Trao đổi với phóng viên Báo Thanh tra, TS. Trần Đăng Vinh, Thanh tra viên cao cấp, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ đã có nhiều chia sẻ về vai trò của Vụ Pháp chế trong việc tham mưu, đề xuất các giải pháp cốt lõi, từ việc thiết lập các phương pháp “đo lường” minh bạch đến việc khai thác sức mạnh của công nghệ và xây dựng lộ trình lan tỏa toàn diện, nhằm tạo nên văn hóa liêm chính và thượng tôn pháp luật bền vững trong toàn ngành.

TS Trần Đăng Vinh cho biết, để đánh giá hiệu quả việc xây dựng và duy trì văn hoá tuân thủ pháp luật trong đội ngũ cán bộ, công chức một cách khách quan và toàn diện, Vụ Pháp chế dự kiến sẽ tham mưu áp dụng đồng thời nhiều phương pháp, trong đó, trước mắt là tập trung vào việc nghiên cứu, xây dựng và ban hành bộ chỉ số đánh giá tuân thủ pháp luật trong cơ quan thanh tra, trong đó, có các tiêu chí định lượng như số cuộc thanh tra thực hiện đúng thẩm quyền, trình tự, thủ tục; báo cáo kết quả thanh tra đúng thời hạn, đáp ứng được yêu cầu; số vụ việc khiếu nại, tố cáo giải quyết kịp thời, đúng pháp luật… và các tiêu chí có tính chất định tính như thái độ phục vụ, tinh thần trách nhiệm, ý thức kỷ luật...

Các chỉ số này được áp dụng thống nhất toàn ngành để so sánh, đối chiếu theo từng cơ quan, đơn vị thanh tra và trong từng giai đoạn cụ thể.

Bên cạnh đó, Vụ Pháp chế sẽ kết hợp nhiều nguồn đánh giá khác nhau để bảo đảm tính chính xác, khách quan, như đánh giá nội bộ từ cấp trên trực tiếp và đơn vị quản lý; khảo sát độc lập từ các đối tượng thanh tra, cơ quan phối hợp, doanh nghiệp, người dân...

Đồng thời, gắn đánh giá với kết quả thực hiện nhiệm vụ thông qua sơ kết, tổng kết, trong đó, việc đánh giá văn hóa tuân thủ pháp luật không tách rời với chất lượng công việc, gắn với hiệu quả, tiến độ và sự minh bạch trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.

Ngoài ra, tăng cường kiểm tra, giám sát định kỳ, đột xuất đối với việc thực hiện nhiệm vụ chính trị, văn hoá tuân thủ pháp luật, kịp thời phát hiện sai lệch so với chuẩn mực tuân thủ, từ đó đưa ra biện pháp chấn chỉnh.

Lãnh đạo Thanh tra Chính phủ thường xuyên quán triệt, yêu cầu cán bộ, công chức ngành Thanh tra giữ vững ý thức tuân thủ pháp luật trong mọi hoạt động. Ảnh: Huy Trần

Bên cạnh đó, công khai kết quả đánh giá. Trong nội bộ ngành, việc này sẽ tạo động lực thi đua, đồng thời nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

TS Trần Đăng Vinh cho rằng, với cách tiếp này, kết quả đánh giá vừa mang tính định lượng rõ ràng, vừa phản ánh đầy đủ các khía cạnh về đạo đức công vụ và ý thức tuân thủ pháp luật - phù hợp với tinh thần mà Nghị quyết 66/NQ-TW đã đề ra.

Chuyển đổi số quốc gia mở ra cơ hội rất lớn để ngành Thanh tra ứng dụng công nghệ thông tin và đổi mới sáng tạo trong việc thúc đẩy, giám sát và duy trì văn hóa tuân thủ pháp luật. Theo TS Trần Đăng Vinh, cần nhìn nhận vai trò của công nghệ thông tin và đổi mới sáng tạo trên ba khía cạnh trọng yếu.

