Sau lễ quốc tang thấm đẫm ân tình lòng dân với Bác Hồ vô vàn kinh yêu vào mùa Thu 1969, cả dân tộc đã khóc, bạn bè quốc tế đã khóc, đất trời đã khóc, thì mùa Thu này là lần thứ 2, đã diễn ra một quốc tang trong lòng dân có một không hai, sâu nặng yêu thương thành kính, lay động tận nơi sâu thẳm tâm thức hàng triệu trái tim người.

Trước hết, chúng ta chân thành bày tỏ lòng biết ơn cao cả các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quân đội, tỉnh Quảng Bình, các địa phương, đơn vị trong cả nước đã làm hết sức mình với tinh thần trách nhiệm cao nhất, sự tri ân xứng đáng nhất, lựa chọn phương án tổ chức một quốc tang hợp đạo lý, hợp lòng người, đáp ứng một cách hoàn mỹ, trọn vẹn nguyện vọng của đồng bào, chiến sỹ cả nước đối với công lao, tài đức của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, làm vui lòng người đã khuất và làm cho một cái chết hóa thành bất tử, một cái chết nảy mầm cho sự sống.

Có một điều thật kỳ diệu, thiêng liêng tiềm ẩn, khó có thể diễn đạt được đầy đủ hết ý nghĩa của nó, nhưng có dịp được tác động, nó sẽ lập tức bùng nổ thành một sự kiện chính trị - xã hội gây ấn tượng như rất mới mẻ, đẹp đẽ và sâu sắc lạ thường.

Hầu như ai cũng cảm nhận lòng tin yêu của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước ta bỗng dưng tăng hẳn lên. Đặc biệt, trước những đau thương, mất mát lớn, người ta mới thấy hết sức mạnh lòng dân và sắc thái văn hóa cao đẹp của con người Việt Nam. Không chờ kêu gọi, tuyên truyền, động viên, tổ chức mà đồng bào, chiến sỹ cả nước hiểu rất rõ, rất sâu, rất tự hào, xem sự ra đi của Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một tổn thất lớn lao không dễ gì bù đắp được. Hàng triệu triệu người từ Cao Bằng đến Mũi Cà Mau với lòng yêu thương, biết ơn vô hạn, đã hoàn toàn tự nguyện, tự giác bất chấp đường xa, nắng mưa, thời gian chờ đợi, kính viếng và tiễn đưa Đại tướng về nơi an nghỉ cuối cùng, đau xót như mất một người thân yêu trong gia đình; tôn quý như mất đi một vị anh hùng dân tộc tiêu biểu của Thời đại Hồ Chí Minh..

Lễ quốc tang Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã nói lên một cách hùng hồn sức mạnh đoàn kết giữa dân tộc ta với Đảng, Nhà nước, Quân đội là một khối vững chắc, không sức mạnh nào của kẻ thù có thể phá vỡ nổi.

Một lần nữa, con người và sự nghiệp của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã làm sống lại mãi mãi trong ta những suy nghĩ và bài học thật bổ ích.

Có thể nói, suốt cả cuộc đời mình, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, tên gọi thân mật là Anh Văn, không có một sự lựa chọn căn bản nào phạm sai lầm cả.

Con người ta sinh ra, đến tuổi hiểu biết và trưởng thành, trước hết ai cũng lựa chọn cho mình một con đường và một hướng đi. Chọn đúng thì thăng tiến, chọn sai thì đi lạc đường, lạc hướng, có khi làm hỏng, thậm chí hủy hoại cả cuộc đời.

Ở tuổi niên thiếu, Anh Văn đã lựa chọn con đường đến với chủ nghĩa yêu nước chân chính và lý tưởng cách mạng cao đẹp của chủ nghĩa xã hội; sục sôi bầu nhiệt huyết diệt thù cứu nước, cứu dân; dám dấn thân vào con đường đầy khổ ải, sống chết kề bên. Đây là quyết định sáng suốt, đúng đắn đầu tiên của Anh Văn.

Năm 1940, ở tuổi 29, Anh Văn tìm đến với Nguyễn Ái Quốc, tức là tìm thầy giỏi, tìm minh chủ đề tôn thờ và làm theo. Đây là sự lựa chọn chuẩn xác thứ 2 của Anh Văn.

Học tập và làm theo lời dạy của Bác Hồ, Anh Văn đã lấy nhân dân làm đối tượng, mục đích phục vụ. Dân là gốc của nước. Dân là tiềm lực chính trị tin cậy và vững mạnh nhất của Đảng. Có dân là có tất cả. Được lòng dân là được tất cả.

