Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ. Ảnh: Đ.X

Sáng ngày 10/12, tiếp tục chương trình làm việc Phiên họp thứ 6, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025.

Gần 147.000 tỷ đồng làm 729 km đường cao tốc Bắc - Nam

Trình bày tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể cho biết, tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo quy hoạch dài 2.063 km, đã đưa vào khai thác 478 km, đang đầu tư 829 km, còn lại 756 km chưa đầu tư.

Do đó Chính phủ trình Quốc hội quyết định giai đoạn 2021-2025 đầu tư tiếp 729 km trên các đoạn Bãi Vọt - Cam Lộ, Quảng Ngãi - Nha Trang và Cần Thơ - Cà Mau, chia thành 12 dự án thành phần có thể vận hành khai thác độc lập.

Bộ trưởng Thể cũng cho biết, Chính phủ đã chỉ đạo nghiên cứu đầu tư dự án theo phương thức đối tác công - tư (PPP). Từ thực tiễn thấy việc đầu tư dự án theo phương thức PPP “rất khó bảo đảm thành công”.

Giai đoạn 2017 - 2020, Quốc hội đã chấp thuận chủ trương đầu tư 8/11 dự án thành phần theo phương thức PPP, nhưng đã có 5 dự án chuyển sang đầu tư công, 3 dự án còn lại cũng đang gặp khó khăn, tới nay chỉ có 1 dự án ký kết được hợp đồng tín dụng, 2 dự án còn lại vẫn đang đàm phán.

Vì vậy, Chính phủ kiến nghị triển khai dự án theo hình thức đầu tư công, sau khi hoàn thành sẽ nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn nhà nước. “Đây cũng là một hình thức huy động nguồn lực xã hội để tiếp tục đầu tư cho kết cấu hạ tầng”, ông Thể nói.

Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể. Ảnh: Đ.X

Tổng mức đầu tư theo tính toán sơ bộ giai đoạn phân kỳ khoảng 146.990 tỷ đồng, trong đó giai đoạn 2021 - 2025 bố trí khoảng 119.666 tỷ đồng; phần còn lại khoảng 27.324 tỷ đồng sẽ bố trí trong giai đoạn 2026 - 2030.

Thẩm tra sơ bộ, theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, Thường trực Ủy ban tán thành sự cần thiết đầu tư và nhận thấy, “việc Chính phủ đề xuất đầu tư theo hình thức đầu tư công để bảo đảm tiến độ cho dự án là có cơ sở”.

Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Kinh tế lưu ý, Quốc hội đã thông qua nghị quyết về kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2021-2025, trong đó đã phân bổ vốn cho rất nhiều các dự án giao thông đường bộ sẽ được đầu tư theo phương thức PPP, trong đó có dự án.

“Đề nghị Chính phủ cần nghiên cứu, đề xuất các giải pháp hữu hiệu để huy động nguồn vốn ngoài nhà nước cho các dự án giao thông PPP đã được Quốc hội phân bổ vốn theo kế hoạch. Đồng thời, cần khẩn trương rà soát, xử lý dứt điểm những tồn tại, hạn chế của các dự án giao thông BOT thời gian qua”, ông Vũ Hồng Thanh nói.

Đừng để mất nhiều thời gian giống giai đoạn 1

Nêu ý kiến Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhắc lại giai đoạn 1 mất rất nhiều thời gian để triển khai các thủ tục. Đầu tiên công bố đấu thầu quốc tế, xong lại cho rằng rủi ro nên xin trình lại để đấu thầu trong nước. Rồi thay đổi phương thức đầu tư, ban đầu 8 dự án thành phần theo phương thức PPP và 3 dự án đầu tư công, sau đó lại trình đổi 3 dự án PPP và 8 dự án đầu tư công.

Toàn cảnh phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về đầu tư dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021-2025. Ảnh: Đ.X

“Có mỗi chuyện thay đổi phương thức đấu thầu và thay đổi phương thức đầu tư trình lại Quốc hội mất gần 4 năm, không ít đâu. Chúng ta đừng để công trình này lại giống như giai đoạn 1. Vướng gì trong Luật Đầu tư công đã sửa, Luật PPP đã sửa”, ông Vương Đình Huệ nói và lưu ý, để triển khai nhanh, cần tập trung vào công tác giải phóng mặt bằng.

