Trải qua nhiều cương vị công tác trong ngành Thanh tra, trực tiếp chỉ đạo giải quyết hàng chục vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, nguyên Phó Tổng Thanh tra Trần Ngọc Liêm hiểu rõ những áp lực và yêu cầu đặc thù của công tác này.

Nhân dịp 80 năm Ngày Thành lập ngành Thanh tra Việt Nam (1945 - 2025), ông chia sẻ với Báo Thanh tra về những bài học sâu sắc từ thực tiễn tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo - lĩnh vực mà theo ông, “cán bộ phải coi việc của dân như việc của mình” để thấu hiểu, chia sẻ và giải quyết “thấu tình, đạt lý”.

+ Giải quyết khiếu nại tố cáo, nhất là những vụ việc phức tạp kéo dài, là một thách thức lớn. Thời gian qua, ngành Thanh tra nói chung và Thanh tra Chính phủ nói riêng rất chú trọng công tác này và đạt được rất nhiều kết quả.

Đặc biệt năm 2025, thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, Thanh tra Chính phủ đã thực hiện chiến dịch “90 ngày đêm” tập trung giải quyết 226 vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp kéo dài ở Hà Nội và đến nay cơ bản giải quyết xong. Là người từng giữ cương vị Phó Tổng Thanh tra, ông đánh giá vấn đề này như thế nào?

- Ông Trần Ngọc Liêm: Tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Thanh tra Chính phủ và ngành Thanh tra. Với những vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, đông người, Thanh tra Chính phủ càng phải quan tâm hơn. Điều đó thể hiện qua việc Thanh tra Chính phủ đã thành lập nhiều đoàn, ban hành nhiều kế hoạch tập trung để giải quyết.

Đặc biệt, trong năm 2025, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, Thanh tra Chính phủ đã rà soát lại 226 vụ việc.

Với giải pháp cũng như kinh nghiệm, trong 90 ngày, Thanh tra Chính phủ đã phối hợp với các bộ, ngành tập trung hết sức lực làm việc với các tỉnh để giải quyết 226 vụ việc.

Làm tốt công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, một mặt bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của Nhân dân, mặt khác sẽ góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, thúc đẩy kinh tế phát triển.

Thực tế cho thấy, địa phương nào càng phát triển, càng nhiều dự án, thì số lượng đơn thư khiếu nại, tố cáo phát sinh sẽ tăng, tỉ lệ đơn thư khiếu nại có nội dung liên quan đến đất đai chiếm 60 - 70%.

Với kinh nghiệm của mình, tôi thấy, công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo rất khó khăn, vất vả. Cán bộ làm nhiệm vụ này phải có trình độ chuyên môn và tinh thần trách nhiệm cao.

Khi còn công tác, tôi trực tiếp chỉ đạo giải quyết một số vụ khiếu nại, tố cáo phức tạp, tồn đọng; trong đó, có vụ ông Nguyễn Ngọc Lợi ở Phú Thọ khiếu nại liên quan đến chính sách chế độ. Vụ này sau 32 năm, khi Thanh tra Chính phủ vào cuộc mới giải quyết xong.

Qua những vụ như thế, tôi thấy rằng nếu cán bộ làm công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo thực sự có tâm, trách nhiệm, giải quyết vụ việc của dân như giải quyết việc của mình, cộng với chuyên môn thì chắc chắn sẽ giải quyết dứt điểm và nhanh hơn.

+ Thực tế, tình hình khiếu nại, tố cáo vẫn diễn biến phức tạp và có những vụ việc giải quyết vẫn không dứt điểm được. Theo ông, nút thắt lớn nhất nằm ở khâu nào: Pháp luật, thực thi hay trách nhiệm của người đứng đầu?

- Ông Trần Ngọc Liêm: Pháp luật Việt Nam về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo cơ bản hoàn thiện. Vấn đề là áp dụng và vận dụng pháp luật vào từng vụ việc khiếu nại, tố cáo như thế nào để giải quyết dứt điểm.

Cũng như phải có sự vào cuộc đồng bộ, từ cấp ủy đến người đứng đầu quan tâm, chỉ đạo sát sao và yếu tố cơ bản nhất vẫn là người trực tiếp giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Khi người trực tiếp giải quyết khiếu nại, tố cáo có trách nhiệm, có trình độ chuyên môn, cộng với sự vào cuộc đồng bộ, tôi tin rằng khiếu nại, tố cáo, đặc biệt những vụ việc phức tạp sẽ được giải quyết dứt điểm, đảm bảo thời gian.

Ở đây, tôi muốn nhấn mạnh giải quyết khiếu nại, tố cáo phải dứt điểm, chứ không phải giải chạy theo số lượng, giải quyết hết thẩm quyền. Nếu chỉ quan tâm giải quyết hết thẩm quyền sẽ dẫn đến một số vụ việc giải quyết có thể chưa đúng pháp luật khiến người dân tiếp tục khiếu nại.

+ Trở lại vụ ông Nguyễn Ngọc Lợi, tại sao phải 32 năm sau mới được giải quyết xong, thưa ông?

- Ông Trần Ngọc Liêm: Thực sự vụ việc này rất đơn giản. Tổ công tác của Thanh tra Chính phủ khi đó vào cuộc làm chỉ 15 ngày. Vụ việc này kéo dài là do cán bộ giải quyết ban đầu chưa làm hết trách nhiệm. Khi giải quyết lại thiếu nhất quán, cơ quan này đùn đẩy trách nhiệm cho cơ quan kia.