Biết dựa hẳn vào dân, rất mực tôn trọng trí tuệ và sức lực của dân, hết lòng yêu thương nhân dân, đất nước; suốt đời chiến đấu, hy sinh cao cả cho độc lập, tự do của Tổ quốc, hạnh phúc của đồng bào, hòa bình và tiến bộ xã hội của thế giới; lấy tinh thần “dĩ công vi thượng”, lối sống thanh cao, giản dị làm tiêu chuẩn hàng đầu của đạo đức cách mạng; đây là sự lựa chọn thứ 3 thật tuyệt vời khiến Anh Văn trở thành người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị Đại tướng của nhân dân, người anh cả của Quân đội, nhân vật lịch sử vĩ đại của tất cả các thời đại, tài đức văn võ song toàn.

Được tin Anh Văn từ trần, mọi người cũng như tôi đều đinh ninh Anh sẽ yên nghỉ ở Nghĩa trang Mai Dịch (Hà Nội). Ở đó, Đảng và Nhà nước đã dành vị trí trang trọng cho Anh. Nhưng thật bất ngờ, tràn đầy xúc động và cảm phục, khi được biết di nguyện của Anh được trở về yên nghỉ ở quê hương tỉnh nhà.

Nợ đời, ơn Đảng, nghĩa nước, tình dân đã trả đầy đủ, trọn vẹn xong cả rồi thì yên nghỉ nơi đâu cũng được, nhưng theo truyền thống, tập quán của Tổ tiên, đồng bào ta, thì được về yên nghỉ ở quê nhà vẫn là hay hơn cả.

Ở đây, Đại tướng được yên nghỉ giữa non xanh, nước biếc, có xóm làng, đồng ruộng tươi tốt, có gió ngàn vi vu, có sóng biển rì rào, quanh năm được gần gũi đông đảo bà con, quê hương.

Ở đây, ông không phải riêng mình yên nghỉ ở Mai Dịch, sẽ được mãi mãi đoàn tụ ấm áp, sum vầy với gia đình thân yêu.

Biết đâu sau này, tượng đài ông sẽ được dựng lên ở một vị trí thích hợp nào đó ở đèo Ngang, trên con đường dẫn vào mộ chí của ông, trở thành một điểm du lịch văn hóa, lịch sử tâm linh, làm cho vùng quê hẻo lánh nơi đây sẽ vui tươi hơn, đời sống nhân dân được cải thiện tốt hơn.

Có thể nói, lựa chọn cuối cùng này của Đại tướng Võ Nguyên Giáp mang nhiều ý nghĩa chính trị - xã hội - đạo đức, đặc biệt là chất nhân văn và có cả chất văn học trữ tình lãng mạn cách mạng thật cao đẹp lạ thường. Đó là cách lựa chọn hồn nhiên, bình dị của người lính khi đã hoàn thành nhiệm vụ trên chiến trường, lại trở về với cuộc sống đời thường ở quê hương. Nhưng đó cũng là sự lựa chọn mang tầm trí tuệ cao của những nhà hiền triết phương Đông, sự lựa chọn lối sống giản dị, thanh cao của những vĩ nhân có một nhân cách phi thường. Và, đó còn là sự lựa chọn thường thấy ở những nhà văn hóa lớn rất ưa chuộng, hòa quyện tâm hồn, thể xác với thiên nhiên, được yên nghỉ thanh thản giữa đất - trời, núi - sông, cây cỏ… quanh năm yên ả, mát lành; ngày ngày chan hòa buồn vui với mọi người lao động bình thường của quê hương.

Như chúng ta đã chứng kiến, trước những thử thách có ý nghĩa quyết định sự sống còn và trước những thời cơ lớn có một không hai, lịch sử Việt Nam đã lựa chọn Nguyễn Ái Quốc để cầm nắm vận mệnh của Tổ quốc. Nguyễn Ái Quốc đã sáng suốt lựa chọn một cách thiên tài Võ Nguyên Giáp để cầm nắm Quân đội cách mạng. Và, cả hai người đã đoàn kết chặt chẽ, thân ái với bao bậc hiền tài khác, không phụ lòng tin yêu của đồng bào, chiến sỹ cả nước, hoàn thành sứ mệnh lịch sử được giao phó hết sức xuất sắc vẻ vang.

Đây là sự lựa chọn rất đúng lúc của lịch sử, lại vừa là sự kết nối lịch sử thật kỳ diệu giữa hai con người Việt Nam ưu tú, mang lại nghiệp lớn cho đất nước nhân dân.

Từ trong sâu thẳm của lòng mình, đồng bào, chiến sỹ cả nước ta đời đời yêu quý tôn kinh Bác Hồ và Anh Văn như những vị anh hùng dân tộc kiệt xuất, những đức thánh hiền mang lại ấm no, hạnh phúc cho muôn dân.

Đại tá Hồ Ngọc Sơn