Theo tờ trình của Chính phủ, dự án này chuẩn bị trong năm 2021 - 2022; giải phóng mặt bằng, tái định cư năm 2022 - 2023; khởi công năm 2023, áp dụng các công nghệ mới, giải pháp kỹ thuật tiên tiến để đáp ứng yêu cầu cơ bản hoàn thành năm 2025.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho rằng, trong giải phóng mặt bằng, cần có giải pháp từ bây giờ, điều hành quyết liệt, nếu không sẽ rất ảnh hưởng tiến độ chung. Theo ông, cần yêu cầu các địa phương ký cam kết triển khai cụ thể, dứt khoát phải giải phóng mặt bằng xong.

Giải trình sau đó, Bộ trưởng Giao thông Vận tải cho biết, rút kinh nghiệm khi vừa qua hơi chậm do đấu thầu lựa chọn tư vấn, triển khai khu tái định cư, di dời mặt bằng, Chính phủ sẽ điều chỉnh quy định Nghị định 63, rút ngắn thời gian thực hiện.

Theo ông Thể, hiện với 20.000 tỷ đồng cho giải phóng mặt bằng tập trung cho 2022- 2023, sẽ triển khai để đầu năm hoặc giữa năm đấu thầu, cho tạm ứng vốn, sau đó phần vốn đầu tư công trung hạn tập trung giải ngân cho các năm 2024 - 2025 để triển khai xong.

“Nếu được Quốc hội thông qua, chúng tôi sẽ tập trung cao độ để 2025 chúng ta xong”, Bộ trưởng nói. Ngoài ra, ông cho biết, Bộ đã trình Chính phủ kế hoạch thu phí giai đoạn 1 theo đúng tinh thần Chính phủ đấu giá quyền thu phí cho doanh nghiệp tham gia.

Chốt lại, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội thống nhất trình nội dung này ra kỳ họp bất thường tới đây. Trong đó lưu ý nghiên cứu cân nhắc, thuyết minh rõ hơn về quy mô 4 làn xe, đảm bảo an toàn hiệu quả trong khai thác và mở rộng về sau.

Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị rà soát tổng mức đầu tư, triển khai dự án tiết kiệm, hiệu quả, làm rõ phương án lựa chọn công nghệ…

Theo quy hoạch, tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông có quy mô 6 làn xe, khu vực cửa ngõ các trung tâm kinh tế - chính trị lớn quy mô 8 - 10 làn xe, đoạn Cần Thơ - Cà Mau quy mô 4 làn xe.

Trên cơ sở đánh giá ưu, nhược điểm của từng phương án, để bảo đảm hiệu quả đầu tư, khả năng cân đối nguồn vốn, Chính phủ kiến nghị giải phóng mặt bằng dự án theo quy mô 4 - 6 làn xe hoàn chỉnh. Nhưng giai đoạn phân kỳ đầu tư theo quy mô 4 làn xe với mặt đường 17m (không có 2 làn dừng xe khẩn cấp), tốc độ thiết kế 80 - 120km/h cho tất cả các đoạn của dự án.

Thường trực Ủy ban Kinh tế cho rằng, yêu cầu tốc độ thiết kế 80 - 120 km/h của 4 làn xe thì yêu cầu mặt đường phải là 24,75m (gồm 4 làn xe và 02 làn dừng xe khẩn cấp). 

Thực tế, hiện nay đa số các tuyến đường cao tốc hiện hữu đều có 2 làn dừng xe khẩn cấp và đạt tốc độ khai thác từ 100km/h trở lên

“Vệc đầu tư theo quy mô mặt đường 17m sẽ đáp ứng tổng mức đầu tư dự án nhưng sẽ làm giảm hiệu quả khai thác tuyến đường khi tốc độ khai thác chỉ đạt khoảng 80km/h. Với hiện trạng về phương tiện, kinh nghiệm quản lý, ý thức tham gia giao thông hiện nay, việc đầu tư theo quy mô này sẽ gây nguy cơ cao mất an toàn giao thông, giảm hiệu quả khai thác, tốn kém hơn khi mở rộng ở giai đoạn sau”, Thường trực Ủy ban Kinh tế nêu quan điểm. 

Do vậy cơ quan thẩm tra đề nghị, trong giai đoạn này cần cân nhắc đầu tư dự án theo quy mô 4 làn xe. “Đây cũng là khuyến nghị của các chuyên gia trong lĩnh vực giao thông đường bộ”, ông Thanh cho biết.