Ảnh minh họa

“Cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có trách nhiệm giải trình về quyết định, hành vi của mình trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ được giao khi có yêu cầu của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân bị tác động trực tiếp bởi quyết định, hành vi đó”, Luật PCTN năm 2018 quy định.

Người thực hiện trách nhiệm giải trình là người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị hoặc người được phân công, người được ủy quyền hợp pháp để thực hiện trách nhiệm giải trình. 

Quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật PCTN, theo Nghị định 59/2019/NĐ-CP, người thực hiện nhiệm vụ, công vụ vi phạm quy định về thực hiện trách nhiệm giải trình và vi phạm chế độ báo cáo về công tác PCTN thì bị kỷ luật khiển trách. Trường hợp không thực hiện việc giải trình, không xây dựng, không công khai báo cáo về PCTN thì bị kỷ luật cảnh cáo.

Được từ chối giải trình khi người yêu cầu dùng chất kích thích

Nghị định 59 quy định, nội dung giải trình gồm: Cơ sở pháp lý của việc ban hành quyết định, thực hiện hành vi; thẩm quyền ban hành quyết định, thực hiện hành vi; trình tự, thủ tục ban hành quyết định, thực hiện hành vi; nội dung của quyết định, hành vi.

Để được tiếp nhận yêu cầu giải trình, cá nhân phải có năng lực hành vi dân sự đầy đủ hoặc có người đại diện theo quy định của pháp luật; cơ quan, tổ chức, đơn vị yêu cầu giải trình có người đại diện hợp pháp của cơ quan, tổ chức, đơn vị mình.

Quyết định, hành vi của cơ quan, tổ chức, đơn vị được yêu cầu giải trình tác động trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có yêu cầu giải trình.

Tuy nhiên, pháp luật PCTN có quy định rõ những trường hợp người có trách nhiệm giải trình được quyền từ chối yêu cầu giải trình. 

Đó là, khi không đủ điều kiện tiếp nhận yêu cầu giải trình; nội dung thuộc bí mật Nhà nước, bí mật đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật kinh doanh theo quy định của pháp luật; nội dung chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện nhiệm vụ, công vụ trong nội bộ cơ quan, tổ chức, đơn vị mà chưa ban hành, chưa thực hiện hoặc nội dung chỉ đạo, điều hành của cơ quan cấp trên với cơ quan cấp dưới.

Trường hợp người yêu cầu giải trình đang trong tình trạng không làm chủ được hành vi do dùng chất kích thích hoặc có hành vi gây rối trật tự, đe dọa, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người tiếp nhận yêu cầu giải trình thì người có trách nhiệm giải trình cũng được quyền từ chối yêu cầu giải trình…

Không quá 15 ngày phải thực hiện việc giải trình

Yêu cầu giải trình được thực hiện bằng văn bản hoặc trực tiếp tại cơ quan, tổ chức, đơn vị có trách nhiệm giải trình. Cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có trách nhiệm giải trình tiếp nhận yêu cầu giải trình khi đáp ứng các điều kiện tiếp nhận và không thuộc những trường hợp từ chối yêu cầu giải trình. Trường hợp yêu cầu giải trình không thuộc trách nhiệm thì người tiếp nhận hướng dẫn người yêu cầu đến cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật.

Trường hợp yêu cầu giải trình trực tiếp, có nội dung đơn giản, thì việc giải trình có thể thực hiện bằng hình thức trực tiếp. Việc giải trình trực tiếp phải được lập thành biên bản có chữ ký hoặc điểm chỉ của các bên. 

Còn các trường hợp khác, thời hạn thực hiện việc giải trình không quá 15 ngày, kể từ ngày ra thông báo tiếp nhận yêu cầu giải trình; trường hợp có nội dung phức tạp thì có thể gia hạn 1 lần; thời gian gia hạn không quá 15 ngày và phải thông báo bằng văn bản đến người yêu cầu giải trình.

Trong quá trình thực hiện việc giải trình, người thực hiện trách nhiệm giải trình được quyết định tạm đình chỉ việc giải trình khi người yêu cầu giải trình là cá nhân đã chết mà chưa xác định được người thừa kế quyền, nghĩa vụ hoặc mất năng lực hành vi dân sự mà chưa xác định được người đại diện theo pháp luật; cơ quan, tổ chức bị chia tách, sáp nhập, giải thể mà chưa có cá nhân, tổ chức kế thừa quyền, nghĩa vụ trong vụ việc yêu cầu giải trình…

Khi lý do tạm đình chỉ không còn, người thực hiện trách nhiệm giải trình tiếp tục thực hiện việc giải trình.

Với các trường hợp như người yêu cầu giải trình là cá nhân đã chết mà không có người thừa kế quyền, nghĩa vụ; mất năng lực hành vi dân sự mà không có người đại diện theo pháp luật hoặc rút toàn bộ yêu cầu giải trình thì người thực hiện trách nhiệm giải trình quyết định đình chỉ việc giải trình.

Thảo Nguyên