩm ra án văn, gửi án văn, kháng cáo, xử phúc thẩm, kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, tạo ra rất nhiều dư địa cho sự trì hoãn và tùy tiện về thời gian, không có chế tài cho sự chậm trễ này.

Luật gia, Nhà báo Nguyễn Chấn