Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng. Ảnh: Thảo Nguyên

Ngay trong câu chất vấn đầu tiên, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Mã Điền Cư đã hỏi thẳng vấn đề gây bức xúc dư luận xã hội. Đó là tình trạng thương lái thu mua nông, thủy sản làm rối loạn thị trường, gây thiếu nguyên liệu sản xuất trong nước. 

Phải chăng do sự yếu kém quản lý Nhà nước, trong đó trách nhiệm lớn nhất là của Bộ Công thương? Phải chăng là thiếu trách nhiệm và buông lỏng quản lý. Trách nhiệm cá nhân của Bộ trưởng ra sao? Và đến thời gian nào có thể chấm dứt tình trạng này? - ông Mã Điền Cư đặt ra hàng loạt các câu hỏi cụ thể.

Theo Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng, với trách nhiệm quản lý Nhà nước lĩnh vực, Bộ Công thương đã rà soát lại các khung pháp lý thực hiện Luật Thương mại và Luật Cạnh tranh. Theo đó, những thương nhân không có sự hiện diện thương mại ở Việt Nam thì không được phép thu mua, trừ trường hợp thông qua các doanh nghiệp Việt Nam. Thực tế nhiều thương nhân, thương lái chưa làm đúng quy định. Bộ đề nghị các Sở Công thương xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Tình hình, theo Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng, đã dần đi vào ổn định không xuất hiện những hiện tượng phức tạp gây nhiễu loạn thị trường, ảnh hưởng đến bà con nông dân, doanh nghiệp trong sản xuất. 

Đến đầu năm 2014, trước dư luận về việc thương lái mua gom cây huyết đằng ở Kon Tum, Bộ Công thương đã đề nghị Chi cục Quản lý thị trường kiểm tra và theo báo cáo thì không có hiện tượng thu gom (của thương lái nước ngoài), chỉ có một số cá nhân, doanh nghiệp trong nước thu mua để làm thuốc.

Về hiện tượng thu mua lá khoai lang non, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng thừa nhận có hiện tượng thương lái nước ngoài thu mua số lượng lớn lá khoai lang non. “Quản lý thị trường đã vận động bà con, yêu cầu phải có pháp nhân. Và họ rút luôn” - Bộ trưởng nói.

Về việc thu gom cây culi ở Nghệ An, theo báo cáo, có hiện tượng nhưng xảy ra từ 2013 về trước. Còn hoạt động thu mua thảo quả ở Hà Giang, tỉnh này báo cáo không có hiện tượng này.

“Chúng tôi đã kiểm tra hết sức nghiêm túc với tinh thần cầu thị. Nhưng tình hình vẫn có khả năng diễn ra phức tạp trong thời gian tới”, Bộ trưởng nói. 

Để chấn chỉnh tình trạng này, Bộ trưởng đề xuất, “toàn xã hội vào cuộc”; đồng thời cần tiếp tục rà soát khung pháp lý về quản lý thị trường để vừa quản lý tốt, vừa không để ảnh hưởng tới hoạt động thương mại; tuyên truyền phổ biến để người dân cảnh giác; nâng cao năng lực quản lý của người thừa hành công vụ, nhất là của lực lượng quản lý thị trường. 

Chính sách thu hút khoáng sản của Trung Quốc kích thích buôn lậu

Riêng đối với vấn đề quản lý khoáng sản, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng nói: “Chúng tôi xin nhận trách nhiệm, dù đã làm được một số việc, nhưng chưa triệt để. Thời gian tới, Bộ sẽ tiếp tục nỗ lực hơn nữa, tích cực hơn nữa, phối hợp chặt với các ngành, để trong thời gian tới không để xuất lậu khoảng sản nữa”. 

Theo báo cáo của Bộ Công thương, hoạt động khai thác, vận chuyển khoáng sản trái phép vẫn diễn ra phức tạp tại nhiều địa phương. Trên tuyến biên giới đường bộ, các chủ đầu nậu móc nối với đối tượng ở hai bên biên giới hình thành đường dây, tổ chức chặt chẽ trong ngoài biên giới mua bán, tập kết hàng hóa, sau đó sử dụng xe ô tô, xe cải tiến, ngựa thồ vận chuyển theo đường mòn, đường tắt, sông suối, hai bên cánh gà cửa khẩu, nhất là khu vực giáp ranh địa giới hành chính giữa các tỉnh (địa bàn trọng điểm là các tỉnh: Lào Cai, Cao Bằng, Hà Giang). 

Trên tuyến biển, tình hình gian lận thương mại trong xuất khẩu và xuất lậu khoáng sản ra nước ngoài (Trung Quốc) cũng diễn biến phức tạp, sau khi bị lực lượng chức năng kiểm soát chặt chẽ, đối tượng đã thay đổi thủ đoạn vận chuyển; quặng sắt không vận chuyển xuất lậu từ các tỉnh Thái Nguyên, Sơn La và các tỉnh miền Trung, miền Nam đi thẳng sang Trung Quốc mà tập kết tại các bến bãi hoạt động không phép thuộc các tỉnh, thành phố: Quảng Ninh, Hải Phòng, Hải Dương, Ninh Bình… chờ dịp để sau đó vận chuyển sang Trung Quốc. Tình trạng khai thác lậu than đang vẫn diễn biến phức tạp. Ảnh: Thảo Nguyên

Đáng lưu ý, lợi dụng quy định được phép xuất khẩu khoáng sản đang tồn kho một số doanh nghiệp đã "lách luật" như việc khai báo khống số lượng quặng đang tồn kho để được tiếp tục xuất khẩu, nhưng thực chất là tiếp tục khai thác tại các mỏ đã được cấp phép trước đó hoặc mua gom, hợp thức hóa giấy tờ thành lô hàng tồn kho để xuất khẩu.