Trước tiên, công nghệ giúp tăng cường tính minh bạch và khả năng giám sát. Việc xây dựng và ứng dụng công nghệ thông tin để thực hiện phương thức thanh tra trực tuyến, từ xa trên môi trường điện tử, nhật ký thanh tra điện tử, quản lý hồ sơ thanh tra điện tử sẽ giúp mọi quy trình được số hoá, minh bạch, nhằm tiết kiệm thời gian, chi phí, tăng cường hiệu quả cho hoạt động thanh tra và bảo đảm theo dõi, giám sát chặt chẽ hoạt động của Đoàn thanh tra, nhất là trong tuân thủ pháp luật.

Việc xây dựng và ứng dụng công nghệ thông tin để thực hiện phương thức thanh tra trực tuyến, từ xa trên môi trường điện tử, nhật ký thanh tra điện tử, quản lý hồ sơ thanh tra điện tử sẽ giúp mọi quy trình được số hoá, minh bạch. Ảnh: Huy Trần

Bên cạnh đó, việc ứng dụng các hệ thống cơ sở dữ liệu để theo dõi việc thực hiện kết luận thanh tra, quyết định xử lý sau thanh tra cũng giúp cơ quan thanh tra theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện một cách dễ dàng, thuận lợi, qua đó, dễ dàng giám sát việc thực hiện nhiệm vụ của các tổ chức, cá nhân. Việc này không chỉ nâng cao trách nhiệm giải trình của cán bộ mà còn hạn chế cơ hội xảy ra sai phạm.

Thứ hai, việc tự động hoá quy trình và cảnh báo rủi ro được thực hiện thông qua các công cụ phân tích dữ liệu lớn (Big Data) và trí tuệ nhân tạo (AI), giúp thủ trưởng cơ quan, đơn vị thanh tra có thể phát hiện sớm các dấu hiệu vi phạm hoặc bất thường trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thanh tra, từ đó hỗ trợ lãnh đạo đưa ra các biện pháp phòng ngừa, xử lý vi phạm kịp thời.

Chẳng hạn, khi áp dụng nhật ký điện tử, người ra quyết định thanh tra, thủ trưởng cơ quan, đơn vị thanh tra có thể giám sát hàng ngày đối với hoạt động của đoàn thanh tra; trưởng đoàn thanh tra có thể giám sát thường xuyên đối với hoạt động của từng thành viên đoàn thanh tra.  

Thứ ba, văn hoá tuân thủ được lan tỏa rộng rãi qua môi trường số bằng cách xây dựng các nền tảng đào tạo trực tuyến, thư viện pháp luật điện tử và các ứng dụng tra cứu nhanh chóng, giúp cán bộ, công chức thanh tra tiếp cận và cập nhật pháp luật mọi lúc, mọi nơi. Chẳng hạn như từ các mẫu biểu văn bản trong hoạt động thanh tra được cài đặt sẵn trong hệ thống sẽ giúp đội ngũ thanh tra viên hoàn thành văn bản một cách kịp thời, có tính chuẩn xác cao hơn, tiết kiệm được thời gian tác nghiệp. Bên cạnh đó, cơ quan thanh tra tổ chức các diễn đàn trao đổi nghiệp vụ trực tuyến để chia sẻ kinh nghiệm trong hoạt động thanh tra, thúc đẩy công chức thanh tra ứng xử và phát triển lành mạnh.

TS Trần Đăng Vinh khẳng định: “Với sự hỗ trợ của hệ thống công nghệ thông tin sẽ giúp cán bộ, công chức thanh tra có nhiều thuận lợi trong việc thực hiện văn hoá tuân thủ pháp luật và tạo được những giá trị đích thực có tính chất lan tỏa và bền vững trong toàn ngành, điều này, sẽ đáp ứng kịp thời, đúng với yêu cầu của Nghị quyết 66/NQ-TW”.

