(Thanh tra) - Trong thế giới công nghệ phát triển như vũ bão, chúng ta thường ngợi ca những thiên tài trẻ tuổi, những người tạo ra những sản phẩm làm thay đổi cuộc sống. Thế nhưng, đằng sau ánh hào quang ấy lại đầy rẫy những rủi ro, cạm bẫy.
Mới đây nhất, vụ việc một nam sinh lớp 10 bẻ khóa kênh truyền hình đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh, cho thấy vấn đề không còn là chuyện của một học sinh vi phạm pháp luật, mà là cả một bài toán lớn hơn: Chúng ta phải làm gì để dẫn dắt những tài năng trẻ đi đúng hướng?
Tại hội thảo “Tăng cường hợp tác quốc tế trong bảo vệ bản quyền nội dung số” diễn ra ngày 5/8 vừa qua, ông Hán Việt Linh, Phó Chánh văn phòng của VTVcab cho biết, một học sinh lớp 10 ở Bắc Giang (cũ) nay là Bắc Ninh đã dựng lên hệ thống truyền hình lậu quy mô lớn.
Hệ thống này không chỉ có tới hơn 5.000 thành viên mà còn cung cấp gần 1.000 kênh truyền hình từ Trung ương, địa phương đến quốc tế, bao gồm cả nội dung độc quyền của nhiều nhà đài lớn. Học sinh này bẻ khóa hàng loạt kênh truyền hình lớn trong vòng 30 giây.
Cũng theo ông Linh, vụ việc trên diễn ra từ năm ngoái và đã bị xử lý. Tại hội thảo, ông Linh chia sẻ lại trường hợp này nhằm nói về vấn đề bảo mật trên các nền tảng truyền hình nói riêng.
Sự việc này không phải là cá biệt. Trước đó, tại Việt Nam, đã có trường hợp sinh viên đại học tấn công hệ thống để sửa điểm, thậm chí là những nhóm hacker trẻ tuổi thực hiện các cuộc tấn công mạng quy mô lớn để kiếm lời.
Ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Nghiên cứu, Tư vấn, Phát triển công nghệ và Hợp tác Quốc tế (Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia) chia sẻ câu chuyện, cách đây khoảng 20 năm, vào năm 2006, Trung tâm Tin học của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tố giác với Bộ Công an việc trang web của Bộ bị tin tặc tấn công.
Tin tặc đã tháo ảnh Bộ trưởng trên trang web và thay bằng ảnh của mình. Trang web của Bộ này đã hoạt động bình thường trở lại lúc 17h00 sau khi bị tin tặc tấn công lúc 14h00 ngày 27/11/2006. Sau hai ngày truy tìm, các cơ quan chức năng đã tìm ra hacker tấn công trang web của Bộ Giáo dục và Đào tạo là một học sinh lớp 12 ở tỉnh Vĩnh Long.
Qua những dẫn chứng trên có thể thấy, những "tội phạm mạng" này thường là những học sinh, sinh viên có năng lực nổi trội trong lĩnh vực công nghệ. Điển hình như nam sinh lớp 10 bẻ khóa kênh truyền hình là một trong những học sinh xuất sắc, có niềm đam mê đặc biệt và kiến thức sâu rộng về công nghệ thông tin. Vậy, điều gì đã biến một tài năng thành một hacker?
Theo các chuyên gia về an ninh mạng, vấn đề cốt lõi nằm ở sự thiếu hụt nhận thức. Các em không nhận ra rằng hành động “thử sức” của mình có thể gây ra hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Đối với nhiều em, việc bẻ khóa chỉ đơn giản là một thử thách kỹ thuật, một cách để chứng minh năng lực mà không hề nghĩ đến ranh giới đạo đức và pháp luật.
Hiện nay, nền giáo dục Việt Nam đang tập trung mạnh mẽ vào việc đào tạo kiến thức, đặc biệt là các môn khoa học tự nhiên và công nghệ. Tuy nhiên, dường như chúng ta đã bỏ quên một mảnh ghép quan trọng: Giáo dục đạo đức và pháp luật.