Cho nên, tôi luôn nhấn mạnh, trong giải quyết khiếu nại, tố cáo, khi có sự quan tâm chỉ đạo của thủ trưởng cơ quan hành chính, sự vào cuộc đồng bộ của hệ thống chính trị, cộng với cái tâm, trách nhiệm và trình độ chuyên môn của cán bộ thì vụ việc khó khăn, phức tạp đều có hướng giải quyết.

Đương nhiên, có một số vụ việc khiếu nại kéo dài đã giải quyết hết thẩm quyền rồi, giải quyết “hợp tình, hợp lý”, đúng quy định pháp luật rồi, mà người ta vẫn tiếp khiếu lại là chuyện khác.

+ Theo ông, trong các vụ việc phức tạp, kéo dài, yếu tố “né tránh trách nhiệm” của cơ quan công quyền, nhất là người đứng đầu có phải là nguyên nhân khiến vụ việc giải quyết chậm trễ và “nóng” hơn?

- Trong tất cả các báo cáo đã nhận định: Ở đâu cấp ủy, thủ trưởng cơ quan hành chính quan tâm đến công tác này thì những vụ việc khiếu nại, tố cáo, kể cả mới phát sinh hay tồn đọng sẽ được giải quyết.

Những năm gần đây, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo có nhiều chuyển biến rất tích cực. Số đoàn đông người kéo lên Ban Tiếp Công dân Trung ương giảm rõ rệt, đặc biệt những vụ việc khiếu nại đông người phức tạp cũng giảm. Điều đó chứng minh hệ thống chính trị, đặc biệt là người đứng đầu các cơ quan hành chính Nhà nước đã quan tâm công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và trực tiếp tiếp dân.

Khi Chủ tịch tỉnh tiếp dân định kỳ (1 tháng/1 lần) theo luật định và tiếp đột xuất khi có vụ việc phức tạp thì chắc chắn khiếu nại, tố cáo sẽ giảm.

Chủ tịch tiếp dân, không chỉ giải quyết vụ việc, mà còn lắng nghe được những phản ánh, kiến nghị của người dân để từ đó có những điều chỉnh cũng như có chỉ đạo, quản lý sát thực tế hơn.

+ Như ông vừa chia sẻ, nơi nào người đứng đầu quan tâm đến tiếp dân, chú trọng đối thoại, lắng nghe ý dân, thì nơi đó vừa ít phát sinh “điểm nóng”, vừa “gỡ” được những vụ việc phức tạp. Theo ông, đâu là cách đối thoại thực chất để người dân “tâm phục, khẩu phục” đồng ý với kết quả giải quyết?

- Ông Trần Ngọc Liêm: Trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo đã có những quy trình đầy đủ. Tại sao phải tiếp dân trước, sau đó mới phân loại, xem đơn đó có đủ điều kiện hay không. Đủ điều kiện thì đưa vào xử lý, với thời hạn được luật quy định rõ.

Nhưng phương pháp tiếp dân, đối thoại với người dân trong mỗi vụ việc lại rất khác nhau, không vụ nào giống vụ nào. Cho nên, nếu người tiếp dân có trách nhiệm, có trình độ chuyên môn sẽ nhìn trúng vấn đề, từ đó định hình ra hướng giải quyết xử lý.

Còn cán bộ kinh nghiệm không có, trách nhiệm không, chuyên môn không có nữa thì chắc chắn vụ việc khiếu nại, tố cáo sẽ giải quyết chậm trễ, rồi lại đùn đẩy, khiến vụ việc kéo dài, người dân bức xúc.

+ Hiện Thanh tra Chính phủ đang đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin trong tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo trình Quốc hội tại Kỳ họp 10 đang diễn ra đã đề xuất bổ sung quy định tiếp công dân trực tuyến. Theo ông, cần lưu ý trong việc này?

- Ông Trần Ngọc Liêm: Thực hiện tiếp công dân trực tuyến thì vô cùng tốt, vừa giảm áp lực tại trụ sở tiếp công dân, vừa giảm chi phí, tạo thuận lợi hơn cho người dân khi thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo của mình, nhất là trường hợp người dân ở xa, đi lại khó khăn.

Nhưng thực tế công việc giải quyết khiếu nại, tố cáo vẫn phải căn cứ vào hồ sơ, chứng cứ, lắng nghe ý kiến của người dân và những người có liên quan, khi đó mới kết luận khách quan, đúng pháp luật được.

Chính phủ hiện đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin. Cho nên, trong tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo hiện nay cần kết hợp cả trực tuyến và trực tiếp cho đến khi có thể tiếp dân theo mô hình trực tuyến.

+ Ngành Thanh tra chuẩn bị kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập (23/11/1945 - 23/11/2025). Là người gắn bó với ngành Thanh tra nhiều năm, ông có thể chia sẻ những kỷ niệm đặc biệt mà ông luôn ghi nhớ?

- Ông Trần Ngọc Liêm: Trong sự nghiệp của mình, có lẽ công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo để lại trong tôi nhiều kỷ niệm. Sau mỗi vụ việc giải quyết dứt điểm, quyền lợi hợp pháp của người dân được bảo đảm, tôi thấy rất vui, vì được góp một phần rất nhỏ khi đem lại cuộc sống cho người dân tốt hơn.

Trong số những vụ việc tôi trực tiếp chỉ đạo giải quyết, vụ việc của ông Nguyễn Ngọc Lợi để lại nhiều trăn trở và cũng nhớ nhất. Bác Lợi tham gia chiến trường B, tốt nghiệp Trường Đại học Y Dược Bắc Thái, nhưng 32 năm sau mới được khôi phục lại quyền lợi.

Tôi thấy nếu làm càng tốt công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo thì Thanh tra Chính phủ và ngành Thanh tra càng uy tín và góp phần vào sự nghiệp xây dựng đất nước phát triển.

+ Xin trân trọng cảm ơn ông!