Với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương, việc khai thác trái phép và xuất khẩu khoáng sản qua biên giới cũng đã giảm nhiều, tuy nhiên chưa thể ngăn chặn một cách triệt để tình trạng trên và do chính sách thu hút khoáng sản của Trung Quốc đã kích thích buôn lậu khoáng sản.

Không để đứt nguồn cung xăng dầu

Chất vấn Bộ trưởng Bộ Công thương về việc ngành Điện bắt người dân gánh trả chi phí xây nhà, biệt thự, bể bơi…, đại biểu Huỳnh Nghĩa (Đà Nẵng) cho rằng, “như vậy là không được” và đề nghị Bộ trưởng làm rõ trách nhiệm quản lý của Bộ. 

Tuy khẳng định “không có chuyện đưa chi phí xây dựng nhà ở của EVN vào giá thành điện”, người đứng đầu ngành Công thương cũng thừa nhận, trong 6 công trình có nhà ở, bể bơi, sân tennis là các nhà máy nhiệt điệ:n Ô Môn 1, Nghi Sơn 1, Phú Mỹ, Quảng Ninh 1 và Hải Phòng bị cho là ngành Điện đã hạch toán vào giá điện, thì “duy nhất các công trình ở Nhà máy Nhiệt điện Phú Mỹ 1 được hạch toán vào giá thành điện với tỷ lệ rất nhỏ từ 1,3 - 3,7 tỷ đồng/năm, trong tổng số 6.000 tỷ đồng/năm hạch toán của nhà máy”.

Báo cao về quản lý giá xăng, dầu, Bộ trưởng Bộ Công thương Vũ Huy Hoàng cho biết, thực tế điều hành giá xăng dầu trong năm 2013 và đầu năm 2014, liên Bộ Tài chính - Công thương đã nhiều lần yêu cầu các thương nhân đầu mối sử dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, thậm chí yêu cầu các thương nhân đầu mối cắt giảm lợi nhuận định mức trong cơ cấu tính giá cơ sở nhằm bình ổn giá xăng dầu bán trong nước, kiểm soát lạm phát, bảo đảm ổn định kinh tế - xã hội. 

Hiện nay, theo Công văn số 3458/BTC-QLG (ngày 19/3/2014) của Bộ Tài chính, trong công tác điều hành giá bán xăng dầu trong nước, Quỹ Bình ổn giá đang phải chi sử dụng 300 đồng/lít xăng và các thương nhân đầu mối chưa được tính đủ lợi nhuận định mức trong cơ cấu tính giá đối với các mặt hàng xăng, dầu hỏa (chỉ được tính 150 đồng/lít, tương đương 50% định mức quy định). 

Trong lần điều chỉnh giá xăng dầu mới nhất hôm 31/3, Bộ Tài chính đã cho các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu được khôi phục lại lợi nhuận định mức ở hai mặt hàng xăng và dầu hoả từ 150 đồng/lít lên 300 đồng/lít.

Về lâu dài, Bộ Công thương sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ cùng Bộ Tài chính trong công tác điều hành giá xăng dầu trong nước, bảo đảm phản ánh kịp thời xu hướng giá thế giới, tiếp tục thực hiện theo cơ chế thị trường có sự kiểm soát của Nhà nước, bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát… 

Làm rõ thêm vấn đề bình ổn giá và thời điểm, cách thức sử dụng Quỹ Bình ổn xăng dầu, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Văn Hiếu cho biết, giá xăng dầu phải bám sát giá thế giới, nhưng phải có sự quản lý để nhịp độ điều hành tăng, giảm không quá dày, không tăng quá sốc nên liên Bộ đã sử dụng nhiều công cụ như tăng giảm thuế xuất nhập khẩu, một số loại phí liên quan để giảm lợi nhuận của doanh nghiệp để chia sẻ lợi ích và sử dụng Quỹ Bình ổn giá làm “van hãm”. Mặc dù Quỹ Bình ổn xăng dầu do các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đấu mối quản lý nhưng phải được sự đồng ý của liên Bộ Tài chính - Công thương khi sử dụng Quỹ.  

Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng khẳng định, thời gian qua, xăng dầu phục vụ tiêu thụ nội địa đã được đáp ứng đầy đủ, phục vụ mọi nhu cầu xăng dầu cho sản xuất của doanh nghiệp cũng như tiêu dùng của nhân dân; xăng dầu được lưu thông thông suốt, không xảy ra tình trạng đứt nguồn cung trong hệ thống phân phối xăng dầu trên địa bàn cả nước. 

Thảo Nguyên