(Thanh tra) - Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh việc ban hành hai nghị quyết về tiêu chuẩn đơn vị hành chính và phân loại đô thị để đáp ứng yêu cầu quản lý, phát triển kinh tế - xã hội, chứ không phải để tiếp tục sắp xếp, chia tách, sáp nhập đơn vị hành chính.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều 24/12 đã thông qua về nguyên tắc Nghị quyết về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính và Nghị quyết về phân loại đô thị.
Luật Tổ chức chính quyền địa phương quy định đơn vị hành chính được tổ chức thành 2 cấp với 5 loại hình (tỉnh, TP trực thuộc Trung ương, xã, phường, đặc khu). Sau sắp xếp đơn vị hành chính, cả nước có 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh (6 TP và 28 tỉnh); 3.321 đơn vị hành chính cấp xã (2.621 xã, 687 phường và 13 đặc khu).
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh, việc ban hành hai nghị quyết này rất cần thiết để đáp ứng yêu cầu quản lý, phát triển kinh tế - xã hội, chứ không phải để tiếp tục sắp xếp, chia tách, sáp nhập đơn vị hành chính.
Số lượng đơn vị hành chính sau sắp xếp, theo Phó Chủ tịch Quốc hội, trong những năm tới sẽ không thay đổi.
“Đảng và Nhà nước chưa có chủ trương sắp xếp, sáp nhập, chia tách đơn vị hành chính tiếp”, ông Định nhấn mạnh và khẳng định một lần nữa, việc ban hành các nghị quyết để quản lý công tác sắp xếp đơn vị hành chính vừa qua, hoàn thiện quy hoạch, nâng tầm phát triển đô thị… của từng địa phương, từng đô thị.
Điều chỉnh quy mô dân số, diện tích tự nhiên với TP
Trình bày tờ trình của Chính phủ về dự thảo nghị quyết tiêu chuẩn của đơn vị hành chính, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Đỗ Thanh Bình cho biết, sau sắp xếp, số lượng và quy mô của đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã “đã có biến động lớn”, dẫn đến các tiêu chuẩn của đơn vị hành chính quy định tại Nghị quyết số 1211 năm 2016 “không còn phù hợp”, nên cần được điều chỉnh cho phù hợp với bối cảnh mới.
Dự thảo Nghị quyết về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính, theo ông Bình, được kết cấu thành 3 chương, 12 điều.
Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho hay, với đơn vị hành chính nông thôn (tỉnh, xã) tiêu chuẩn về quy mô dân số, diện tích tự nhiên giữ như quy định hiện hành, nhưng bổ sung tiêu chuẩn mới về định hướng phát triển kinh tế - xã hội, để hướng tới nông thôn hiện đại, văn minh và bền vững.
Với TP trực thuộc Trung ương, theo ông Bình, dự thảo nghị quyết quy định theo hướng điều chỉnh tiêu chuẩn quy mô dân số từ 1 triệu lên 2,5 triệu người trở lên, và diện tích tự nhiên từ 1.500 km² lên 2.500 km².
Dự thảo nghị quyết bổ sung tiêu chuẩn về vị trí, chức năng của đô thị và trình độ phát triển hạ tầng và tổ chức không gian đô thị đạt tiêu chuẩn của đô thị loại I; đồng thời bổ sung tiêu chuẩn về tỷ lệ đô thị hoá từ 45% trở lên và tỷ lệ số phường trên tổng số đơn vị hành chính cấp xã từ 30% trở lên.
Tiêu chuẩn với phường dự kiến điều chỉnh quy mô dân số tăng gấp 2-3 lần so với trước sắp xếp. Tiêu chuẩn diện tích tự nhiên tối thiểu 5,5 km² giữ nguyên nhưng dự thảo nghị quyết bổ sung tiêu chuẩn về vị trí, chức năng của đô thị.
Ngoài ra, dự thảo nghị quyết đã bổ sung tiêu chuẩn về tỷ lệ dân số đô thị từ 50% trở lên; quy định thống nhất tiêu chuẩn của phường thuộc tỉnh không quy định tiêu chuẩn về loại đô thị của phường để phù hợp với quan điểm chỉ đạo tại Kết luận số 212 “không giới hạn đô thị là một đơn vị hành chính”.