Một học sinh có thể giỏi toán, giỏi lập trình, nhưng nếu không hiểu được giới hạn đạo đức và hậu quả pháp lý của hành vi mình, thì những kiến thức ấy sẽ trở nên nguy hiểm. Sự thiếu hụt này không chỉ xuất hiện trong chương trình học mà còn len lỏi vào cả cách phụ huynh và xã hội nhìn nhận về thành công.
Thực tế, hiện nay, nhiều bậc cha mẹ chỉ quan tâm đến điểm số, giải thưởng, mà ít chú trọng đến việc giáo dục con cái về sự tử tế, trung thực và trách nhiệm. Một đứa trẻ được khen ngợi vì sự thông minh, nhưng lại không được uốn nắn khi có những biểu hiện đi lệch hướng, sẽ dễ dàng nghĩ rằng tài năng của mình là bất khả xâm phạm, và những quy tắc thông thường không áp dụng cho mình.
Trở lại câu chuyện của nam sinh lớp 10 bẻ khoá kênh truyền hình, có thể thấy vai trò của gia đình đặc biệt được nhấn mạnh. Liệu cha mẹ có đủ kiến thức và sự quan tâm để hiểu đam mê của con?
Nhiều bậc phụ huynh, đặc biệt là những người không am hiểu về công nghệ, thường rơi vào thế bị động. Họ có thể nhận ra con mình thông minh, nhưng lại không thể lường trước được những rủi ro mà con có thể gặp phải.
Theo các chuyên gia, để thực sự giải quyết tận gốc vấn đề này, chúng ta không thể chỉ trông chờ vào một cá nhân hay một tổ chức đơn lẻ, mà cần một cách tiếp cận đa chiều, có sự tham gia của cả 3 trụ cột: Gia đình, nhà trường và xã hội.
Trong đó, giáo dục chính là nền tảng cốt lõi. Chúng ta cần lồng ghép giáo dục đạo đức, pháp luật và trách nhiệm xã hội vào chương trình học một cách sâu sắc và thực tế hơn nữa.
Thay vì những bài học lý thuyết khô cứng, hãy biến chúng thành những buổi thảo luận sôi nổi về các tình huống thực tế, những ví dụ thực tế gần gũi để học sinh dễ dàng hình dung và thấu hiểu hậu quả của mỗi hành động.
Song hành cùng nhà trường, cộng đồng cũng cần mở rộng vòng tay đón nhận và định hướng các tài năng trẻ. Các chuyên gia, doanh nghiệp và cơ quan chức năng nên phối hợp chặt chẽ để tạo ra những sân chơi chuyên nghiệp - nơi các em được thỏa sức sáng tạo và phát huy năng lực theo hướng tích cực, an toàn.
Và hơn lúc nào hết, cần nâng cao vai trò của truyền thông. Thay vì thần tượng hóa hay tô vẽ những hành vi vi phạm, truyền thông cần đưa tin một cách cẩn trọng và có trách nhiệm, phân tích sâu sắc về hậu quả pháp lý cũng như đạo đức.
Đồng thời, lan tỏa mạnh mẽ những câu chuyện thành công của các tài năng trẻ đi đúng hướng để tạo cảm hứng tích cực, vẽ nên một con đường sáng cho những người trẻ đang chập chững bước vào thế giới công nghệ rộng lớn.
Vụ việc của nam sinh lớp 10 là một “vết rạn” trên bức tranh tươi sáng của thế hệ trẻ. Đó không chỉ là câu chuyện của riêng em, mà còn là nỗi trăn trở của cả xã hội. Tài năng công nghệ là một món quà, nhưng cũng là một thử thách. Do vậy, cần sự chung tay của mỗi người, từ gia đình, nhà trường đến toàn xã hội, để đảm bảo rằng các em không bị "bẻ gãy" bởi chính tài năng của mình.
