(Thanh tra) - Nội dung mở rộng phạm vi tham gia của phụ huynh vào các hoạt động giáo dục được quy định trong dự thảo Thông tư ban hành Điều lệ trường tiểu học, trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học được đánh giá là điểm mới mang tính tiến bộ, phù hợp với tinh thần xã hội hóa giáo dục, đồng thời đặt ra yêu cầu phải quy định rõ ràng, mạch lạc, tránh hiểu sai hoặc vận dụng lệch mục tiêu.
Hiện nay dự thảo Thông tư của Bộ Giáo dục và Đào tạo đang được lấy ý kiến các bộ, ngành. Việc ban hành Thông tư được xem là bước đi quan trọng nhằm hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động của nhà trường trong giai đoạn đổi mới giáo dục hiện nay.
Dự thảo Điều lệ lần này thể hiện rõ định hướng tăng cường mối quan hệ nhà trường – gia đình – xã hội, phù hợp với Luật Giáo dục 2019, trong đó khẳng định giáo dục là sự nghiệp của toàn dân, gia đình giữ vai trò nền tảng trong việc hình thành nhân cách người học. Việc tạo cơ chế để phụ huynh tham gia sâu hơn vào đời sống giáo dục của nhà trường, nếu được thiết kế đúng, sẽ góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện, nhất là về đạo đức, lối sống, kỹ năng xã hội và ý thức công dân cho học sinh.
Thực tế cho thấy, ở nhiều cơ sở giáo dục, sự phối hợp chặt chẽ, tích cực giữa phụ huynh và nhà trường đã mang lại những kết quả rõ nét: Giảm vi phạm kỷ luật, tăng tính tự giác học tập, cải thiện môi trường học đường và nâng cao niềm tin xã hội đối với nhà trường. Vì vậy, việc dự thảo Điều lệ khẳng định và mở rộng vai trò phối hợp của phụ huynh là chủ trương đúng, cần thiết và có cơ sở thực tiễn.
Tuy nhiên, chính vì là nội dung mới và tác động trực tiếp đến tổ chức, quản lý nhà trường, nên vấn đề đặt ra không phải là “có nên mở rộng hay không”, mà là mở rộng theo cách nào để đúng vai, đúng chức năng, đúng pháp luật.
Ông Phạm Ngọc Huệ (xã Long Thành, tỉnh Đồng Nai), một phụ huynh có nhiều năm đồng hành cùng nhà trường, bày tỏ sự đồng tình với tinh thần của dự thảo, song cho rằng các quy định cần được diễn đạt cụ thể, dễ hiểu.
“Phụ huynh chúng tôi rất ủng hộ việc được tham gia nhiều hơn vào các hoạt động giáo dục. Nhưng nếu không nói rõ phạm vi, rất dễ xảy ra tình trạng người hiểu đúng, người hiểu khác. Phụ huynh nên là người đồng hành, hỗ trợ, chứ không phải người can thiệp hay quyết định thay nhà trường", ông Huệ cho biết.
Ý kiến này phản ánh tâm lý chung của nhiều phụ huynh hiện nay là mong muốn được đóng góp, chia sẻ trách nhiệm giáo dục, nhưng cũng cần một “ranh giới pháp lý” rõ ràng để tránh áp lực không đáng có cho cả gia đình và nhà trường.
Ở chiều ngược lại, từ thực tiễn quản lý, ông Nguyễn Đình Khôi, Hiệu trưởng Trường THCS Trung Phú (Hà Tĩnh), đánh giá cao tinh thần đổi mới của dự thảo Điều lệ, đặc biệt là việc coi phụ huynh là một chủ thể tham gia vào quá trình giáo dục: Nhà trường rất cần sự phối hợp của phụ huynh, nhất là trong giáo dục đạo đức, nền nếp, phòng chống bạo lực học đường và xây dựng môi trường học tập an toàn. Tuy nhiên, Điều lệ cũng cần làm rõ rằng trách nhiệm quản lý chuyên môn, đánh giá học sinh, tổ chức dạy học vẫn thuộc thẩm quyền của nhà trường và cơ quan quản lý giáo dục.
Theo Hiệu trưởng Nguyễn Đình Khôi, nếu Điều lệ quy định rõ phụ huynh tham gia theo hướng phối hợp, tham vấn, hỗ trợ, thì đây sẽ là “điểm tựa” quan trọng giúp hiệu trưởng và giáo viên thực hiện tốt nhiệm vụ, thay vì trở thành áp lực hay nguồn phát sinh mâu thuẫn.
Một trong những yêu cầu then chốt đặt ra đối với dự thảo là phải xác định rành mạch phạm vi tham gia của phụ huynh, tránh hai khuynh hướng cực đoan, hoặc thu hẹp hình thức, mang tính tượng trưng; hoặc mở rộng quá mức, dẫn tới chồng lấn vai trò quản lý.
Từ góc độ pháp lý và thực tiễn, phụ huynh có thể - và nên tham gia vào các nội dung như: Phối hợp giáo dục đạo đức, lối sống; tham gia xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh; góp ý về chất lượng phục vụ, điều kiện học tập; hỗ trợ tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, giáo dục kỹ năng sống. Đây là những lĩnh vực mà tiếng nói của phụ huynh không chỉ phù hợp mà còn rất cần thiết.
Ngược lại, những nội dung mang tính chuyên môn sâu như xây dựng chương trình giảng dạy, đánh giá kết quả học tập, quản lý nhân sự, hay xử lý kỷ luật theo quy định ngành… cần được xác định rõ là thuộc thẩm quyền của nhà trường và cơ quan quản lý giáo dục, nhằm bảo đảm tính thống nhất, kỷ cương và chuyên nghiệp của hệ thống giáo dục.
Dự thảo Điều lệ trường học lần này cho thấy nỗ lực đáng ghi nhận của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong việc tiếp thu thực tiễn, lắng nghe xã hội và thúc đẩy dân chủ trong nhà trường. Tuy nhiên, để các quy định về sự tham gia của phụ huynh thực sự đi vào cuộc sống, cần chú trọng hơn đến cách diễn đạt, cơ chế thực hiện và trách nhiệm của từng chủ thể.
Việc làm rõ vai trò của ban đại diện cha mẹ học sinh, nguyên tắc phối hợp với hiệu trưởng, cơ chế tiếp nhận và phản hồi ý kiến phụ huynh… sẽ giúp hạn chế cách hiểu cảm tính, đồng thời tạo hành lang pháp lý an toàn cho cả nhà trường và phụ huynh trong quá trình thực hiện.
Có thể khẳng định, việc mở rộng sự tham gia của phụ huynh là xu thế tất yếu trong bối cảnh giáo dục hiện đại, khi yêu cầu giáo dục toàn diện ngày càng cao và nhà trường không thể đơn độc gánh vác mọi nhiệm vụ. Dự thảo Điều lệ trường học đã đi đúng hướng khi đặt phụ huynh vào vị trí đối tác đồng hành, chứ không chỉ là người theo dõi hay thụ hưởng dịch vụ giáo dục.
Vấn đề cốt lõi là phải thiết kế sự đồng hành ấy có định hướng, có giới hạn và có cơ sở pháp lý rõ ràng, để mỗi chủ thể đều phát huy được vai trò của mình, không lấn sân, không né tránh trách nhiệm. Khi đó, sự tham gia của phụ huynh sẽ trở thành nguồn lực tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và củng cố niềm tin xã hội đối với nhà trường.