“Việc thành lập đặc khu thực hiện theo chủ trương, định hướng của cấp có thẩm quyền trong từng giai đoạn”, ông Bình nói và cho biết, dự thảo nghị quyết bổ sung quy định đặc khu được công nhận loại đô thị phải đạt 50% mức tối thiểu của tiêu chuẩn tỷ lệ dân số đô thị, cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của phường.
Về lập, thẩm định và thẩm tra Đề án thành lập, nhập, chia, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính, theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ, dự thảo nghị quyết quy định cụ thể thẩm quyền, thời hạn thẩm định hồ sơ đề án.
Dự thảo nghị quyết đồng thời quy định rõ trách nhiệm của cơ quan lập đề án trong việc bảo đảm tính chính xác của thông tin, số liệu tại đề án và việc tiếp thu, giải trình, hoàn thiện hồ sơ đề án sau thẩm định.
Cân nhắc tiêu chuẩn thu nhập bình quân đầu người
Nêu quan điểm của cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng đề nghị quy định rõ về việc sử dụng kết quả phân loại đô thị loại I khi xem xét, đánh giá tiêu chuẩn thành lập TP để tránh việc trùng lặp về nội dung, thủ tục.
“Việc không quy định rõ nguyên tắc sử dụng kết quả phân loại đô thị khi đánh giá tiêu chuẩn của thành phố có thể dẫn đến trường hợp có tỉnh đã đáp ứng tiêu chuẩn để thành lập thành phố nhưng lại chưa có kết quả được công nhận là đô thị loại I”, ông Tùng nói.
Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị rà soát, quy định thống nhất các tiêu chuẩn về cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của phường với nội dung có liên quan tại dự thảo nghị quyết về phân loại đô thị.
Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đồng thời đề nghị cân nhắc tính hợp lý của một số tiêu chuẩn vì chưa phù hợp với thực tế và khó bảo đảm tính khả thi như: tiêu chuẩn thu nhập bình quân đầu người/năm cao hơn mức bình quân cả nước từ 0,7 lần trở lên; tiêu chuẩn tỷ lệ dân số đô thị trên quy mô dân số với phường ở hải đảo bằng 50% mức quy định…
Sau khi thảo luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua về nguyên tắc đối với 2 dự thảo nghị quyết, giao cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan thẩm tra tiếp tục hoàn thiện hai dự thảo, xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội bằng văn bản để ban hành, có hiệu lực thi hành từ 1/1/2026.
“Không bỏ qua bất cứ đô thị nào đã được công nhận”
Theo quy định hiện hành, Việt Nam có 6 loại đô thị, gồm: đô thị loại đặc biệt, loại I, loại II, loại III, loại IV và loại V, được phân loại dựa trên các tiêu chí về chức năng, quy mô dân số, mật độ dân số, tỷ lệ lao động phi nông nghiệp và hạ tầng kỹ thuật - xã hội.
Dự thảo Nghị quyết về phân loại đô thị trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định 4 loại đô thị.
Trong đó, đô thị loại đặc biệt là đô thị trung tâm tổng hợp quốc gia, quốc tế, có vai trò, vị trí và điều kiện phát triển kinh tế - xã hội đặc biệt.
Đô thị loại I là đô thị trung tâm quốc gia, có vai trò, vị trí, chức năng trung tâm tổng hợp của quốc gia.
Đô thị loại II là đô thị trung tâm tỉnh, thành phố, có vai trò, vị trí, chức năng trung tâm tổng hợp hoặc trung tâm chuyên ngành của tỉnh, thành phố hoặc vùng liên tỉnh.
Đô thị loại III là đô thị trung tâm tiểu vùng thuộc tỉnh, thành phố, có vai trò, vị trí, chức năng trung tâm tổng hợp hoặc chuyên ngành tiểu vùng.
Tiêu chí phân loại đô thị gồm: Vai trò, vị trí và điều kiện phát triển kinh tế - xã hội; Mức độ đô thị hóa; Trình độ phát triển hạ tầng và tổ chức không gian đô thị.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định khẳng định nghị quyết mới “không bỏ qua bất cứ đô thị nào đã được công nhận”, chỉ có xếp loại có thể khác.