Theo TS Trần Đăng Vinh, để văn hóa tuân thủ pháp luật lan toả trong toàn ngành Thanh tra, trước tiên lãnh đạo các cơ quan, đơn vị thanh tra, nhất là người đứng đầu phải thực hiện nghiêm túc việc giáo dục liêm chính, thực hiện trách nhiệm nêu gương và chuẩn mực đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên giai đoạn mới theo tinh thần Quy định số 144-QĐ/TW ngày 9/5/2024 của Bộ Chính trị, trở thành hình mẫu về liêm chính, kỷ luật và tuân thủ pháp luật; lời nói và hành động nhất quán để tạo niềm tin và uy tín trong cơ quan, đơn vị và xây dựng hình ảnh với công chúng.

Thanh tra Chính phủ cần nghiên cứu, thể chế hoá và chuẩn hoá chuẩn mực tuân thủ để ban hành đồng bộ các quy định, quy trình nghiệp vụ cụ thể gắn với trách nhiệm giải trình, có phân công phân nhiệm và chế tài rõ ràng, minh bạch; bảo đảm mỗi cán bộ, công chức thanh tra đều nhận thức rõ, làm đúng, xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật trong ngành Thanh.

TS Trần Đăng Vinh cũng cho rằng, phải tiếp tục quan tâm đào tạo, bồi dưỡng và truyền thông nội bộ. Kết hợp đào tạo trực tiếp và trực tuyến; tăng cường phương pháp học qua tình huống thực tế. Sử dụng các kênh truyền thông nội bộ, báo chí ngành để lan toả gương người tốt, việc tốt, tạo động lực tự giác chấp hành pháp luật, thực hiện đầy đủ văn hóa tuân thủ pháp luật.

Việc tăng cường kiểm tra, giám sát và khen thưởng, kỷ luật nghiêm minh, trong đó, chú trọng giám sát cả thường xuyên và đột xuất, nhất là đối với thanh tra viên tham gia hoạt động đoàn thanh tra cũng là một giải pháp quan trọng. Qua đó, kịp thời phát hiện, chấn chỉnh sai phạm trong công tác nhưng đồng thời biểu dương, khen thưởng kịp thời cá nhân, đơn vị tiêu biểu, có nhiều đóng góp cho sự phát triển của ngành Thanh tra và sự nghiệp chung của đất nước.

Và cuối cùng, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin, chuyển đổi số vào các hoạt động cụ thể của ngành Thanh tra, nhất là tiến hành số hoá quy trình công tác thanh tra, tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, thực hiện công khai, minh bạch dữ liệu, áp dụng hệ thống cảnh báo rủi ro pháp lý để hỗ trợ cán bộ, công chức thanh tra thực hiện đúng quy định trong quá trình thực hiện nhiệm vụ chính trị của ngành.

Mô hình tiếp công dân trực tuyến tạo điều kiện thuận lợi, tiết kiệm kinh phí, thời gian của người dân, nâng cao hiệu quả công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với các cấp, ngành, địa phương. Ảnh: Báo Thanh tra

TS Trần Đăng Vinh nhấn mạnh, xây dựng và duy trì văn hoá tuân thủ pháp luật trong ngành Thanh tra là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì, quyết tâm cao và sự đồng thuận từ lãnh đạo cơ quan, đơn vị đến từng cán bộ, công chức trong ngành Thanh tra. Khi các giải pháp này được triển khai đồng bộ, có sự quyết tâm cao của toàn thể đội ngũ, văn hoá tuân thủ pháp luật sẽ được vun đắp, trở thành thói quen, tạo thành giá trị cốt lõi và bản sắc của ngành Thanh tra.

Với sự định hướng của Nghị quyết 66/NQ-TW, sự chủ động, sáng tạo, nỗ lực không ngừng của cơ quan, đơn vị, cán bộ, công chức, cùng với việc kế thừa, phát huy truyền thống, thành tựu của ngành Thanh tra, tin tưởng rằng ngành Thanh tra sẽ thành công trong việc xây dựng, thực hiện văn hóa tuân thủ pháp luật để từng bước nâng cao hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của ngành, góp phần xây dựng nền hành chính liêm chính, minh bạch, vì Nhân dân phục vụ. Đây cũng chính là hành động thiết thực để Thanh tra Chính phủ và ngành Thanh tra hướng đến, khẳng định vị trí, vai trò và trách nhiệm của mình trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.