(Thanh tra) - Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi sáng 16/6, theo chương trình nghị sự kỳ họp 9.
Đây là những nội dung quan trọng, mang ý nghĩa lịch sử để tạo nền tảng pháp lý cho tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, kết thúc cấp huyện ở nước ta.
Tỉnh, xã sẽ quyết số lượng, phụ cấp của người hoạt động không chuyên trách
Báo cáo tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi được Chính phủ gửi các đại biểu Quốc hội cho biết, có ý kiến đề nghị cân nhắc việc chấm dứt hoạt động người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, đồng thời đề nghị có chính sách sử dụng phù hợp với người hoạt động không chuyên trách trên tinh thần bảo đảm tinh gọn.
Chính phủ cho hay, Nghị quyết 60 của Hội nghị Trung ương 11 khóa XIII và các kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã định hướng kết thúc hoạt động của người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã từ 1/8.
Nhưng căn cứ Kết luận 163 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ đã giao Bộ Nội vụ nghiên cứu xây dựng trình Chính phủ quy định về giải quyết chế độ, chính sách đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã khi chấm dứt hoạt động và nghiên cứu việc tiếp tục sử dụng người hoạt động không chuyên trách đến 31/5/2026.
Đối với việc quy định cụ thể về số lượng, chức danh, mức phụ cấp của người hoạt động không chuyên trách, dự thảo luật đã giao thẩm quyền cho HĐND cấp tỉnh, cấp xã quyết định.
Có quy định “mở” để có thể không tổ chức HĐND ở một số địa phương
Liên quan quy định về đơn vị hành chính, có ý kiến đề nghị cân nhắc giữ mô hình thành phố thuộc tỉnh và tương đương với tính chất như một đặc khu.
Tiếp tục dẫn Nghị quyết 60 và các kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ nêu, cấp có thẩm quyền đã định hướng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp: cấp tỉnh gồm tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và cấp xã gồm xã, phường, đặc khu (ở hải đảo).
Dự thảo luật đã thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, không có loại hình đơn vị hành chính thành phố, thị xã thuộc cấp tỉnh.
Về tổ chức chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính và phân loại đơn vị hành chính, có ý kiến đề nghị không tổ chức HĐND ở phường vì các đô thị lớn như TPHCM, Hà Nội đều đã thực hiện rất hiệu quả mô hình chính quyền đô thị.
Theo giải trình của Chính phủ, chính quyền địa phương gồm HĐND và UBND tại dự thảo luật đã bám sát định hướng của Đảng tại các nghị quyết, kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp và phù hợp với định hướng sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013.
Dự thảo luật cũng đã quy định về nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của chính quyền địa phương tỉnh, thành phố, xã, phường cũng đã có sự phân biệt giữa đô thị, nông thôn.
Trong quá trình xây dựng các văn bản hướng dẫn chi tiết quy định của luật liên quan đến mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, Chính phủ cho biết, sẽ phân định rõ hơn nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức bộ máy của các cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác của UBND cấp tỉnh, cấp xã phù hợp với đặc điểm đô thị, nông thôn, hải đảo.
Tuy nhiên, tiếp thu ý kiến đại biểu, căn cứ kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ đã chỉnh lý dự thảo luật theo hướng tại Điều 2 quy định: “Chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính quy định tại khoản 1 Điều 1 của Luật này, trừ đơn vị hành chính quy định tại Điều 28 của Luật này, là cấp chính quyền địa phương gồm có HĐND và UBND”.
“Quy định này tạo cơ sở pháp lý để tại các đặc khu có dân số dưới 1.000 người thì không tổ chức cấp chính quyền địa phương, UBND đặc khu là cơ quan hành chính Nhà nước do UBND cấp tỉnh quyết định thành lập, thực hiện vai trò của chính quyền địa phương tại đặc khu”, Chính phủ nêu quan điểm.
Chủ tịch tỉnh khi cần thiết điều hành vấn đề của xã để việc không “ùn tắc”
Chính phủ cho biết, dự thảo luật đã sửa đổi, bổ sung các quy định để thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính và tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã) bảo đảm phù hợp với mô hình mới.
Đáng chú ý, dự thảo luật quy định, trường hợp cần thiết, UBND, chủ tịch UBND cấp tỉnh trực tiếp chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc UBND cấp mình, UBND, Chủ tịch UBND cấp xã, không để việc giải quyết công việc, thủ tục hành chính đối với người dân, doanh nghiệp bị đình trệ, ùn tắc, kém hiệu quả.
Quy định này, theo Chính phủ, “là cần thiết và phù hợp với thực tiễn hiện nay, khi chuyển đổi từ mô hình chính quyền địa phương 3 cấp sang 2 cấp”.
Chính phủ lý giải, khi không tổ chức chính quyền địa phương cấp huyện, hầu hết nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền cấp huyện hiện nay được chuyển giao cho cấp xã. Tuy nhiên, năng lực của bộ máy chính quyền cấp xã chưa thực sự đồng đều.
Cho nên, cần có cơ chế để tăng cường vai trò, trách nhiệm của chính quyền cấp tỉnh trong việc theo dõi, chỉ đạo, hướng dẫn và có giải pháp kịp thời để hỗ trợ, xử lý trong trường hợp một số chính quyền cấp xã không đủ khả năng thực hiện hoặc thực hiện không hiệu quả các nhiệm vụ, quyền hạn được giao.
Chính phủ cũng báo cáo, tại Điều 54 dự thảo luật đã quy định các nội dung để việc chuyển tiếp từ chính quyền địa phương 3 cấp sang 02 cấp đảm bảo không ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của xã hội, người dân, doanh nghiệp.
Để dự phòng trong trường hợp có những tình huống mới phát sinh mà chưa quy định chuyển tiếp, dự thảo luật quy định giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng, bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, HĐND, UBND cấp tỉnh theo phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm xem xét, ban hành văn bản hoặc ủy quyền ban hành văn bản để giải quyết các vấn đề phát sinh khi tổ chức chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp xã theo quy định của Luật này.
Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi gồm 7 chương, 54 điều và dự kiến có hiệu lực thi hành từ ngày được thông qua.
